Odsetki ustawowe w 2016 r. – 5%, 7% czy 9,5%?

1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1830). Ma ona na celu pełne wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz.Urz. UE L 48 z 23 lutego 2011 r., s. 1). Intencją ustawodawcy jest zaś – jak można przeczytać w uzasadnieniu do projektu ustawy – (...) zmniejszenie zatorów płatniczych i tym samym poprawa dyscypliny płatniczej (zmniejszenie opłacalności opóźniania płatności w transakcjach handlowych). Ma temu służyć zróżnicowanie wysokości odsetek ustawowych – w zależności od tego, z jakiego tytułu są one naliczane.

Rodzaje odsetek ustawowych

W naszym prawie funkcjonują trzy rodzaje odsetek ustawowych, tj. odsetki:

1. od sumy pieniężnej, które należą się wierzycielowi za możliwość korzystania z jego kapitału, w związku np. z zawartą umową pożyczki,
2. za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, których może żądać wierzyciel od dłużnika z tytułu opóźnienia się przez dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego,
3. za opóźnienie w transakcjach handlowych, które mogą być naliczane przez wierzyciela dłużnikowi, który opóźnił się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, przy czym transakcja była zawarta w tzw. obrocie profesjonalnym (transakcje między przedsiębiorcami lub transakcje z udziałem podmiotów publicznych).

Pierwsze dwa rodzaje odsetek są uregulowane w Kodeksie cywilnym, a odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – w ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. poz. 403, z późn. zm., dalej: ustawa o terminach zapłaty). Co istotne, trzeba wiedzieć, że przepisy tej ustawy stanowią lex specialis wobec uregulowań Kodeksu cywilnego.

Wysokość odsetek ustawowych do 31 grudnia 2015 r.

Do końca 2015 r. odsetki od sumy pieniężnej i za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zgodnie z postanowieniami art. 359 § 3 k.c. oraz 481 § 2 w zw. z art. 359 § 3 k.c., były naliczane według stawki, która została określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Ostatnio wynosiła ona 8% w stosunku rocznym.

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych były zaś ustalone w wysokości odsetek za zwłokę określanej na podstawie art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej. Oznacza to, że wynosiły one dokładnie tyle, ile odsetki od zaległości podatkowych. Na 31 grudnia 2015 r. było to 8% w stosunku rocznym (czyli identycznie jak w przypadku odsetek uregulowanych w Kodeksie cywilnym). Stawka ta była ogłaszana w obwieszczeniach Ministra Finansów.

Wysokość odsetek ustawowych od 1 stycznia 2016 r.

Od 1 stycznia 2016 r. zmieniły się zasady ustalania odsetek ustawowych. W każdym wypadku mają one zależeć od stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i liczby punktów procentowych określonej w przepisach Kodeksu cywilnego oraz ustawy o terminach zapłaty.

W związku z tym, że obecnie, a dokładnie od 5 marca 2015 r., stopa ta wynosi 1,5%, a do tej wartości zostanie dodane:

• 3,5 punktów procentowych w przypadku odsetek od sumy pieniężnej (art. 359 § 2 k.c.),
• 5,5 punktów procentowych w przypadku odsetek za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego (art. 481 § 2 k.c.),
• 8 punktów procentowych w przypadku odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 4 pkt 3 ustawy o terminach zapłaty),

to wysokość odsetek ustawowych wynosi odpowiednio:

• 5% – odsetki od sumy pieniężnej,
• 7% – odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego,
• 9,5% – odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Izabela Rutkowska