Odpowiedzialność przedsiębiorcy - Kiedy ochrona majątku staje się przestępstwem?
Chociaż w Polsce nie można pójść za długi do więzienia, to niektóre działania dłużników zmierzające do ochrony ich majątku przed windykacją ze strony wierzycieli stanowić mogą przestępstwo. Do grupy tych przestępstw zaliczane są m. in. przestępstwa z art. 300-301 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 – Kodeks karny (dalej: k.k.), które na potrzeby niniejszego artykułu zostaną bliżej omówione. W pierwszej kolejności przytoczone zostaną kluczowe przepisy, a w następnych śródtytułach – poddamy je skrótowej analizie.
Podstawowe wyjaśnienia
Zgodnie z art. 300 § 1 k.k., kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (jeżeli czyn określony powyżej wyrządził szkodę wielu wierzycielom, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8). Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego powyżej następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Zgodnie z art. 300 § 2 k.k. kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Zgodnie z 301 § 1 k.k., kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności.
Zgodnie z 301 § 3 k.k., kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia roszczeń wierzycieli (art. 300 § 1 k.k.)
Strona przedmiotowa czynu zabronionego z art. 300 § 1 k.k. składa się z następujących nierozłącznych elementów:
1. czynności sprawczych w postaci: usuwania, ukrywania, zbywania, darowania, niszczenia, obciążania i uszkadzania;
2. okoliczności towarzyszącej realizacji czynności sprawczych w postaci: grożącej niewypłacalności lub upadłości sprawcy czynności karalnych;
3. skutku w postaci: udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia swojego wierzyciela przez sprawcę czynności karalnych.
Niedostępność składników majątkowych dla wierzyciela może być spowodowana przez ich:
1. usunięcie – termin ten jest kategorią mowy potocznej, biorąc pod uwagę kontekst omawianego przepisu oznaczać ono będzie czynność „pozbycia się składników majątku” polegające na zmianie położenia rzeczy np. na skutek przekazania ich na przechowanie innym osobom, jak elektroniczne transakcje finansowe, na skutek przelewu wierzytelności,
2. ukrywanie - oznacza uczynienie ich niedostępnymi dla osób zainteresowanych poprzez fizyczne ukrycie rzeczy oraz praw majątkowych, poprzez zatajenie istnienia roszczeń wobec osób trzecich np. wierzytelności, depozytu, itp. [J. Makarewicz, Komentarz do Kodeksu karnego s. 633]. Znamię to zawsze będzie oznaczać zachowanie , w wyniku którego dłużnik nie traci składników majątku i posiada nad nimi władztwo wystarczające do skutecznego nimi rozporządzania [M.Dąbrowska-Kardas, P.Kardas, Przestępstwa przeciwko mieniu, Kraków 1999, s. 37],
3. zbywanie – będzie zawsze związane z trwałym odłączeniem składników majątku (rzeczy, prawa majątkowe) z jego masy, np. poprzez zawarcie umowy cywilnej mającej charakter rozporządzający np. sprzedaż rzeczy,
4. darowanie – jest pojęciem prawnym związanym z „darowizną” jako instytucją uregulowaną w art. 888-903 k.c.; przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowanie to nie tylko podarowanie innej osobie rzeczy, ale również zrezygnowanie z odebrania od innej osoby składników majątkowych,
5. niszczenie – sprowadza się do unicestwienia rzeczy lub do istotnego naruszenia jej substancji, które uniemożliwia wykorzystanie jej zgodnie z posiadanymi pierwotnie właściwościami i przeznaczeniem [L.Peiper, Kodeks karny z komentarzem, Kraków 1935, s.768],
6. obciążanie – polegać będzie na działaniu dłużnika prowadzącym do obniżenia wartości ekonomicznej majątku np. kredyt, hipoteka, zastaw, poręczenie z weksla, ustanowienie renty, alimentów, świadczeń w ramach umowy dożywocia,
7. uszkadzanie – należy uznać taką zmianę materii składnika, po której nie można go wykorzystywać zgodnie z przeznaczeniem.
Należy podkreślić, że nie każda czynność zbycia majątku może świadczyć o „złej woli” dłużnika. Częstokroć może dojść do sytuacji, w której podejmowane działania zmniejszają co prawda majątek dłużnika, lecz w przyszłości mogą wpłynąć na poprawę sytuacji finansowej, co w konsekwencji doprowadzi do zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Argument taki można użyć również do obrony takich działań, jak np. spieniężenie majątku w celu dokonania inwestycji kapitałowych, nawet obciążonych bardzo znaczącym ryzykiem, jeśli podejmowane są w celu wygenerowania środków na spłacenie wierzycieli.
Przestępstwo z art. 300 § 1 k.k. może być popełnione wyłącznie w okresie niewypłacalności lub upadłości albo w okresie kiedy staje się realną groźba wystąpienia jednego z tych stanów. W praktyce pojawiają się problemy w ustaleniu momentu początkowego i końcowego, w którym zachowanie dłużnika pozostaje w sferze działania prawa karnego.
Początkowym momentem warunkującym odpowiedzialność karną jest grożąca dłużnikowi niewypłacalność lub upadłość, które mogą być stanem o szerokiej rozpiętości czasowej, niejednokrotnie przekraczającej okres jednego roku [H.Pracki Nowe rodzaje przestępstw gospodarczych Część II „Prokuratura i Prawo” Nr 2/1995, s 28-29]. W takich sytuacjach nieuchronne nadejście trwałego załamania finansowego danego podmiotu oddalane jest tylko przez dodatkowe czynności dłużnika (np. pozyskiwanie nowych kredytów), które faktycznie doprowadzają do dalszego obciążenia finansowego, nie przynosząc efektów gospodarczych.
Ustalając moment początkowy można zastosować jako kryterium pomocnicze art. 5 § 1 ustawy Prawo Upadłościowe i Naprawcze, któ...
DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.
Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.
REJESTRACJA
dla nowych użytkowników
LOGOWANIE
dla użytkowników podatki.biz
DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?
Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:
- ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
- narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
- kalkulatorów i baz danych
- działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
- strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
- newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą
Czas rejestracji - ok. 1 min
Uwaga
Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »
Ostatnie artykuły z tego działu
- Ograniczenie czasu kontroli przedsiębiorców do 6 dni - MF odpowiada
- Działalność nieewidencjonowana przy pracy na etacie
- Odsetki ustawowe w 2024 r. – 9,25%, 11,25%, 13,75% czy 15,75%?
- MF: Rozliczanie opłaty od jednorazówek z tworzyw sztucznych na gruncie VAT, PIT i CIT
- Wybór formy opodatkowania. Czy tytuł przelewu wystarczy? - MF odpowiada
- Rzecznik MŚP apeluje o abolicję dla zadłużonych podatników
- Jak zapłacić podatki z rocznej deklaracji
- Źródła przychodu w PIT: Najem w okresie zawieszenia firmy
- Do 31 marca złóż informację o korzystaniu ze środowiska
- Czy limit płatności gotówkowych będzie zmieniony? - MF odpowiada