Odpowiedzialność karna za utrudnianie dochodzenia roszczeń

Dłużnik, który utrudnia albo udaremnia ściągnięcie należności, może odpowiadać zato karnie. Sytuacja, wktórej dłużnik nie płaci swojemu wierzycielowi, todomena prawa cywilnego. Jeżeli jednak, oprócz samego niepłacenia, dłużnik działa specjalnie, aby udaremnić albo utrudnić zaspokojenie wierzyciela, to doakcji wkracza dodatkowo prawo karne. Kodeks karny (ustawa z6czerwca 1997r.; Dz.U. nr88, poz.553, zpóźn.zm., dalej: K.k.) przewiduje bowiem cały szereg czynów, zaktóre dłużnik może ponosić odpowiedzialność karną. Czyny te określone są wart.300–302 K.k. Wartykule przedstawimy ich ogólną charakterystykę.

Uwagi ogólne

Co prawda omawiane przepisy zamieszczone są w rozdziale o przestępstwach przeciwko obrotowi gospodarczemu, jednakże na ich podstawie może odpowiadać każdy dłużnik, a więc nie tylko przedsiębiorca, czyli osoba prowadząca działalność gospodarczą. W literaturze zgłaszane są poglądy, że przynajmniej jedna ze stron (wierzyciel albo dłużnik) powinna być przedsiębiorcą, ale w orzecznictwie Sądu Najwyższego takie zawężenie zakresu odpowiedzialności nie jest przyjmowane, przynajmniej na gruncie art. 300 K.k.

Warto wiedzieć, że w sytuacji, w której dłużnikiem jest jednostka organizacyjna (np. spółka), jako sprawca odpowiada osoba prowadząca sprawy tej jednostki, a więc najczęściej członek zarządu albo prokurent. Wynika to z art. 308 K.k.

Omawiane przestępstwa są przestępstwami umyślnymi, zatem dłużnik odpowiada za nie tylko wtedy, gdy można mu przypisać zamiar działania na szkodę wierzycieli. Jedynym wyjątkiem, w którym wystarczy zarzut nieumyślności, jest lekkomyślne doprowadzenie do bankructwa (art. 301 § 3 K.k.).

Usuwanie składników majątku (art. 301 § 1 K.k.)

Dłużnik odpowiada, gdy dokonuje czynności powodującej, że jakiś składnik jego majątku zostanie usunięty spod egzekucji. Czynnością tą może być:

• rozporządzenie tym składnikiem na rzecz innej osoby,
• zniszczenie albo uszkodzenie,
• obciążenie prawem na rzecz innej osoby.

Konieczne jest spełnienie dwóch dodatkowych warunków odpowiedzialności:

1. dłużnik dokonuje tych czynności w czasie, w którym grozi mu niewypłacalność albo upadłość,
2. czynność ta przyniosła skutek w postaci udaremnienia albo uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela.

Jeżeli zachowanie sprawcy wyrządz...