NSA: Zwrot korzyści uzyskanej w wyniku bezpodstawnego wzbogacenia nie stanowi przychodu z innych źródeł

Z uzasadnienia: ...podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe. W tym wypadku brak tego rodzaju przysporzenia, a jedynie zwrot korzyści na rzecz zubożonego przez bezpodstawnie wzbogaconego przesądza o tym, że do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu tego rodzaju zwrotu.

TEZY

Zwrot uzyskanej bez podstawy prawnej majątkowej korzyści na podstawie art. 405 k.c. (bezpodstawne wzbogacenie) nie stanowi po stronie osoby otrzymującej ten zwrot przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 11 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.).

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący – Sędzia NSA Jan Rudowski (sprawozdawca), Sędzia NSA Grażyna Nasierowska, Sędzia WSA (del.) Maciej Kurasz, Protokolant Dorota Rembiejewska, po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2017 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej J. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 11 września 2014 r. sygn. akt I SA/Łd 380/14 w sprawie ze skargi J. K. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych

  1. uchyla zaskarżony wyrok w całości,
  2. uchyla interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 2013 r. nr [...],
  3. zasądza od Szefa Krajowej Administracji Skarbowej na rzecz J. K. kwotę 820 (słownie: osiemset dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

UZASADNIENIE

1. Wyrokiem z dnia 11 września 2014 r., sygn. akt I SA/Łd 380/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę J. K. (dalej: "strona", "skarżący") na interpretację indywidualną Ministra Finansów (organu upoważnionego: Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi) z dnia 30 grudnia 2013 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania kwoty wypłaconej tytułem bezpodstawnego wzbogacenia.

2. Ze stanu faktycznego przedstawionego przez sąd pierwszej instancji wynika, że ojciec skarżącego S. K. otrzymał na własność w trybie aktu nadania z reformy rolnej w 1945 r. nieruchomość położoną w L. przy ul. [...]. W późniejszym okresie (w 1949 r. i 1956 r.), mocą dwóch wpisów w księdze wieczystej prawo własności ojca skarżącego zostało wykreślone i zastąpione wpisem Skarbu Państwa. W wyniku powództwa spadkobierców S. K., w prawomocnie zakończonej sprawie sygn. akt [...], Sąd Rejonowy w L. ustalił, że nie zaistniało przejście prawa własności od ojca powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa w 1949 r. i 1956 r. Ugodą z dnia 9 lutego 2004 r. zawartą przed Komisją Regulacyjną do spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich Skarb Państwa przekazał własność wskazanej nieruchomość na rzecz Gminy Żydowskiej jako zaspokojenie jej roszczeń co do dwóch innych nieruchomości. W sprawie o sygn. akt [...] toczącej się przed Sądem Okręgowym w L. II Wydział Cywilny, jeden ze spadkobierców S. K. - skarżący uzyskał rozstrzygnięcie aprobujące jego roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, skorygowane co do wielkości wyrokiem Sądu Apelacyjnego w L. I Wydział Cywilny, w sprawie [...] z dnia 7 lutego 2012 r. Podstawą zasądzonego roszczenia był art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16 poz. 93 ze zm., dalej zwana: "k.c."). Wypłacona należność stanowiła zwrot korzyści majątkowych uzyskanych przez Skarb Państwa, wynikających ze zubożenia majątku powoda.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

  1. Czy kwota wypłacona tytułem bezpodstawnego wzbogacenia stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm., powoływanej dalej w skrócie jako "u.p.d.o.f.") i w związku z tym co do tej kwoty nie istnieje obowiązek sporządzenia informacji PIT-8C za 2012 r.?
  2. Czy kwota wypłaconych odsetek stanowi przychód z innych źródeł podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych i winna być wykazana w wyżej wymienionej informacji PIT-8C za 2012 r.?

Zaskarżona w niniejszej sprawie interpretacja stanowiła odpowiedź w zakresie pytania nr 1.

Zdaniem skarżącego wypłata należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się Skarbu Państwa dokonana na rzecz spadkobiercy (osoby fizycznej), zgodnie z wyrokiem sądu, nie stanowi przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f., podlegającego opodatkowaniu tym podatkiem. W przypadku zaistnienia bezpodstawnego wzbogacenia powstaje - w myśl art. 405 k.c. - obowiązek wydania przez stronę wzbogaconą uzyskanych korzyści, które powinno nastąpić w naturze, a gdyby to nie było możliwe (np. rzecz uległa zniszczeniu lub została sprzedana), do zwrotu jej wartości. Celem roszczenia o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej nieuzasadnionym przejściem jakiejś wartości z jednego majątku do drugiego, co potwierdza konstytucyjna zasada równości stron wobec prawa. Zdaniem strony, otrzymanego zwrotu nie można traktować w kategorii przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 11 u.p.d.o.f., ponieważ w takiej sytuacji nie następuje po stronie osoby fizycznej żadne przysporzenie majątkowe.

Minister Finansów w interpretacji indywidualnej z dnia 30 grudnia 2013 r. uznał stanowisko skarżącego za nieprawidłowe. Jak wskazano w uzasadnieniu interpretacji, jednym ze źródeł przychodów określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych są wskazane w art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. - inne źródła. Powołany przepis zawiera zaś otwarty katalog źródeł przychodów, co oznacza, że istnieje możliwość zaliczenia do tej kategorii również przychodów innych niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy bowiem mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe, uzyskiwane w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie, których mamy do czynienia z przyrostem mienia, tj. osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy. Zatem, podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł są takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe.

Przyjmując za skarżącym, że wypłacona należność stanowi zwrot wartości uzyskanych przez Skarb Państwa korzyści majątkowych, wynikających ze zubożenia majątku podatnika oraz mając na uwadze powołane wyżej przepisy, organ stwierdził, że w przedmiotowej sprawie doszło do przysporzenia majątku wnioskodawcy, natomiast przedmiotowa należność nie stanowiła odszkodowania. Wyrok sądu powszechnego dotyczył zapłaty należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się Skarbu Państwa wraz z należnymi odsetkami, a otrzymana przez wnioskodawcę w związku z tym kwota stanowi dla niego przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 42 u.p.d.o.f. płatnik miał obowiązek sporządzenia informacji o wypłaconym stypendium, o przychodach z innych źródeł oraz o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych, tj. PIT-8C za 2012 r., w związku z wypłatą na rzecz wnioskodawcy należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

3. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi strona wniosła o uchylenie powyższej interpretacji Ministra Finansów oraz zasądzenie kosztów postępowania zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt. 9 u.p.d.o.f. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż wypłata należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się Skarbu Państwa dokonana na rzecz spadkobiercy (osoby fizycznej), zgodnie z wyrokiem sądu, stanowi przychód z innych źródeł, podlegający opodatkowaniu.

4. Oddalając skargę sąd pierwszej instancji podkreślił, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych co do zasady dotyczy opodatkowania wszelkich dochodów osób fizycznych. Z różnych względów jednak ustawodawca przewiduje pewne wyłączenia z zakresu działania ustawy (dotyczące przychodów określonego rodzaju) oraz zwolnienia od podatku dochodowego.

Przewidziane w art. 2 ust. 1 u.p.d.o.f. wyłączenia z zakresu działania ustawy najczęściej związane są z objęciem wymienionych tam przychodów przepisami innej ustawy podatkowej. Dotyczy to np. przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn (art. 2 ust. 1 pkt 3). Gdyby przedmiotową należność uzyskał nie skarżący, lecz jego spadkodawca (kosztem którego wzbogacił się Skarb Państwa), a następnie weszłaby ona do masy spadkowej – jej nabycie przez spadkobiercę (czyli skarżącego) podlegałoby przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Zdaniem sądu pierwszej instancji w rozpoznawanej sprawie nie mają również zastosowania zwolnienia podatkowe, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b u.p.d.o.f. Należność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie stanowi bowiem odszkodowania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego (na możliwość dochodzenia odszkodowania wskazuje np. art. 447, 788 § 1, 789 § 3, 801 § 3, 819 § 3 k.c.). Jak podkreślono w uzasadnieniu wyroku, również skarżący w swoich pismach nie określił otrzymanej należności jako odszkodowania. Należność ta nie jest także zadośćuczynieniem, o którym mowa w art. 24 § 1 zd. 3 k.c., stanowiącym jedno z roszczeń służących ochronie dóbr osobistych.

Skarżący nie wskazał żadnej podstawy prawnej, z której wynikałoby, że otrzymana przez niego należność jest wyłączona z zakresu działania u.p.d.o.f. lub zwolniona od podatku dochodowego. Zdaniem sądu pierwszej instancji analizując stan faktyczny przedstawiony we wniosku o interpretację organ zasadnie stwierdził, że kwota otrzymana przez skarżącego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia Skarbu Państwa kosztem spadkodawcy skarżącego, stanowiąca zwrot wartości uzyskanej korzyści majątkowej - dla skarżącego oznacza przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Ustawodawca nie definiuje pojęcia przychodu w sposób szczególny na użytek "innych źródeł". W związku z tym zastosowanie znaleźć musi definicja ogólna zawarta w art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f. Powołany przepis stanowi, że przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych ...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »