NSA. Ugoda u notariusza podlega PIT

Zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie dotyczy odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymanego na mocy ugody zawartej w formie aktu notarialnego - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Aleksandra Wrzesińska-Nowacka (sprawozdawca), Sędzia NSA Jerzy Płusa, Sędzia WSA del. Paweł Dąbek, Protokolant Joanna Bańbura, po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2017 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej T. C. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2014 r. sygn. akt III SA/Wa 906/14 w sprawie ze skargi T. C. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 25 października 2013 r. nr IPPB4/415-5/12/13-7/S/SP w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych oddala skargę kasacyjną.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2014 r. sygn.akt III SA/Wa 906/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę T. C. na interpretację indywidualną Ministra Finansów (działającego z jego upoważnienia Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie) w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę orzekania stan faktyczny określony we wniosku o wydanie interpretacji i stanowiący podstawę wydanej interpretacji. Wynika z niego, że T. C. (dalej "skarżąca", "zainteresowana") złożyła w dniu 3 stycznia 2012 r.. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej stanu faktycznego. W toku procesów sądowych (cywilnego i karnego) w wyniku negocjacji strony tych postępowań zawarły ugodę pozasądową. Na jej podstawie jedna strona wypłacić ma drugiej stronie:

1. odszkodowanie za uszkodzenie jej mienia i bezprawne wtargnięcie w sferę jej praw oraz spowodowanie analogicznych naruszeń praw przez inne osoby,
2. zadośćuczynienie pieniężne za wyrządzoną krzywdę niematerialną zobowiązując się jednocześnie do wycofania wszystkich spraw sądowych i czyniąc to w następstwie ugody.

Zdaniem zainteresowanej świadczenia pieniężne, wypłacone na podstawie ugody są wolne od podatku dochodowego stosownie do przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz.307 ze zm., dalej jako u.p.d.o.f.), w sytuacji, gdy stan napięcia emocjonalnego między stronami i głębokie urazy odbierające wiarę w możliwość podpisania ugody w terminie późniejszym, niż dany moment, uniemożliwia realne odłożenie podpisania ugody, do posiedzenia sądowego, na którym mogłaby być podpisana ugoda.

W związku z powyższym skarżąca zadała następujące pytanie, czy zawarcie pozasądowej ugody w okolicznościach o jakich mowa wyżej, w drodze aktu notarialnego może być uznane za równoważne z ugodą sądową?

Zdaniem Wnioskodawczym, już sam fakt sporządzenia ugody pozasądowej w formie aktu notarialnego, w sytuacji, gdy jej strony są w toku procesu sądowego, wypełnia cechy wiarygodności publicznoprawnej zawartej ugody, a tym samym jest równoznaczny z ugodą sądową. Nie istnieje też przeszkoda, aby treść ugody pozasądowej została powtórzona w ugodzie sądowej, choć wydaje się to rzeczą zbędną.

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie postanowieniem z dnia 7 marca 2012 r. odmówił wszczęcia postępowania, uznając, że nie jest uprawniony do merytorycznego rozpatrzenia wniosku w ramach postępowania uregulowanego w rozdziale 1a Ordynacji podatkowej, gdyż zagadnienie, którego interpretacji żąda Wnioskodawczym we wniosku nie mieści się w zakresie, o którym mowa w art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.

Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2012 r. Minister Finansów utrzymał w mocy zaskarżone przez Skarżącą ww. postanowienie organu pierwszej instancji.

W wyniku wniesionej przez Skarżącą skargi na powyższe postanowienie wyrokiem z dnia 26 lutego 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie , sygn. akt III SA/Wa 2003/12 uchylił zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie z dnia 7 marca 2012 r. i stwierdził, że uchylone postanowienia nie mogą być wykonane w całości. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że w kontekście przesłanek, warunkujących możliwość wydania rozstrzygnięcia w trybie art. 165a § 1 w zw. z art. 14h O.p., nie wystąpiła żadna z przywołanych okoliczności. Skarżąca była legitymowana do wystąpienia z wnioskiem o udzielenie interpretacji indywidualnej, interpretacja miała dotyczyć jej praw, przedstawiła w tym zakresie okoliczności faktyczne (zaistniałe zdarzenie), do których miała się odnosić interpretacja. Sformułowania wniosku o interpretację są nieporadne i niespójne, jednakże nie wymagało wielkiej przenikliwości, by stwierdzić, że Skarżąca domagała się wyjaśnienia, czy do świadczeń otrzymanych przez nią na podstawie ugody zawartej przed notariuszem będzie miało zastosowanie zwolnienie zawarte w normie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f.

Pismem z dnia 14 sierpnia 2013 r. Organ wezwał Skarżącą do uzupełnienia wniosku poprzez: sprecyzowanie pytania.

Skarżąca podtrzymała wcześniejsze sformułowanie pytania i dodatkowo oświadczyła, że pytanie dotyczy interpretacji przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. Wnioskodawczyni wskazała, że jej pytanie sprowadza się do kwestii, czy odszkodowanie otrzymane na podstawie zawartej w toku procesów ugody sporządzonej w formie aktu notarialnego i zawierającej dyspozycje zmierzające do umorzenia postępowania procesowego (jak w przypadku ugody sądowej) jest wolne od podatku dochodowego na podstawie tego przepisu.

Wnioskodawczyni wyjaśniła, że pomiędzy stronami zaistniał poważny spór na tle roszczeń odszkodowawczych wynikających ze stosunków sąsiedzkich. W toku procesu podjęte zostały negocjacje ugodowe prowadzone z wielkimi po obu stronach emocjami, w których ostatnim etapie zawarto ugodę w formie aktu notarialnego. Postanowienia tego aktu notarialnego nie tylko kończyły co do meritum spór przez zobowiązanie jednej ze stron do zapłacenia drugiej odszkodowania, ale zawierały również postanowienia dotyczące zakończenia procesów sądowych.

Zdaniem zainteresowanej ugoda zawarta w formie aktu notarialnego w toku zawisłego procesu odpowiada rozwiązaniu normatywnemu sformułowanemu w art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. Wskazuje na to przede wszystkim proste semantyczne rozumienie znaczenia tej normy, jak też i dający się odczytać cel ustawodawcy. Ugoda sądowa ma moc zrównaną z aktem notarialnym. Kończy spór bez potrzeby wydawania wyroku. Podobnie dzieje się w przypadku zakończenia sporu ugodą w formie aktu notarialnego w toku trwającego procesu. Jeżeli zatem ugoda zawarta w czasie procesu w formie aktu notarialnego zamyka sporne kwestie merytoryczne i prowadzi do zakończenia procesu, zawierając w swej treści zobowiązanie do złożenia stosownych oświadczeń proceduralnych prowadzących do zakończenia sporu sądowego przez jego umorzenie bez wydawania wyroku, to ugoda taka jest tym samym co ugoda sądowa, choćby jej treść nie została wprowadzona do protokołu sądowego. Ugoda zawarta w tej formie daje też gwarancję, że nie jest to ugoda fikcyjna i że rzeczywiście została zawarta z datą pewną. Także więc w takim zakresie, w jakim ustawodawca skutki prawne przewidziane art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. wiąże z ugodą sądową, ze względu na potrzebę publicznoprawnego zweryfikowania faktu jej zawarcia, cel ten zostaje osiągnięty. Skarżąca dodała, że sformułowanie "ugoda sądowa" nie znajduje autentycznej wykładni ustawodawcy ani w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ani w kodeksie postępowania cywilnego, wskutek czego wyjaśnienie rzeczywistego znaczenia tej normy, także z uwzględnieniem dyrektyw wykładni teleologicznej jest zasadne. "Ugoda sądowa" to zwrot ze sfery języka potocznego, który co prawda najczęściej odnoszony jest do ugody zawieranej przed sądem, ale może też w przekonaniu Wnioskodawczyni dotyczyć wszelkich ugód kończących spór sądowy.

Minister Finansów w interpretacji indywidualnej z dnia 24 czerwca 2013 r. uznał stanowisko Skarżącej za nieprawidłowe. W uzasadnieniu Organ wskazał, iż w wyroku z dnia 29 listopada 2006 r. sygn. akt SK 51/06 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) u.p.d.o.f. w zakresie, w jakim wyłącza zwolnienie podatkowe w stosunku do odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody sądowej jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Zdaniem Organu Trybunał nie dopatrzył się, by wyłączenie ze zwolnienia podatkowa...