NSA. Spadkobierca może wystąpić o stwierdzenie nadpłaty w PIT

Żądanie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty podatku jest elementem prawa do nadpłaty (prawa majątkowego) i podlega sukcesji na podstawie art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej. Spadkobierca podatnika jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku w trybie art. 75 § 1 w zw. z art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Bogdan Lubiński, Sędzia NSA Grażyna Nasierowska, Sędzia del. WSA Wojciech Stachurski (sprawozdawca), Protokolant Ewa Morawska, po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2017 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu (obecnie: Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu) od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 3 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Po 654/14 w sprawie ze skargi T. S. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 28 maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 r. oddala skargę kasacyjną.

UZASADNIENIE

1. Wyrok sądu pierwszej instancji.

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2014 r., sygn. I SA/Po 654/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, uchylił postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 28 maja 2014 r. oraz wydane w pierwszej instancji postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z dnia 25 lutego 2014 r. o odmowie wszczęcia postępowania z wniosku T. S. (dalej zwanej również jako "skarżąca") w sprawie stwierdzenia nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 rok.

Z uzasadnienia wyroku wynika, że postanowieniem z dnia 25 lutego 2014 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w T., na podstawie art. 165a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm. – dalej: "o.p."), odmówił skarżącej wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty wraz z odsetkami w podatku dochodowym od osób fizycznych S. S. w PIT-38 za 2008 r. Organ uznał, że skarżąca, jako spadkobierczyni po zmarłym S. S., nie posiada uprawnień do żądania wszczęcia takiego postępowania. Stwierdził, że zgodnie z art. 75 § 1 o.p., wniosek o stwierdzenie nadpłaty może zostać złożony przez podatnika, a nie przez jego spadkobiercę. Stanowisko to podzielił Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, który postanowieniem z dnia 28 maja 2014 r. utrzymał w mocy postanowienie organu pierwszej instancji. Organ odwoławczy stwierdził, że przepisy o.p. nie przewidują prawnej możliwości wszczęcia postępowania w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty na wniosek złożony przez spadkobiercę podatnika. Tym samym skarżąca nie miała legitymacji czynnej do wystąpienia na podstawie art. 75 o.p. z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.

W skardze złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 ze zm., dalej: "u.p.d.o.f."), poprzez uznanie, że spadkobierca podatnika nie posiada legitymacji do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty. W opinii skarżącej, stanowisko zaprezentowane w postanowieniach organów podatkowych obu instancji należy uznać za nieuzasadnione, gdyż w takim przypadku spadkobiercy podatnika byliby pozbawieni jakiegokolwiek instrumentu prawnego do dochodzenia swoich praw (w tym przypadku - spadkowych).

Sąd uznał skargę za zasadną. Wskazał, że art. 97 § 1 o.p. inkorporuje zasadę, w myśl której na spadkobierców podatnika przechodzą wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Ustawodawca kreuje zatem równowagę w zakresie przejścia praw i obowiązków majątkowych na spadkobierców. W zakresie, w jakim na spadkobiercy ciążą potencjalne przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe obowiązki musi on partycypować w potencjalnych przewidzianych w przepisach prawa podatkowego prawach majątkowych. Żaden z przepisów ordynacji podatkowej nie różnicuje sytuacji prawnopodatkowej przy dochodzeniu przez organ podatkowy obowiązków majątkowych i realizacji podatkowych praw majątkowych. Sąd podkreślił przy tym, że przedmiotem spadku są majątkowe prawa i obowiązki o charakterze wyłącznie cywilnoprawnym, a sukcesja praw i obowiązków publicznoprawnych opiera się na innej, samodzielnej podstawie prawnej, którą jest art. 97 o.p. Majątkowe prawa i obowiązki podatnika przewidziane w przepisach podatkowych przechodzą na spadkobiercę i w tym kontekście nie ma podstaw do wyłączania ich z zakresu ochrony konstytucyjnego prawa do dziedziczenia.

Sąd stwierdził, że z treści art. 100 § 1 o.p. jednoznacznie wynika, że organy podatkowe orzekają w odrębnych decyzjach o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców lub określają wysokość nadpłaty albo zwrotu podatku. W tej sytuacji nie może być wątpliwości, że przedmiotem postępowania, którego stroną jest spadkobierca podatnika jest potencjalnie zarówno orzeczenie o odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców nakładające na nich określone obowiązki podatkowe, jak i określenie wysokości nadpłaty lub zwrotu podatku, czyli przejście na podatników podatkowych praw majątkowych.

Sąd stwierdził również, że przeszkody do wszczęcia postępowania podatkowego w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty, którego stroną jest spadkobierca podatnika nie stanowi art. 75 o.p. Przepis ten należy interpretować w związku z przepisem art. 97 § 1 o.p. Konsekwencją dokonania tego rodzaju wykładni będzie uznanie, że skoro prawo do stwierdzenia i zwrotu nadpłaty jest podatkowym prawem majątkowym, które przechodzi na spadkobierców na podstawie art. 97 § 1 o.p., to po śmierci podatnika, podmiotem uprawnionym do wszczęcia postępowania w przedmiocie stwierdzenia i zwrotu nadpłaty powstałej są jego spadkobiercy. Zdaniem sądu, taki wynik wykładni art. 75 w związku z art. 97 § 1 o.p. znajduje także potwierdzenie w brzmieniu przepisu art. 133 § 1 o.p.

Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem organu, w myśl którego postępowanie w przedmiocie określenia wysokości nadpłaty albo zwrotu podatku, o którym mowa w art. 100 § 1 o.p. może być wszczęte wyłącznie z urzędu przez organ podatkowy. Postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego nie poddaje się bowiem kontroli ani instancyjnej w toku postępowania podatkowego, ani tym bardziej kontroli sądowej. Jakąkolwiek kontrolą nie jest objęta bierność organu, nie inicjującego postępowania w sytuacji, gdy strona dostrzega w tym postępowaniu swój interes prawny.

2. Skarga kasacyjna.

Skargę kasacyjną od wyroku sądu pierwszej instancji złożył pełnomocnik Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu, opierając ją na następujących podstawach kasacyjnych:

  1. art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z zm., dalej "p.p.s.a."), w związku z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. a, 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 133 § 1, art. 135, art. 141 § 4 oraz art. 151 p.p.s.a., poprzez uwzględnienie skargi, chociaż postępowanie prowadzone przed organami podatkowymi nie było dotknięte żądną istotną wadą wskazaną przez sąd w zaskarżonym wyroku, w rezultacie nieuwzględnienie, przez sąd przy rozpatrywaniu sprawy, zgromadzonego w aktach sprawy materiału, co znalazło wyraz w wadliwym uzasadnieniu wyroku, błędnym przyjęciu, iż organy podatkowe odmówiły wszczęcia postępowania (które nie może się toczyć z wniosku następcy prawnego) z naruszeniem przepisów postępowania podatkowego, Konstytucji RP oraz przepisów regulujących kwestie następstwa prawnego w zakresie stwierdzenia nadpłaty wraz z odsetkami w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 r oraz braku oddalenia skargi przez sąd pierwszej instancji - w rezultacie sąd uchylił się od merytorycznego rozpoznania sprawy;
  2. art. 174 pkt 2 p.p.s.a. w związku z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. c, art. 133 § 1, art. 141 § 4 p.p.s.a., poprzez błędne przyjęcie w uzasadnieniu wyroku na podstawie akt sprawy stanu faktycznego sprawy osadzającego się na konstatacji, że spadkobierca podatnika ma prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, który to wniosek może inicjować postępowanie podatkowe, podczas gdy organy podatkowe przyjęły prawidłowo, że spadkobiercom podatnika takie uprawnienie nie przysługuje, a ewentualnie takie postępowanie toczyć się może jedynie z urzędu, a następcy prawemu wobec którego organ nie inicjuje takiego postępowania przysługuje środek prawny w postaci skargi na "milczenie władzy";
  3. art. 174 pkt 2 p.p.s.a., w związku z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. a, art. 145 § 1 p...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »