NSA. Odsetki od zadośćuczynienia z PIT

Odsetki za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, w wypłaceniu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę zgodnie z art. 446 § 4 k.c. nie podlegają zwolnieniu podatkowemu określonemu w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Anna Dumas, Sędzia NSA Stefan Babiarz (sprawozdawca), Sędzia WSA (del.) Mirosław Surma, Protokolant Agata Milewska, po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2019 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej J. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 8 listopada 2016 r. sygn. akt I SA/Wr 686/16 w sprawie ze skargi J. P. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2016 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych:

  1. oddala skargę kasacyjną,
  2. odstępuje od zasądzenia od J. P. zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego na rzecz Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w całości.

UZASADNIENIE

1. Wyrokiem z dnia 8 listopada 2016 r., I SA/Wr 686/16, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oddalił skargę J. P. (dalej: wnioskodawca) na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia 24 marca 2016 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych.

2. Ze stanu sprawy przyjętego przez sąd I instancji wynika, że we wniosku o wydanie interpretacji wnioskodawca wskazał, iż w dniu 18 września 2008 r. przestępca (skazany wyrokiem z dnia 24 stycznia 2013 r.) kierując samochodem w sposób rażący naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym i wjechał w członka rodziny zainteresowanego, powodując jego śmierć.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 12 stycznia 2015 r., Sąd Okręgowy, rozpoznając powództwo wnioskodawcy wniesione na podstawie art. 446 § 4 k.c. o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, zasądził od pozwanego Towarzystwa Ubezpieczeń Społecznych na rzecz zainteresowanego zadośćuczynienie w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy kwotę 20 000 zł wraz z odsetkami - licząc od dnia 21 listopada 2009 r. - w kwocie 13 616,44 zł.

Z przedmiotowym powództwem wnioskodawca wystąpił do sądu, gdyż ubezpieczyciel sprawcy wypadku odmawiał naprawienia krzywdy.

Ubezpieczyciel wyżej wymienione kwoty zadośćuczynienia wraz z odsetkami wypłacił wnioskodawcy w marcu 2015 r.

W związku z powyższym opisem wnioskodawca zapytał: Czy suma otrzymanych odsetek ustawowych w związku z wykonaniem wyroku Sądu Okręgowego zasądzającego na rzecz zainteresowanego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę i cierpienia moralne, podlega zwolnieniu podatkowemu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.; dalej: u.p.d.o.f.)?

Prezentując własne stanowisko stwierdził, że zasądzone zadośćuczynienie za krzywdę wraz z kwotą odsetek podlega przedmiotowemu zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f., jako że zostało zasądzone wyrokiem sądowym, obejmującym należność główną, jak i ściśle związane z nią odsetki ustawowe. Odsetki są skutkiem jednego i tego samego zdarzenia, tj. długotrwałego nienaprawiania przez zobowiązanego, wyrządzonej zainteresowanemu krzywdy moralnej. Mają taki sam charakter jak należność główna. Nieuzasadnione byłoby odmienne ich traktowanie. Odsetki te stanowią świadczenie akcesoryjne i są bezpośrednio oraz ściśle związane z zadośćuczynieniem - podlegają zatem tym samym regułom podatkowym. Skoro z mocy ww. przepisu ustawy, zwolnione od podatku jest "zadośćuczynienie" - to w takim samym stopniu obejmuje ono także odsetki.

3. Organ interpretacyjny uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe. Zauważył również, że stosownie do treści art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. źródłem przychodów są tzw. "inne źródła". Za takie przychody, zgodnie z art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. - w brzmieniu obowiązującym w 2015 r. - uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z takiego konta, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Sąd podkreślił, że użycie w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. zwrotu "w szczególności" świadczy o przykładowym katalogu przychodów z innych źródeł. Przychodami takimi są także inne przychody, niewymienione wprost w tym przepisie. Przyjęty katalog nie jest zamknięty, zatem każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 u.p.d.o.f. jest dla świadczeniobiorcy przychodem z "innych źródeł".

Organ stwierdził następnie, że odsetki wypłacone za okres pomiędzy datą zasądzenia i datą wypłaty zadośćuczynienia nie są wliczane do wartości zadośćuczynienia. Wynika to z art. 20 k.p.c., który wskazuje, że do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Przepis ten ma zastosowanie do odsetek ustawowych, z którymi zasądzono świadczenie główne. Wywiódł na tej podstawie, że nie można utożsamiać odsetek za zwłokę z zadośćuczynieniem, czy innym świadczeniem (naprawieniem szkody). Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego - są skutkiem niewykonania zobowiązań.

Organ zauważył przy tym, że zwolnienie od podatku dochodowego otrzymanych odsetek przysługuje tylko wówczas, gdy przepis ustawy wyraźnie o tym stanowi. Skoro ustawodawca nie zamieścił w katalogu zwolnień odsetek przysługujących od zasądzonego wnioskodawcy świadczenia głównego (zadośćuczynienia), to odsetki te podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Odsetki te stanowią zatem dla wnioskodawcy przychód z innych źródeł - o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. - podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych.

4. Po uprzednim wezwaniu organu interpretacyjnego do usunięcia naruszenia prawa, wnioskodawca wniósł skargę, w której podtrzymał swoje twierdzenie, że w świetle art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f. ustawowe odsetki od zasądzonego zadośćuczynienia podlegają zwolnieniu od podatku dlatego, iż są świadczeniem ubocznym, są pochodną wynikającą z istnienia świadczenia głównego i jako takie stanowią też świadczenie odszkodowawcze. Zbędne jest zatem, aby ustawodawca wymieniał je osobno redagując przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f. Na potwierdzenie swojego stanowiska skarżący powołał szereg orzeczeń sądów administracyjnych.

W odpowiedzi na skargę organ interpretacyjny wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej interpretacji indywidualnej.

5. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę wskazując, że kwestia sporna dotyczy wykładni art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f. na tle sformułowanego we wniosku pytania o to, czy przewidziane w tym przepisie zwolnienie podatkowe z tytułu otrzymanego - na podstawie wyroku sądowego - zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, obejmuje także odsetki ustawowe od zasądzonej sumy zadośćuczynienia.

Zdaniem sądu I instancji organ interpretacyjny prawidłowo stwierdził, że w odniesieniu do przepisów wprowadzających ulgi i zwolnienia podatkowe zasadnicze znaczenia ma wykładnia językowa i przepisy takie powinny być rozumiane zgodnie z ich literalnym brzmieniem (ściśle). Oznacza to, że niedopuszczalne jest doszukiwanie się intencji ustawodawcy i stwarzanie na tej podstawie norm wykraczających poza literalne i klarowne brzmienie przepisu. Niedozwolonym zabiegiem interpretacyjnym byłoby przyjęcie, że zakres normowania art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f. obejmuje - oprócz świadczenia głównego (odszkodowania, zadośćuczynienia) - także świadczenie uboczne, jakim są odsetki. Tak dalece idąca wykładnia art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f. nie znajduje bowiem uzasadnienia w językowych ramach analizowanego przepisu, który wyraźnie traktuje o "odszkodowaniu" oraz "zadośćuczynieniu". Trafność takiego zapatrywania potwierdza wykładnia systemowa wewnętrzna, uwzględniająca inne przepisy u.p.d.o.f. dotyczące zwolnień podatkowych (art. 21 ust. 1 pkt 52, pkt 95 i pkt 119 tej ustawy), gdzie wyraźnie wyodrębniono świadczenie odsetkowe jako przedmiot zwolnienia podatkowego. Zdaniem sądu I instancji strona błędnie wywodzi, że w pojęciu zadośćuczynienia w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f. mieszczą się także zasądzone na jej rzecz (wraz z zadośćuczynieniem) odsetki ustawowe.

Sąd zaznaczył, że nawet gdyby tylko na chwilę przyznać wnioskodawcy rację co do tego, iż w omawianym przypadku wyrok sądowy stanowiłby wspólne źródło przychodu dla zadośćuczynienia za krzywdę oraz odsetek, to samo to nie mogłoby przesądzić o objęciu zwolnieniem podatkowym świadczenia odsetkowego. Nie istnieje bowiem zasada, że jeżeli zwolnieniu podatkowemu podlega określone świadczenie zaliczone do danego źródła przychodu, to automatycznie wraz z nim podlegają zwolnieniu inne przysporzenia zaliczane u podatnika do tego samego źródła. Jak to powyżej zaznaczono, zasadą jest ścisła wykładnia przepisów kreujących zwolnienia od podatku.

6. Powyższy wyrok wnioskodawca zaskarżył w całości skargą kasacyjną, zarzucając naruszenie:

  1. art. 21 ust. 1 pkt 3b) u.p.d.o.f., które miało istotny wpływ na wynik sprawy polegające na zaakceptowaniu przez sąd I instancji błędnej interpretacji tego przepisu poprzez uznanie, że otrzymane na podstawie wyroku sądowego odsetki od zasądzonego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę nie podlegają zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych, gdyż wskazany wyżej przepis ustawy podatkowej takiego zwolnienia nie przewiduje. Tymczasem z literalnego brzmienia tego przepisu wynika wprost, że "wolne od podatku dochodowego są inne zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku, w wysokości określonej w tym wyroku (...)." To oznacza, że w sprawie spełnione zostały przesłanki, uprawniające podatnika do skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania zarówno w odniesieniu do kwoty zadośćuczynienia, jak i zasądzonej od zadośćuczynienia, kwoty odsetek;
  2. art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 u.p.d.o.f. polegające na niewłaściwym zastosowaniu ich w sprawie, wskutek błędnego przyjęcia, że zasądzone wyrokiem sądowym odsetki od zadośćuczynienia za krzywdę, stanowią "inne źródło" przychodu (art. 10 pkt 9), podczas gdy wymieniony przepis, doprecyzowany przepisem art. 20 u.p.d.o.f., wśród "przychodów z innych źródeł" nie przewiduje "przychodu w postaci odsetek od zasądzonego zadośćuczynienia za krzywdę", co oznacza, że przepisy te nie miały w sprawie zastosowania. Kwoty "otrzymane na podstawie wyroku zadośćuczynienia" stanowią bowiem wymienione wprost w art. 9 i art. 21 u.p.d.o.f. dochody podlegające zwolnieniu od podatku;
  3. art. 9 u.p.d.o.f. poprzez błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że wyrażona w tym przepisie reguła powszechności opodatkowania uzasadnia opodatkowanie zasądzonych przez sąd odsetek od zadośćuczynienia, podczas gdy przepis powyższy, z powszechnego obowiązku opodatkowania obejmującego "wszelkiego rodzaju dochody", wyłącza wprost "dochody wymienione w art. 21 ustawy", a więc zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku" (art. 21 ust. 1 pkt 3b);
  4. art. 120 i art. 121 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm. - dalej: ord. pod.) mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na tym, że sąd I instancji z...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »