NSA. Konkubent to nie rodzina

Z uzasadnienia: Ustawa o podatku od spadków i darowizn oparta jest na modelu podatku osobistego pobieranego od udziału w nim poszczególnych nabywców. To zaś oznacza konieczność uwzględniania w procedurze kształtowania obciążenia podatkowego kryteriów oraz instytucji prawnych istniejących na gruncie prawa rodzinnego oraz rodzinnych powiązań między zbywcą i nabywcą majątku. Pojęcia więzy rodzinne, czy więzy osobiste to nie są synonimy i nie należy ich utożsamiać. Pojęcie bowiem więzy rodzinne to pojęcie węższe, a pojęcie więzy osobiste to pojęcie szersze. Więzy uczuciowe, więzy przyjacielskie, czy wynikające z konkubinatu, sąsiedztwa, to niewątpliwie więzy osobiste, ale nie rodzinne.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Bogdan Lubiński (sprawozdawca), Sędziowie: NSA Grażyna Nasierowska, WSA del. Alina Rzepecka, Protokolant Szymon Mackiewicz, po rozpoznaniu w dniu 28 października 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej E. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 19 marca 2014 r. sygn. akt I SA/Łd 542/13 w sprawie ze skargi E. W. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 5 marca 2013 r. nr [...] w przedmiocie podatku od spadków i darowizn:

1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od E. W. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 marca 2014 r., sygn. akt I SA/Łd 542/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę E. W. (zwanej dalej "Skarżącą", "Podatniczką") na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 5 marca 2013 r. w przedmiocie ustalenia zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn.

Ze stanu sprawy przyjętego przez Sąd pierwszej instancji wynika, że zaskarżoną decyzją utrzymano w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego L. z dnia 28 grudnia 2012 r. ustalającą Skarżącej zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w wysokości 45.381 zł z tytułu nabycia spadku po zmarłym w dniu 25 stycznia 2012 r. K. K.

W skardze na powyższą decyzję Skarżąca, nie stawiając zarzutów naruszenia konkretnych przepisów prawa, przytoczyła elementy stanu faktycznego, wskazała na długoletni związek partnerski ze spadkodawcą, wyjaśniła przyczyny nie zwarcia związku małżeńskiego, opisała okoliczności śmierci spadkodawcy i podniosła, że ze spadkodawcą stanowiła rodzinę, a na gruncie podatku od spadków i darowizn jest dyskryminowana ze względu na swój status konkubentki spadkodawcy. Podkreśliła też, że domaga się zastosowania norm Konstytucji i Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W piśmie złożonym dnia 3 marca 2014 r., stanowiącym uzupełnienie skargi, Skarżąca wniosła o skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego pytania o zgodność z Konstytucją i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn zaliczających partnerów ze związków nieformalnych do III grupy podatkowej.

Na rozprawie w dniu 19 marca 2014 r. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o jej oddalenie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w sprawie bezsporne jest, że prawomocnym postanowieniem z dnia 31.07.2012 r., sygn. akt II Ns 532/12, Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi stwierdził, iż spadek po zmarłym w dniu 25 stycznia 2012 r. K. K. na podstawie testamentu nabyła E. W. w całości. Niesporne jest także, że w dniu 01.10.2012 r. Skarżąca złożyła zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych tytułem spadku po K. K., w którym wykazała jako przedmiot spadku: - spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr [...], położonego w L. przy ul. T. [...], o wartości 90.000 zł, - zabudowaną nieruchomość położoną w S. przy ul. R., o wartości 90.000 zł, - jednostki uczestnictwa w Funduszu A. [...] - o wartości 37.802 zł, - jednostki uczestnictwa w Funduszu B. [...] - o wartości przyjętej przez organ podatkowy 20.265,77 zł. Łączna wartość masy spadkowej wynosząca 238.068,00 zł nie była sporna. Poza sporem jest również, że w zeznaniu Skarżąca nie wykazała związku małżeńskiego ani stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą.

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do kwestii zakwalifikowania Skarżącej do III grupy podatkowej i - w konsekwencji - niezastosowania wobec niej ulgi przewidzianej dla I grupy podatkowej, do której zaliczona jest najbliższa rodzina spadkodawcy.

Sąd podniósł, że zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r., nr 93, poz. 768 ze zm. - zwanej dalej "u.p.s.d."), wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Przy czym, jak stanowi ust. 2 art. 14, zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe a - w myśl ust. 3 - do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3. do grupy III - innych nabywców.

Sąd wskazał, że ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, podobnie zresztą jak i poprzedzające ją akty dotyczące tego rodzaju podatku opodatkowujące nabycie spadków, darowizn i innych przypadków nieodpłatnego nabycia majątku (przyrostu majątku), oparta jest na modelu podatku osobistego pobieranego od udziału w nim poszczególnych nabywców. To zaś oznaczało i oznacza aktualnie konieczność uwzględniania w procedurze kształtowania obciążenia podatkowego kryteriów oraz instytucji prawnych istniejących na gruncie prawa rodzinnego oraz rodzinnych powiązań między zbywcą i nabywcą majątku. Pojęcia więzy rodzinne, czy więzy osobiste to nie są synonimy i nie należy ich utożsamiać. Pojęcie bowiem więzy rodzinne to pojęcie węższe, a pojęcie więzy osobiste to pojęcie szersze. Więzy uczuciowe, więzy przyjacielskie, czy wynikające z konkubinatu, sąsiedztwa, to niewątpliwie więzy osobiste, ale nie rodzinne.

Skarżąca ani w złożonym zeznaniu podatkowym, ani na późniejszym etapie prowadzonego postępowania nie wykazała, że jest jedną z osób zaliczanych do I grupy podatkowej. Również w skardze, powołując się na okoliczność, że pozostawała w kilkunastoletnim związku partnerskim ze zmarłym K. K., Skarżąca przyznała, że zarówno ona, jak i spadkodawca byli po rozwodach i spadkodawca nie mógł ponownie zawrzeć z nią związku małżeńskiego w kościele, a ślub cywilny go nie satysfakcjonował. Zasadnie więc została zakwalifikowana przez organ, jako "inny nabywca", do III grupy podatkowej.

Odnosząc się do wniosku Skarżącej o zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem o zgodność przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn z art. 18 Konstytucji RP i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, Sąd uznał, że nie zasługuje on na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że w toku postępowania, realizując zasadę praworządności, wynikającą z art. 120 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (zwanej dalej "ord. pod"), organy podatkowe nie naruszyły przepisów prawa materialnego, procesowego, czy też przepisów kompetencyjnych. Postępowanie podatkowe było przeprowadzone z uwzględnieniem zasady dochodzenia prawdy obiektywnej, wyrażonej w art. 122 ord. pod., nakazującej wszechstronne zbadanie sprawy tak pod względem faktycznym, jak i prawnym w celu ustalenia stanu rzeczywistego sprawy, a dokonana przez organy ocena materiału zgromadzonego w sprawie mieściła się w ramach przewidzianej w art. 191 ord. pod. zasady swobodnej oceny dowodów. Organy wyjaśniły także zasadność przesłanek, którymi kierowały się przy załatwianiu sprawy, zaś przyjęte rozstrzygnięcie jest trafne. Natomiast uzasadnienie decyzji spełnia wymogi wynikające z art. 210 § 1 pkt 6 i § 4 ord. pod.

Powyższy wyrok został zaskarżony w całości skargą kasacyjną Podatniczki, która wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w cało...