Niewystawienie faktury a odpowiedzialność karna

Reguła ogólna jest prosta i kategoryczna: „kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia (...), podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Tak brzmi art. 62 § 1 Kodeksu karnego skarbowego (ustawa z 10 września 1999 r. - tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 186; dalej: K.k.s). W niniejszym artykule zajmujemy się zasadami odpowiedzialności za ten czyn.

Obowiązek wystawienia faktury

Polskie przepisy nie definiują pojęcia faktury. Art. 106 ustawy o VAT (ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) ustanawia jedynie obowiązek wystawiania faktury i podaje zasadnicze elementy treści tego dokumentu. W tym stanie rzeczy trzeba uznać, że faktura jest to dokument, stwierdzający dokonanie sprzedaży, do którego wystawienia obowiązany jest podatnik VAT.

Choć nie wynika to wprost ze wspomnianego art. 106 ustawy o VAT, faktury zobowiązani są wystawiać tylko podatnicy VAT czynni. Co więcej, przyjmuje się, że podatnicy korzystający ze zwolnienia z VAT nie tylko nie muszą, ale wręcz nie mogą wystawiać faktur. Mogą wystawiać jedynie rachunki (zobacz niżej). Nie zmienia tego nawet możliwe zarejestrowanie podmiotu jako podatnika VAT zwolnionego.

Podatnicy czynni mają obowiązek wystawić fakturę, gdy nabywcą ich towarów lub usług są:

1. jednostki organizacyjne,
2. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Ad. 1.
Obowiązek wystawienia faktury jednostce organizacyjnej istnieje w każdym przypadku, a więc niezależnie od tego, czy jednostka-nabywca jest podatnikiem VAT, a nawet szerzej – czy w ogóle prowadzi jakąkolwiek działalność gospodarczą.

Ad. 2.
Sprzedawca nie ma obowiązku wystawienia faktury, jeżeli osoba fizyczna dokonuje zakupu nie jako przedsiębiorca, ale na cele prywatne. Zwolnienie z tego obowiązku określone jest w art. 106 ust. 4 ustawy o VAT, zgodnie z którym nie ma obowiązku wystawiania faktur „osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej”. To sformułowanie jest nieco niefortunne, wobec czego wyjaśnijmy, że nie ma obowiązku również wtedy, gdy nabywca skądinąd prowadzi działalność gospodarczą, ale akurat teraz dokonuje – jako konsument - zakupu prywatnego, czyli niezwiązanego z tą działalnością.