Nieruchomość z hipoteką a podstawa opodatkowania w PCC

Ustanowienie hipoteki lub prowadzenie postępowania egzekucyjnego nie ma wpływu na wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c) w związku z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Jacek Brolik (sprawozdawca), Sędzia NSA Małgorzata Wolf-Kalamala, Sędzia WSA del. Stefan Kowalczyk, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2012 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej B. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2010 r. sygn. akt VIII SA/Wa 21/10 w sprawie ze skargi B. S. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 20 października 2009 r. nr [...] w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych oddala skargę kasacyjną.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt VIII SA/Wa 21/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę B. S. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 20 października 2009 r. w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Ze stanu faktycznego przedstawionego przez Sąd pierwszej instancji wynika, że B. S. aktem notarialnym z dnia 16 sierpnia 2004 r. (Rep. A 3573/2004) zawarł umowę przeniesienia własności nieruchomości na mocy której T. L. i R. L. sprzedali skarżącemu zabudowane działki o pow.3285 m² oraz 1665 m² położone w G. przy ul. P. za kwotę 45.000,00 zł. Organ pierwszej instancji uznał, że cena sprzedaży nieruchomości określona przez strony w umowie jest niższa od jej wartości rynkowej i w związku z tym wezwał strony do jej podwyższenia, wskazując wartość rynkową na kwotę 564.521,00 zł. B. S. nie wyraził jednak zgody na podwyższenie wartości przedmiotu transakcji.

W tej sytuacji, działając na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86 poz. 959 ze zm., dalej określana jako: u.p.c.c.), organ pierwszej instancji powołał biegłego rzeczoznawcę majątkowego, który oszacował wartość rynkową nieruchomości będących przedmiotem wzmiankowanej umowy na kwotę 677.567,00 zł, w tym wartość prawa własności do gruntu na kwotę 476.857,00 zł.

Powyższe ustalenia zostały zawarte w operacie szacunkowym z dnia 2 czerwca 2009 r., sporządzonym przez wspomnianego wyżej biegłego. Dowód ten stanowił zaś dla organu podstawę do określenia wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej -podstawy opodatkowania w kwocie wyższej od ceny sprzedaży wynikającej ze sporządzonej w formie aktu notarialnego umowy z dnia 11 sierpnia 2004 r.

W konsekwencji Naczelnik Urzędu Skarbowego w G. decyzją z dnia 2 lipca 2009 r. organ pierwszej instancji określił stronom umowy podatek od czynności cywilnoprawnych w kwocie 13.552,00 zł.

Decyzją z dnia 20 października 2009 r. - po rozpatrzeniu odwołania B. S. - Dyrektor Izby Skarbowej w W. utrzymał w mocy powyższą decyzję.

Odnosząc się do zarzutów oraz argumentacji przedstawionych w odwołaniu Dyrektor Izby Skarbowej wskazał, że wynikające z treści art.6 ust. 1 pkt. 1 lit. c u.p.c.c pojęcie "wartość rynkowa" nie jest tożsame z ceną nabycia rzeczy lub prawa majątkowego. Z tej przyczyny, skoro zdaniem organu pierwszej instancji cena sprzedaży nieruchomości odbiegała od jej wartości rynkowej, to obowiązkiem tego organu było wszczęcie postępowania podatkowego i określenie w prawidłowej wysokości stronom umowy sprzedaży zobowiązania w podatku od czynności cywilnoprawnych. Podstawę opodatkowania tym podatkiem stanowi bowiem wartość rynkowa przedmiotu czynności cywilnoprawnej. W kontekście treści normatywnej cyt. art. 6 ust. 1 pkt. 1 lit. c u.p.c.c - kwestia hipotek obciążających nieruchomości i postępowania komorniczego może mieć znaczenie przy ustalaniu ceny pomiędzy stronami dokonującymi przeniesienia własności nieruchomości, nie ma zaś wpływu na wartość rynkową przedmiotu umowy. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 2 u.p.c.c - wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczenia długów i ciężarów, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Zdaniem organu, powyższe oznacza, iż fakt obciążenia hipoteką objętej sprzedażą nieruchomości nie ma wpływu na ustalenie wartości rynkowej dla celów podatku od czynności cywilnoprawnych, a w rezultacie na ustalenie podstawy opodatkowania.

Dyrektor Izby Skarbowej za niezasadne uznał także zarzuty naruszenia przepisów postępowania art. 121 § 1, art. 122 w zw. z art. 180, 187 § 1 i 210 § 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 8 z 2005 r. poz. 60 ze zm., dalej określana jako: Ordynacja podatkowa). Stwierdził bowiem, że zgodnie z obowiązującymi przepisami postępowania, podjęto wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy i załatwienia sprawy, zebrano i w sposób wyczerpujący rozpatrzono cały materiał dowodowy. Uznał, że będąca w istocie podstawą rozstrzygnięcia opinia biegłego z dnia 2 czerwca 2009 r. została opracowana w oparciu o stan faktyczny sprawy i obowiązujące zasady szacowania nieruchomości, zgodnie z art. 154 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U z 2004 r. nr 261 poz. 2603 ze zm.) oraz przepisami § 29 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego (Dz. U nr 207 poz.2109 ze zm.).

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się skarżący, który pismem z dnia 5 grudnia 2009 r. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. Skargę skarżący oparł na zarzutach naruszenia przepisów prawa procesowego i przepisów prawa materialnego: naruszenia art. 120 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 6 ust. 1 pkt. 1 lit. c u.p.c.c przez błędne przyjęcie, że wartość rynkowa nabytej przez skarżącego nieruchomości, w stosunku do której prowadzone były postępowania egzekucyjne, odpowiada wartości podobnej nieruchomości w stosunku do której takie postępowania nie były prowadzone, tj. nieruchomości o odmiennym stanie prawnym; naruszenia art. 121 §1 Ordynacji podatkowej przez nieuwzględnienie jego wyjaśnień w zakresie przyczyn ustalenia podstawy opodatkowania w podatku od czynności cywilnoprawnych nabytych nieruchomości, czyli wyjaśnień dotyczących stanu prawnego tej nieruchomości wynikającego z faktu prowadzenia do niej postępowań egzekucyjnych, co pociągnęło jako skutek przeprowadzenie postępowania zakończonego wadliwą decyzją, w sposób nie budzący zaufania do organów podatkowych; naruszenia art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej przez podjęcie rozstrzygnięcia bez wyczerpującego rozpatrzenia całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności przez przyjęcie do podstawy opodatkowania wartości rynkowej nieruchomości w stosunku do której nie były prowadzone postępowania egzekucyjne, to jest wartość nieruchomości o odmiennym stanie prawnym, a także naruszenia art. 21 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej przez przyjęcie, że w niniejszej sprawie istnieją przesłanki do ustalenia wysokości zobowiązania w podatku od czynności cywilnoprawnych w drodze decyzji.

W odpowiedzi na skargę, Dyrektor Izby Skarbowej w W., wniósł o jej oddalenie, podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Zarzuty skargi uznał za nieuzasadnione i w tym kontekście wskazał na dokonane ustalenia faktyczne w sprawie i obowiązujące przepisy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że zaskarżona decyzja Dyrektora Izby Skarbowej w W. nie narusza prawa, a w szczególności brak jest podstaw do przyjęcia, że organy podatkowe naruszyły przepisy prawa materialnego lub prawa procesowego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Oceniając poprawność metodologiczą i wartość dowodową operatu szacunkowego z dnia 2 czerwca 2009 r. Sąd kierował się stanowiskiem, że skoro ustawodawca nie wskazał przepisów regulujących sposób działania biegłego i nie uregulował tych kwestii w u.p.c.c, to uznać należy, że z oczywistych względów poza przepisami u.p.c.c biegły obowiązany był sporządzić opinię stosując się do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U nr 207 poz. 2109 ze zm.). Sąd pierwszej instancji podzielił oceny organów podatkowych, iż sporządzony operat i wyn...