10.07.2017

Podatnik korzystający ze zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT nie jest zobowiązany do wystawienia faktury na rzecz najemcy dokumentującej świadczenie usług najmu nieruchomości, nawet w przypadku gdy nabywca (najemca) zażądał jej wystawienia. Może on jednak dobrowolnie (bez żądania nabywcy), wystawić fakturę na podstawie art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT.

Obowiązek wystawienia faktury

Stosownie do treści art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem. Jednak, jak wynika z art. 106b ust. 2 ustawy o VAT, podatnik nie ma obowiązku wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3.

W myśl art. 106b ust. 3 ustawy o VAT, na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1. czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, z wyjątkiem czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4, oraz otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem tych czynności, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów - jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie wynika z ust. 1,
2. sprzedaż zwolnioną, o której mowa w ust. 2, z zastrzeżeniem art. 117 pkt 1 i art. 118

- jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Należy podkreślić, że przepis art. 106b posługuje się pojęciem „podatnika”, nie zaś pojęciem „podatnika VAT czynnego”. Konsekwencją tego jest powstanie, co do zasady, obowiązku dla podmiotu niezarejestrowanego jako podatnik VAT czynny (w tym również dla podatników zwolnionych od podatku od towarów i usług) do wystawienia faktury VAT dokumentującej wykonywaną przez niego czynność podlegającą opodatkowaniu, o ile nabywca wystąpi z takim żądaniem.

Zatem, w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2014 r., w przypadku dokumentowania sprzedaży zwolnionej z VAT na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, podatnik, co do zasady, zobowiązany jest do wystawienia faktury na żądanie nabywcy, o ile żądanie wystawienia faktury zgłoszone zostało w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Przy interpretowaniu art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT (w przypadku, gdy odsprzedaż dokonywana jest na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności) należy jednak uwzględnić brzmienie art. 106b ust. 3 pkt 1, z którego wynika, że podatnik nie ma obowiązku wystawienia na żądanie faktur dokumentujących m.in. czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT (przepis ten odnosi się m.in. do usług najmu).

Posumowując, w świetle art. 106b ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy o VAT podatnik (zarówno podatnik VAT czynny jak i zwolniony) nie jest obowiązany do wystawienia na żądanie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej faktur dokumentujących czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ww. ustawy. Skoro bowiem podatnik VAT czynny nie jest obowiązany do wystawienia na żądanie nabywcy niebędącego podatnikiem (tj. osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej) faktur dokumentujących czynności o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ww. ustawy o VAT, to tym bardziej podatnik zwolniony nie ma obowiązku wystawienia faktur w takiej sytuacji (tj. na żądanie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej).

Można dobrowolnie wystawiać faktury

Zauważyć należy, iż nie ma przeszkód, aby podatnik zwolniony z VAT wystawił fakturę z tytułu najmu zgodnie z przepisami podatku od towarów i usług dobrowolnie. Przy czym, jeśli podatnik zdecyduje się na wystawienie faktury bez żądania nabywcy, to dokument ten musi zawierać dane wymagane dla faktury i wtedy dokument taki będzie uznawany za fakturę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.

Potwierdzenie powyższego znajdziemy np. w interpretacji indywidualnej Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach z 23 kwietnia 2015 r., sygn. IBPP1/4512-51/15/DK. Z wnioskiem o ww. interpretację zwrócił się podatnik nieprowadzący działalności gospodarczej wynajmujący osobom prywatnym teren pod przyczepy campingowe, korzystający ze zwolnienia z podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Podatnik chciał wiedzieć, czy może w świetle obowiązującego prawa wypisywać tzw. faktury dla prowadzących sprzedaż w kwotach netto. DIS stwierdził, że podatnik:

(...) korzystający ze zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, nie jest zobowiązany do wystawienia faktury na rzecz najemcy dokumentującej świadczenie usług najmu nieruchomości pod przyczepy campingowe na podstawie art. 106b ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy o VAT, nawet w przypadku gdy nabywca (najemca) zażądał jej wystawienia. (...) może jednak dobrowolnie (bez żądania nabywcy), wystawić fakturę na podstawie art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT, zawierającą dane zgodnie z § 3 pkt 1 i pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wystawiania faktur.

Jakie elementy powinna zawierać faktura?

Informacje na temat tego, jakie dane na fakturze powinni zamieszczać podatnicy korzystający ze zwolnienia, zawiera rozporządzenie Ministra Finansów z 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur (Dz. U. poz. 1485), które określa m.in.:

• przypadki, w których faktury mogą zawierać zakres danych węższy niż określony w art. 106e ustawy oraz zakres tych danych,
• inny niż określony w art. 31a ust. 1 ustawy sposób przeliczania wykazywanych na fakturach kwot w walutach obcych, stosowanych do określenia podstawy opodatkowania,
• późniejsze niż określone w art. 106i ustawy terminy wystawiania faktur.

I tak, zgodnie z § 3 pkt 3 ww. rozporządzenia, faktura dokumentująca dostawę towarów lub świadczenie usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy powinna zawierać:

1. datę wystawienia,
2. kolejny numer,
3. imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
4. nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
5. miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
6. cenę jednostkową towaru lub usługi,
7. kwotę należności ogółem.

Małgorzata Brand-Ciszewska