MF o nowych zasadach odliczania VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi

Od dnia 1 kwietnia 2014 r. wchodzą w życie nowe zasady odliczania i rozliczania na gruncie podatku VAT wszystkich wydatków dotyczących samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony.

Wprowadzane zmiany wynikają z:

1. ustawy z dnia 7 lutego 2014 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 312), zwanej dalej „ustawą nowelizującą”, która wprowadza zmiany do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą o VAT”,
2. rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie pojazdów samochodowych uznawanych za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika (Dz. U. poz. 407), zwanego dalej „rozporządzeniem w sprawie katalogu pojazdów”,
3. rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 marca 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień (Dz. U. poz. 369),
4. rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2014 r. w sprawie wzoru informacji o pojazdach samochodowych wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 371).

Podstawą wprowadzanych zmian jest przede wszystkim decyzja wykonawcza Rady z dnia 17 grudnia 2013 r. upoważniająca Rzeczpospolitą Polską do stosowania środków stanowiących odstępstwo od art. 26 ust. 1 lit. a) i art. 168 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 353 z 28.12.2013, str. 51).

Wprowadzane zmiany wynikają również z konieczności dostosowania przepisów o podatku od towarów i usług do tez wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie C-160/11 Bawaria Motors.

POJAZDY, KTÓRYCH DOTYCZĄ NOWE ZASADY ODLICZANIA

Nowe zasady dotyczą pojazdów samochodowych w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony.

Pojazdami samochodowymi są pojazdy silnikowe, których konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h, czyli m.in.:

• motocykle,
• quady,
• samochody osobowe,
• samochody ciężarowe,
• samochody specjalne.

Za pojazdy samochodowe nie uznaje się zatem m.in.:

• ciągników rolniczych oraz
• motorowerów.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 34 ustawy o VAT oraz art. 2 pkt 33 ustawy Prawo o ruchu drogowym

WYDATKI, KTÓRYCH DOTYCZĄ NOWE ZASADY ODLICZANIA

W nowych przepisach zdefiniowany został zamknięty katalog wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, z tytułu których odliczenie podatku naliczonego może podlegać ograniczeniom. Są to następujące wydatki:

• wydatki z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia pojazdów (np. zakup samochodu czy też części służących do wytworzenia samochodu);
• wydatki z tytułu nabycia lub importu części składowych do tych pojazdów (np. zakup szyb do samochodu czy opon);
• wydatki z tytułu używania tych pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, związane z tą umową (np. czynsz, raty lub inne płatności wynikające z takiej umowy);
• wydatki z tytułu nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu, wykorzystywanych do napędu tych pojazdów;
• wydatki z tytułu naprawy lub konserwacji tych pojazdów;
• wydatki z tytułu nabycia innych towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów (np. opłaty za parking, przejazd autostradą).

Podstawa prawna: art. 86a ust. 2 ustawy o VAT

OGÓLNA ZASADA

OGRANICZENIE DO 50% ODLICZENIA PODATKU NALICZONEGO

Konstrukcja pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony sprawia, że są one co do zasady wykorzystywane nie tylko biznesowo lecz również prywatnie.

Zgodnie z decyzją Rady uznano, że tego rodzaju pojazdy wykorzystywane w celach „mieszanych” (tj. zarówno do celów związanych z działalnością gospodarczą, jak i do celów niezwiązanych z tą działalnością) średnio są wykorzystywane w 50% w biznesie, a w pozostałej części prywatnie. Przyjęte uproszczenie oznacza, że nie bada się już realnego wykorzystywania tych pojazdów w celach biznesowych, bo niezależnie od tego czy realne wykorzystywanie byłoby wyższe czy niższe od przyjętego w decyzji Rady, dla celów rozliczania podatku VAT uznaje się, że pojazd wykorzystywany jest w 50% w biznesie. Realne badanie wykorzystywania pojazdów niweczyłoby bowiem ideę uproszczenia.

Przyjęcie założenia, że omawiane pojazdy są wykorzystywane w 50% biznesowo oznacza, że podatek naliczony w odniesieniu do wydatków związanych z tymi pojazdami przysługuje do odliczenia jedynie w wysokości 50% kwoty podatku:

• wynikającego z faktury otrzymanej przez podatnika,
• należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu usług oraz dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca,
• należnego z tytułu importu towarów, objętych procedurą uproszczoną,
• wynikającego z dokumentu celnego, deklaracji importowej oraz decyzji wydawanych przez naczelnika urzędu celnego.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 1 ustawy o VAT

Zgodnie z nowymi regulacjami podatnikowi przysługiwać będzie ograniczone do 50% prawo do odliczenia podatku w odniesieniu do wszystkich wydatków związanych z pojazdami samochodowymi przeznaczonymi do użytku „mieszanego”.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 2 ustawy o VAT

Ograniczenie to będzie miało zastosowanie niezależnie od tego czy wydatki będą dotyczyć pojazdu samochodowego stanowiącego własność podatnika (co do zasady w sensie cywilistycznym) czy też użytkowanego na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu (operacyjnego) lub innej umowy o podobnym charakterze.

Dla celów stosowania tego ograniczenia za wykorzystywanie „mieszane” należy rozumieć, że w odniesieniu do pojazdu wykorzystywanego w działalności gospodarczej istnieje możliwość jego użycia również do celów niezwiązanych z tą działalnością np. do celów prywatnych. Wystarczy przy tym możliwość nawet tylko jednorazowego użycia pojazdu do celów prywatnych, aby uznać, że pojazd może być wykorzystywany w sposób „mieszany”. Nie jest przy tym istotny moment, w którym użycie to ma miejsce podczas całego okresu użytkowania przez podatnika danego pojazdu, żeby uznać ten pojazd za wykorzystywany do celów „mieszanych”.

Celem zapewnienia właściwego wdrożenia decyzji wykonawczej Rady z dnia 17 grudnia 2013 r. przyjmuje się, że każdy pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony – ze względu na swoje cechy konstrukcyjne – służy co do zasady użytkowi „mieszanemu”, a zatem wszystkie wydatki z nim związane podlegają ograniczeniu w odliczaniu do 50%. Wyjątki od tej zasady zostaną omówione poniżej.

WYŁĄCZENIA Z ZASADY OGÓLNEJ

ODLICZENIE W 100% PODATKU NALICZONEGO

Odliczenie pełne, tj. w wysokości 100%, będzie przysługiwało tylko w odniesieniu do wydatków:

• związanych z pojazdami konstrukcyjnie przeznaczonymi do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą (tj. autobusów),
• związanych z pojazdami wykorzystywanymi przez podatnika wyłącznie do działalności gospodarczej,
• dotyczących nabycia towarów montowanych w pojazdach samochodowych i związanych z nimi usług montażu, napraw i konserwacji, jeżeli przeznaczenie tych towarów wskazuje obiektywnie na możliwość ich wykorzystywania wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 3 ustawy o VAT

Uwaga!
Analogicznie jak w ogólnej zasadzie, fakt wykorzystywania pojazdu wyłącznie do działalności gospodarczej rozpatrywany będzie co do zasady wyłącznie w kategoriach obiektywnych, tj. badana będzie możliwość użytku danego pojazdu do celów niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (przede wszystkim prywatnych) – jeżeli taka możliwość istnieje pojazd co do zasady nie będzie mógł być uznany za wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej.

Pojazdy konstrukcyjnie przeznaczone do przewozu
co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą

Prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego – tak jak dotychczas – będzie miało zastosowanie do wszystkich wydatków związanych z pojazdami konstrukcyjnie przeznaczonymi do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą (tj. autobusów). Dla możliwości pełnego odliczenia VAT naliczonego nie będzie miało znaczenia w przypadku tych pojazdów, że mogą być one również wykorzystywane do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

Należy jednak zaznaczyć, że użycie w takim przypadku pojazdu w stosunku do którego przysługiwało pełne odliczenie podatku VAT, do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, stanowi świadczenie usług podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. b ustawy o VAT

Uwaga!
Powyższe przeznaczenie musi wynikać z dokumentów wydanych na podstawie przepisów o ruchu drogowym.

Pojazdy wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika

Pojazdy będą uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika w przypadku gdy:

• sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez podatnika zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, lub
• konstrukcja tych pojazdów wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 4 ustawy o VAT

Pierwsza grupa pojazdów uznawanych za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika

W pierwszej grupie mieszczą się pojazdy, których konstrukcja wskazuje na ich przeznaczenie z reguły do użytku prywatnego, jednakże pojazdy te mogą być także wykorzystywane w działalności gospodarczej (np. samochód osobowy, motocykl). Z tych też względów – dla celów pełnego odliczania VAT – fakt wykorzystywania ich wyłącznie do działalności gospodarczej musi być rozpatrywany w kategoriach obiektywnych. W konsekwencji, w celu dokonania pełnego odliczenia podatku VAT muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki:

1. sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania wyklucza ich użycie do celów prywatnych,
2. wykluczenie użytku prywatnego musi zostać potwierdzone prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT

Sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika

Przepisy ustawy nie określają w jaki sposób podatnik ma zapewnić w przedsiębiorstwie wyeliminowanie użytku prywatnego używanych w nim pojazdów samochodowych dla celów pełnego odliczenia podatku naliczonego. Przykładowo może tego dokonać za pomocą wprowadzonych regulaminów, umów, zarządzeń wraz z podjęciem dodatkowych działań zabezpieczających ich wykonanie. Działania te muszą być dostosowane do specyfiki działalności przedsiębiorstwa i sposobu używania dla jego celów pojazdów.

Określone przez podatnika zasady używania pojazdów muszą obiektywnie potwierdzać, że pojazd jest wykorzystywany wyłącznie w działalności gospodarczej i nie ma możliwości prywatnego użytku tych pojazdów np. przez pracowników (przykładowo celem dojazdu do swojego miejsca zamieszkania).

Okolicznościami potwierdzającymi obiektywnie brak możliwości użytku prywatnego może być przykładowo:

• obowiązek zostawiania po godzinach pracy na parkingach przedsiębiorstwa pojazdów używanych przez pracowników, bez możliwości ich pobrania poza tymi godzinami, w tym w weekendy, na cele inne niż wyłącznie działalność przedsiębiorstwa,
• nadzór nad używaniem pojazdów w trakcie wykonywania obowiązków służbowych, przykładowo za pomocą GPS,
• w przypadku nabywania pojazdów przez podatnika, którego przedmiotem działalności jest odprzedaż tych pojazdów – brak rejestracji tych pojazdów, uniemożliwiający ich poruszanie się po drogach, a w przypadku ich rejestracji – brak możliwości użycia tych pojazdów na cele prywatne; nie mogą to być zatem np. samochody demonstracyjne używane przez pracownika dealera do dojazdów do pracy,
• w przypadku nabywania pojazdów przez podatnika, którego przedmiotem działalności jest wynajem tych pojazdów – określenie reguł wykluczających użytek prywatny,
• używanie (w przypadku pojazdów tzw. lotniskowych) przez służby lotniska pojazdów do przemieszczania się po płycie lotniska, bez możliwości opuszczania przez te pojazdy terenu lotniska.

Nie można natomiast obiektywnie uznać wykorzystywania pojazdu wyłącznie do celów działalności gospodarczej przykładowo w następujących przypadkach:

• zostaną zawarte umowy z pracownikami na wynajęcie pojazdów dla celów używania ich prywatnie, w sytuacji gdy wynajem nie stanowi podstawowej działalności przedsiębiorstwa a ceny wynajmu nie są cenami rynkowymi, co łącznie może wskazywać na próbę obejścia przepisów implementujących decyzję derogacyjną.
  
  Przy określaniu ceny (opłaty) za wynajem należy brać pod uwagę postanowienia wynikające z art. 32 ustawy o VAT regulującego kwestię określania podstawy opodatkowania w przypadku istnienia powiązań między nabywcą a usługodawcą.
  
  Zatem cena za wynajem musi stanowić realne wynagrodzenie (rzeczywistą równowartość) za świadczenie tego typu usług dostępne na rynku.
  
  Fakt, że korzystanie przez pracownika do celów prywatnych z samochodu pracodawcy uznawane jest za dochód dla pracownika nie oznacza, że warunek opłaty zostaje spełniony. Również to, że pracownik wykonuje pracę na rzecz przedsiębiorstwa nie może zostać uznane za domniemaną płatność dokonaną przez pracownika za używanie samochodu;
• zostaną ustalone zasady używania pojazdów, jednakże nie istnieją żadne zabezpieczenia gwarantujące ich przestrzeganie; przykładowo istnieje zakaz używania przez pracowników pojazdów do celów prywatnych, jednakże nikt nie weryfikuje czy zakaz ten jest respektowany;
• podatnik prowadzi działalność w miejscu zamieszkania, posiadając jeden pojazd – w tych okolicznościach nie jest możliwe obiektywne zagwarantowanie wykluczenia użytku prywatnego tego pojazdu, przykładowo w czasie wolnym od prowadzonej działalności gospodarczej (np. weekend czy wyjazd urlopowy).

Ewidencja przebiegu pojazdu

Prowadzona ewidencja przebiegu pojazdu musi potwierdzać brak użytku prywatnego pojazdu. Ewidencja ta, prowadzona od dnia rozpoczęcia wykorzystywania pojazdu samochodowego wyłącznie do działalności gospodarczej do dnia zakończenia wykorzystywania tego pojazdu w ten sposób, powinna zawierać:

• numer rejestracyjny pojazdu samochodowego;
• dzień rozpoczęcia i zakończenia prowadzenia ewidencji;
• stan licznika przebiegu pojazdu samochodowego na dzień rozpoczęcia prowadzenia ewidencji, na koniec każdego okresu rozliczeniowego oraz na dzień zakończenia prowadzenia ewidencji;
• wpis osoby kierującej pojazdem samochodowym dotyczący każdego wykorzystania tego pojazdu, obejmujący:
  • kolejny numer wpisu,
  • datę i cel wyjazdu,
  • opis trasy (skąd – dokąd),
  • liczbę przejechanych kilometrów,
  • imię i nazwisko osoby kierującej pojazdem

  potwierdzony przez podatnika na koniec każdego okresu rozliczeniowego w zakresie autentyczności wpisu osoby kierującej pojazdem, jeżeli nie jest ona podatnikiem;

• liczbę przejechanych kilometrów na koniec każdego okresu rozliczeniowego oraz na dzień zakończenia prowadzenia ewidencji.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 6 i 7 ustawy o VAT

Uwaga!
Przez okres rozliczeniowy należy rozumieć okres rozliczeniowy właściwy dla podatnika z tytułu rozliczeń dla celów podatku VAT czyli w zależności od tego jak rozlicza się podatnik – miesiąc lub kwartał.

Uwaga!
Jeżeli osoba kierująca pojazdem realizuje w danym dniu kilka podróży służbowych np. z Warszawy do Radomia, z Radomia do Puław, z Puław do Lublina i z Lublina do Warszawy wówczas można dokonać jednego wpisu (na koniec dnia), zawierającego cel wyjazdu w poszczególnych miastach (np. nazwy zaopatrywanych sklepów), opis trasy (np. Warszawa – Radom – Puławy – Lublin – Warszawa), sumę przejechanych w tym dniu kilometrów.

Powyższa zasada dokonywania jednego wpisu nie znajdzie jednak zastosowania w przypadku świadczenia takich usług jak usługi taksówek osobowych (przewozu osób) oraz taksówek bagażowych (przewozu bagażu), w których to obszarach dla rzetelności prowadzonej ewidencji konieczna jest większa jej szczegółowość.

W przypadku gdy pojazd samochodowy udostępniany jest osobie niebędącej pracownikiem podatnika (np. klientowi) wpis osoby kierującej pojazdem samochodowym dokonywany jest przez osobę, która udostępnia pojazd i obejmuje:

• kolejny numer wpisu,
• datę i cel udostępnienia pojazdu,
• stan licznika na dzień udostępnienia pojazdu,
• liczbę przejechanych kilometrów,
• stan licznika na dzień zwrotu pojazdu,
• imię i nazwisko osoby, której udostępniony został pojazd.

Podstawa prawna: art. 86a ust. 8 ustawy o VAT

Ewidencja przebiegu pojazdu może być prowadzona również w formie elektronicznej. W takim przypadku dokonywanie w niej wpisów oraz potwierdzenie autentyczności tych wpisów – jeśli wpisów dokonuje kierujący pojazdem niebędący podatnikiem – może być dokonywane w formie elektronicznej.

Ważne!
W przypadku wadliwości prowadzonej ewidencji (np. niepełne zapisy, luki w poszczególnych pozycjach, sprzeczne zapisy, niezgodności w zakresie stanu licznika ze stanem rzeczywistym, itp.) nie będzie spełniona jedna z przesłanek warunkujących uznanie pojazdu za wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej. Może to oznaczać, że podatnikowi przysługiwać będzie w takim przypadku jedynie prawo do ograniczonego odliczenia podatku VAT od wszystkich wydatków ponoszonych od początku używania tego pojazdu.

Prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdu w okresie przejściowym

W odniesieniu do pojazdów, które zostały nabyte lub były już użytkowane w ramach umów „długoterminowych” przed dniem 1 kwietnia 2014 r. ewidencja przebiegu pojazdu powinna być prowadzona począwszy od dnia, w którym poniesiono pierwszy, od dnia 1 kwietnia 2014 r., wydatek związany z tymi pojazdami.

Podstawa prawna: art. 8 pkt 1 ustawy nowelizującej

Uwaga!
Przez „poniesienie wydatku” należy rozumieć dokonanie wpłaty zaliczki na poczet zakupu towaru czy usługi lub też nabycie towaru czy usługi w zależności od tego, ...