MF: Nabycie tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego

Ministerstwo Finansów udostępniło broszury informacyjne, w których przedstawia obecny stan prawny dotyczący nieodpłatnego nabycia rzeczy lub praw majątkowych tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego. Przedstawione informacje dotyczą nabyć, które nastąpiły po 31.12.2015 r.

1. Przedmiot opodatkowania

Podatkowi od spadków i darowizn dalej "upsd" podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem :

• dziedziczenia,

• zapisu zwykłego,

• dalszego zapisu,

• zapisu windykacyjnego,

• polecenia testamentowego.

Ze wskazanego przepisu wynika nieograniczony obowiązek podatkowy w zakresie upsd, jeżeli chodzi o własność rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP przez osoby fizyczne, bez względu na ich obywatelstwo czy też miejsce stałego pobytu z wyjątkiem:

- nabycia własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium RP, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium RP

Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, podlega upsd, jeżeli w chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej .

Istotnym jest w tym przypadku, iż o statusie nabywcy, jako podatniku, decyduje data otwarcia spadku. Ewentualne zmiany dotyczące statusu nabywcy: utrata bądź nabycie obywatelstwa polskiego, zmiana miejsca stałego pobytu, które nastąpiłyby po dacie otwarcia spadku nie wpływają na fakt opodatkowania upsd przedmiotowego nabycia lub jego brak.

Unikanie podwójnego opodatkowania

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska nie dotyczą podatków majątkowych, w tym podatku od dziedziczenia (z wyjątkami - patrz niżej).

Polska podpisała umowy, które regulują kwestie podatku spadkowego tylko z trzema państwami:

- Austrią - Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Austriacką o zapobieżeniu dwukrotnemu pobieraniu podatku spadkowego, podpisana w Wiedniu 24 listopada 1926 r. (Dz.U. z 1928 r. Nr 61, poz. 557),

- Czechosłowacją - Umowa pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką w sprawie zapobieżenia dwukrotnemu opodatkowaniu w dziedzinie podatków spadkowych, podpisanej w Warszawie 23 kwietnia 1925 r. (Dz.U. z 1926 r. Nr 13, poz. 78),

- Węgrami - Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgierskim w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu spadków, podpisana w Warszawie 12 maja 1928 r. (Dz.U. z 1931 r. Nr 75, poz. 602)

W upsd zostały wymienione przypadki wyłączenia określonych rzeczy bądź praw majątkowych od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn:

• nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

• nabycie w drodze spadku, zapisu windykacyjnego lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw;

• nabycie w drodze dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego;

• nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego;

• nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym oraz na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego;

• nabycie w drodze spadku kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

2. Zwolnienia w kręgu osób z najbliższej rodziny tzw. grupa "0"

Nabycie własności rzeczy i praw majątkowych w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego objęte jest zwolnieniem bez względu na wartość przedmiotu nabycia, przy spełnieniu określonych warunków.

Uwaga!

Zwolnienia dla osób z najbliższego kręgu rodziny stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa. 

3. Czynności zwolnione od podatku

Zwalnia się od podatku:

• nabycie własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem:

  - że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha

  oraz

  - gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia;

Należy zwrócić uwagę, iż zwolnienie to stanowi pomoc de minimis w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 9);

• nabycie praw do wkładów w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych;

• nabycie w drodze dziedziczenia praw do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej przez osobę zaliczoną do I lub II grupy podatkowej, jeżeli spełnia poniższe warunki:

  - nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;

  - nie przysługuje mu spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je zstępnym lub przekaże do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;

  - nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;

  - będzie zamieszkiwać będąc zameldowanym na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat:

  - od dnia złożenia zeznania podatkowego - jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,

  - od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego,

  oraz

  - spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego ustanowienia; warunek ten uważa się za zachowany także w przypadku przeniesienia przez spółdzielnię własności tego lokalu na nabywcę;

• nabycie w drodze spadku lub zapisu windykacyjnego:

  a) przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym; jeżeli w skład wyposażenia mieszkania wchodzą meble zabytkowe. Należy zwrócić uwagę na odpowiednie stosowanie uregulowania wskazanego w lit. c),

  b) dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów bibliotecznych. Zwolnienie to ma zastosowanie w przypadku, gdy spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną,

  c) zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także zabytków użyczonych muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych na okres nie krótszy niż 2 lata,

  d) przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami.

• nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn. Warunkiem zwolnienia jest, iż te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim. W przypadku niedotrzymania wskazanego warunku następuje utrata zwolnienia.

• nabycie w drodze spadku prawa do rekompensaty w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej

• nabycie w drodze dziedziczenia przez osoby tworzące rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, pieniędzy lub innych rzeczy Warunkiem jest, że pieniądze te lub rzeczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania zostaną przeznaczone na cele bezpośrednio związane ze sprawowaniem pieczy zastępczej.

• nabycie w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie przez repatrianta, jeżeli spełnia warunki określone w art. 16 ust. 2 pkt 2 i 3; przepisy art. 16 ust. 7 i 8 stosuje się odpowiednio. (Uwaga! Zwolnienie to ma zastosowanie do nabyć, które nastąpiły od dnia 1 maja 2017 r. – art. 2 i art. 14 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r o repatriacji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 858)

Uwaga!

Powyższe zwolnienia stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa.

4. Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy zgodnie z ustawą ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Oznacza to, że w każdym przypadku nabycia podatnikiem jest wyłącznie nabywca.

5. Powstanie obowiązku podatkowego

W zależności od tego w jaki sposób doszło do nabycia, ustawa różnicuje terminy, w których obowiązek ten powstaje. (Szerzej: KM 130893)

Uwaga!

Zwrócić należy uwagę także, że czym innym jest moment nabycia spadku, a czym innym powstanie obowiązku podatkowego.

6. Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania jest tzw. czysta wartość, czyli wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (Szerzej: KM 21949). Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych ustala się na podstawie:

• stanu tych rzeczy i praw w dniu ich nabycia oraz

• ich wartości rynkowej z dnia powstania obowiązku podatkowego

Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowania za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Zwolnienie nabywcy z zobowiązania albo jego wygaśnięcie.

Jeżeli na skutek przyjęcia spadku następuje zwolnienie nabywcy z zobowiązania albo jego wygaśnięcie, wartość tego zobowiązania wlicza się do podstawy opodatkowania.

7. Określenie wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych

Określenie przez nabywcę wartości rynkowych nabytych rzeczy i praw majątkowych ma istotny wpływ na wysokość podstawy opodatkowania, a więc również na wysokość należnego podatku od spadków i darowizn. (Szerzej: KM 21913)

8. Kwoty wolne od podatku oraz zasada kumulacji

Wysokość podatku od spadków i darowizn zróżnicowana jest w zależności od grupy podatkowej, do której zalicza się nabywcę. Zaliczenie do jednej z trzech grup uzależnione jest od osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której następuje nabycie rzeczy i praw majątkowych. Od przynależności do grupy podatkowej zależy także wysokość kwoty wolnej od podatku. (Szerzej: KM 21950)

9. Grupy podatkowe

Wysokość podatku od spadków i darowizn zróżnicowana jest w zależności od grupy podatkowej, do której zalicza się nabywcę. Z...