Likwidacja działalności gospodarczej a obowiązki podatkowe w VAT

Z likwidacją działalności gospodarczej wiąże się kilka formalności. Oczywiście likwidacja ta musi zostać zgłoszona w urzędzie gminy (miasta), ale także – co dotyczy czynnych podatników VAT – w urzędzie skarbowym (złożenie VAT-Z). Musimy również pamiętać o konieczności korekty podatku naliczonego w przypadku niektórych składników majątku, gdy w okresie korekty zmienia się ich przeznaczenie.

Ustawa o VAT nakłada na podatników obowiązek sporządzenia tzw. spisu z natury w razie likwidacji działalności. Wiąże się to z koniecznością realizacji zasady, która rządzi VAT, czyli zasadą opodatkowania konsumpcji. W sytuacji gdy podatnik dokonał odliczenia podatku naliczonego, z chwilą likwidacji działalności co do zasady posiadane ciągle składniki majątku powinien opodatkować.

Ważne!

Opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku:

  • rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej,
  • zaprzestania przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego do zgłoszenia naczelnikowi urzędu skarbowego zaprzestania działalności.

Oczywiście opodatkowanie takich towarów będzie miało zastosowanie tylko do czynnych podatników VAT.

Podkreślmy, że w razie gdy podatnik będący osobą fizyczną nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez 10 miesięcy, również musi dokonać opodatkowania towarów. Nie dotyczy to podatników, którzy zawiesili wykonywanie działalności.

Uwaga!

Opodatkowanie będzie miało miejsce w odniesieniu do towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Spis z natury – czyli jak opodatkować?

W razie rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej albo zaprzestania przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podmioty te są obowiązane sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Podatnicy są obowiązani załączyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Ustawa o VAT nie przewiduje wzoru spisu z natury. Wydaje się, że powinien on przyjąć formę zestawienia, z którego wynikałoby, jakie towary zostały opodatkowane, wskazanie podstawy opodatkowania oraz zastosowanej stawki VAT.

Pamiętajcie, że dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników spółek oraz przez osoby fizyczne, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, podlega zwolnieniu od podatku przez 12 miesięcy od dnia likwidacji bądź zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych, oczywiście pod warunkiem rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury.

Od jakiej kwoty wyliczyć VAT należny? Ustawa o VAT zawiera regulacje w tym zakresie. W omawianym przypadku podstawą opodatkowania jest wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy, tj. podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.

Obowiązki informacyjne

Jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego. Zgłoszenie to stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT.

Zgłoszenia o zaprzestaniu działalności w wyniku śmierci podatnika dokonuje jego następca prawny.

W razie gdy zaprzestanie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu nie zostało zgłoszone, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT.

Zgłoszenia, o którym mowa, podatnik dokonuje na formularzu VAT-Z.

Środki trwałe w spisie z natury?

Często wątpliwość podatników rodzi konieczność opodatkowania w spisie z natury środków trwałych. Przepis wyraźnie przecież mówi o opodatkowaniu towarów, które nie były przedmiotem czynności opodatkowanych.

Zasadą jest, że obowiązek opodatkowania VAT dotyczy tej części posiadanych przez osobę fizyczną towarów, które po nabyciu nie zostały odprzedane i w stosunku do których przysługiwało podatnikowi prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. A zatem warunkiem koniecznym do opodatkowania towarów w zakresie wynikającym z art. 14 ustawy o VAT jest istnienie po stronie podatnika prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie towaru. W razie zaistnienia określonych okoliczności wszystkie towary, przy zakupie których został odliczony podatek naliczony, muszą zostać opodatkowane VAT, aby zrównoważyć to odliczenie. Towary, które nie spełniają ww. warunku, nie podlegają w takiej sytuacji opodatkowaniu.

Zauważmy też, że w analizowanym przepisie ustawodawca posługuje się pojęciem towaru, który dla potrzeb VAT został zdefiniowany w art. 2 ust. 6 ustawy. W ramach art. 14 ustawodawca wyróżnia towary własnej produkcji oraz towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy, a więc towary, które zostały wytworzone przez podatnika, i towary, które zostały przez niego nabyte.

Sporządzając spis z natury, powinniście rozliczyć podatek należny od objętych spisem towarów na zasadach, jakie obowiązują przy ich dostawie. Właściwie sporządzony spis z natury powinien objąć wszelkie towary, które zostały uprzednio zakupione/wytworzone i nie były przedmiotem dostawy, o ile stanowią towar w rozumieniu art. 2 pkt 6 oraz przy nabyciu których podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Pamiętajcie, że wykazane w remanencie likwidacyjnym towary należy opodatkować, przyjmując za podstawę opodatkowania nie historyczną, lecz aktualną ich wartość, tj. cenę nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.

Z interpretacji organów podatkowych:

„Reasumując stwierdzić należy, że dokonując odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu przedmiotowego samochodu osobowego w wysokości 60%, nie więcej niż 6000 zł, a następnie wykazując go w remanencie likwidacyjnym, jako zwolniony od podatku od towarów i usług, zobowiązana będzie Pani do skorygowania podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 91 ustawy.

Zachowuje Pani prawo do dokonania odliczenia podatku naliczonego przy zakupie środka trwałego – w części dotyczącej okresu wykorzystywania go do celów związanych z czynnościami opodatkowanymi, przy czym 5-letni okres liczy się od roku, w którym przyjęto środek trwały do użytkowania.

Natomiast wraz z momentem sporządzenia spisu z natury, w którym przedmiotowy samochód winien być wykazany jako zwolniony od podatku, utraciła Pani prawo odliczenia podatku naliczonego w części dotyczącej pozostałego okresu korekty – przyjmuje się, że dalsze wykorzystanie tego samochodu związane jest wyłącznie z czynnościami zwolnionymi, co wskazuje, że będzie Pani obowiązana do dokonania korekty jednorazowo za okres pozostałych 2 lat w deklaracji za okres rozliczeniowy, w którym w stosunku do tego samochodu powstał obowiązek podatkowy, w związku z planowanym zaprzestaniem wykonywania działalności gospodarczej. Zatem korekta dotyczyć będzie 2/5 kwoty odliczonego podatku naliczonego przy nabyciu przedmiotowego samochodu osobowego, a nie jak wskazano we wniosku – 1/5 kwoty odliczonego podatku.”

(interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 11 lipca 2012 r., sygn. ITPP1/443-458/12/MN).

Likwidacja spółki kapitałowej

Jak pewnie zauważyliście, regulacje dotyczące spisu z natury obowiązują w razie likwidacji działalności przez osobę fizyczną bądź spółkę cywilną lub handlową, które nie posiadają osobowości prawnej. Jak wyglądać będzie kwestia opodatkowania składników majątku w przypadku likwidacji spółki kapitałowej?

Odpowiedź znajdziemy w znanych już nam przepisach prawa. Na początku musimy sobie odpowiedzieć, czy majątek spółki pozostały na dzień likwidacji podlega opodatkowaniu.

Opodatkowaniu VAT podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumiemy przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Towary to rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Jak już wiecie, opodatkowaniu podlegają odpłatna dostawa towarów i nieodpłatna dostawa towarów (pod wskazanymi w ustawie warunkami). Każde świadczenie na rzecz innego podmiotu polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w definicji usługi.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny między świadczącym usługę a odbiorcą i w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek między świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Rozważmy zatem taką sytuację.

Przykład:

Spółka w czasie swojej działalności zakupiła nieruchomości w postaci gruntów niezabudowanych i do chwili obecnej grunty te pozostają niezabudowane. Trzy działki niezabudowane zostały nabyte w 1998 roku, natomiast czwarta działka niezabudowana – w 2005 r. Wszystkie ww. działki spółka nabyła bez podatku od towarów i usług, wobec powyższego przy ich nabyciu nie odliczyła podatku naliczonego. Spółka od kilku lat nie osiąga żadnego obrotu, faktycznie nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej. Nie jest podatnikiem VAT, formularz VAT-Z został złożony w 2010 roku.

Wspólnikami spółki są dwie osoby fizyczne. Z uwagi na brak możliwości kontynuowania działalności wspólnicy planują podjąć uchwałę o rozwiązaniu i likwidacji spółki. W wyniku planowanej likwidacji pozostały majątek (wspomniane grunty niezabudowane) po zaspokojeniu wszystkich zobowiązań i zabezpieczeniu wierzycieli zostanie przekazany wspólnikom – osobom fizycznym. Przekazanie nastąpi aktem notarialnym. Przejęte grunty nie będą przeznaczone do dalszej odsprzedaży.

Czy przekazanie wspólnikom gruntów niezabudowanych z majątku likwidowanej spółki można uznać za czynność objętą art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT i w wyniku tego, że spółka nabyła te grunty bez VAT, czynność ta nie będzie objęta opodatkowaniem VAT?

Opodatkowaniu VAT podlega generalnie każde nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa podatnika, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tego towaru, z wyjątkiem przekazania towarów stanowiących drukowane materiały reklamowe i informacyjne bądź spełniających warunki do uznania ich za prezenty o małej wartości lub próbki. Jeśli więc podatnik miał prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towaru, to nieodpłatne przekazanie tego towaru podlega opodatkowaniu VAT.

Wskazać należy, że zasady oraz tryb rozwiązania i likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością regulują przepisy ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037, z późn. zm., dalej: K.s.h.). Na mocy art. 272 K.s.h. rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Z kolei w świetle art. 275 § 2 K.s.h. w okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać wspólnikom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.

Artykuł 282 § 1 K.s.h. stanowi, że likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynności likwidacyjne). Nowe interesy mogą wszczynać tylko wówczas, gdy jest to potrzebne do ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników.

Zgodnie z dalszymi zapisami K.s.h. podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów, chyba że inne zasady podziału określa umowa spółki. Uregulowania K.s.h. wskazują, że podział majątku między wspólników następuje po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Tym samym przejęcie majątku likwidowanej spółki handlowej przez wspólników następuje z mocy prawa i nie stanowi rozdysponowania majątku przez likwidowany podmiot. Likwidowany podmiot nie może przeznaczyć majątku likwidacyjnego na żaden inny cel (chyba że inne zasady podziału określone zostały w umowie już w momencie zawiązywania spółki), lecz tylko dokonać podziału pozostałego majątku między wspólników.

Zatem przekazanie wspólnikom składników majątkowych likwidowanej spółki, o ile przy nabyciu tych składników przysługiwało spółce prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, mieści się w ramach czynności podlegających opodatkowaniu VAT, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy. W sytuacji takiej dochodzi bowiem do zmiany właściciela majątku. W stosunku do przekazywanych towarów spółka dokonuje na rzecz wspólników dostawy towarów, o której mowa w ww. artykule.

Niemniej jednak w naszym przykładzie spółce nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu przedmiotowych gruntów niezabudowanych, w związku z czym nie został spełniony jeden z dwóch podstawowych warunków wskazanych w art. 7 ust. 2 ustawy powodujących uznanie za dostawę przekazania towarów bez wynagrodzenia. To z kolei oznacza, że przekazanie nieruchomości wspólnikom w toku postępowania likwidacyjnego nie będzie czynnością objętą przepisami ustawy o podatku VAT i nie będzie podlegało opodatkowaniu tym podatkiem.

Krzysztof Kaźmierski

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...