Kwota wolna od podatku musi być wyższa

Aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące kwoty wolnej od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych są niekonstytucyjne. Muszą być zmienione, a sama kwota – podwyższona. Do takiego wniosku doszedł w zeszłym tygodniu Trybunał Konstytucyjny. Kwota wolna od PIT nie jest jednak jedynym naszym problemem i warto na to zwrócić uwagę.

Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami kwota wolna od podatku to niecałe 3,1 tys. zł rocznie. Wartość ta pozostaje na niezmienionym poziomie od 2009 roku.

28 października 2015 w wyroku o sygn. akt K 21/14 Trybunał Konstytucyjny podzielił stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich. Uznał artykuł 27 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie, w jakim nie przewiduje mechanizmu korygowania kwoty zmniejszającej podatek, gwarantującego co najmniej minimum egzystencji, za niezgodny z art. 2 i art. 84 Konstytucji RP. Przepis ten przestanie obowiązywać 30 listopada 2016 r. i do tego czasu trzeba znaleźć nowe rozwiązanie prawne. Zdaniem TK brak mechanizmu korygującego kwotę zmniejszającą podatek dochodowy od osób fizycznych, a zatem wieloletnie utrzymywanie kwoty wolnej od podatku na stałym poziomie i uniezależnienie jej od sytuacji społeczno-gospodarczej państwa, jest wadliwością prawa podatkowego niedopuszczalną w demokratycznym państwie prawnym.

W kampanii wyborczej partie przerzucały się wzajemnie pomysłami na zmianę wysokości kwoty wolnej. Jedni chcieli wyższej, inni niższej, jeszcze inni uważali, że jest dobra i zmiany nie wymaga. Teraz nie ma już wyjścia. Przepisy muszą być zmienione, bo te obowiązujące w obecnym kształcie przestaną obowiązywać za rok. Zobaczymy, jak przyszły rząd poradzi sobie z wprowadzeniem nowych regulacji. TK nie powiedział, bo i powiedzieć nie mógł, jaką właściwie wartość powinna mieć kwota wolna od podatku.

Słusznym wydaje się argument, że nie powinna być niższa niż dochód zapewniający minimum egzystencji. Wskazywał zresztą na to Rzecznik Praw Obywatelskich. Aktualnie minimum egzystencji to 6504 zł rocznie. Ponad dwa razy więcej niż obecna wartość kwoty wolnej od podatku. Czy powinna być jeszcze wyższa niż to minimum? Raczej nie.

Pisaliśmy jakiś czas temu, powołując się m.in. na raport KPMG, że w Wielkiej Brytanii kwota ta stanowi równowartość 50 tys. zł. Jeszcze wyższa jest w Hiszpanii (blisko 75 tys. zł) oraz na Cyprze (82 tys. zł). Także inne kraje wyraźnie przewyższają Polskę pod tym względem – w Grecji to przeszło 20 tys. zł, a w Niemczech ponad 30 tys. zł. Wysokość kwoty jest w innych krajach Europy zdecydowanie wyższa nawet wtedy, gdy porówna się przeciętne wynagrodzenia. Argumentów za podwyższeniem kwoty wolnej jest wiele. Można powiedzieć, że w większości przypadków są one uzasadnione i mają sens. Trudno jednak opierać się tylko na stwierdzeniu, że polska kwota wolna od opodatkowania powinna być podwyższona jedynie dlatego, że w innych państwach jest wyższa. Wydaje się, że do problemu wysokości kwoty wolnej od podatku należy podejść nieco bardziej kompleksowo i przeanalizować chociażby, jak ma się wysokość kwoty do najniższego wynagrodzenia, średniej pensji, cen podstawowych towarów i usług, stawek podatkowych itd. Nie da się także pominąć istniejących i możliwych do zastosowania ulg i odliczeń. Czynników wpływających na realną wysokość płaconego podatku jest zdecydowanie więcej niż tylko wartość kwoty wolnej od podatku. Warto więc brać pod uwagę także te kwestie.

Analizie należałoby poddać wysokość ryczałtowych kosztów uzyskania przychodów przy umowach o pracę. One również nie były waloryzowane od lat. Przypomnijmy tylko, że w przypadku zatrudnienia na jednej umowie o pracę w miejscu zamieszkania to 1335 zł rocznie. Pracownik dojeżdżający, zatrudniony na jednej umowie odliczy natomiast 1668,72 zł. Jak by nie patrzeć, niewiele.

Wydaje się, że dopiero po takiej kompleksowej analizie różnego rodzaju wartości można rozważać, do jakiego poziomu podnieść kwotę wolną od podatku. Bo to, że musi być zmieniona – po wyroku TK – jest już oczywiste.

Ustawodawca powinien jednak mieć na uwadze, że reforma systemu podatkowego nie powinna być ograniczona tylko do zmiany wartości kwoty. Można, a w zasadzie trzeba, iść jeszcze dalej. I to nie tylko przez składanie mniej lub bardziej nierealnych obietnic. Niska wysokość kwoty wolnej od podatku nie jest bowiem naszą jedyną bolączką.

Krzysztof Koślicki
redaktor naczelny
www.podatki.biz