Kwestie związane z konsorcjami i kształtowaniem ich relacji wewnętrznych i zewnętrznych

Konsorcja tworzone są najczęściej przez dwóch lub więcej przedsiębiorców, którzy chcą połączyć siły w zakresie posiadanego przez nich potencjału technicznego, osobowego, kapitałowego w celu przeprowadzenia określonego przedsięwzięcia, jednorazowo lub wielokrotnie. Konsorcjum jako zespół kilku podmiotów może zawierać z osobami trzecimi dalsze umowy, w których w/w konsorcjum występuje jako jednolita strona umowy. Przedsiębiorcy wchodzący w skład konsorcjum nie tracą swojej osobowości prawnej czy możliwości działania poza strukturami konsorcjum jako autonomiczny podmiot gospodarczy. W doktrynie rozróżnia się kilka rodzajów konsorcjów wyodrębnianych najczęściej z uwagi na cel ich utworzenia lub podmiotowość konsorcjantów, jednakże najbardziej nietypowym rodzajem jest tzw. konsorcjum naukowo - przemysłowe, które stanowi odrębną formę, bowiem w/w konsorcjum zrzesza nie tylko przedsiębiorców, ale i jednostki badawcze, a to w celu przeprowadzenia określonych prac badawczych ukierunkowanych na późniejsze wykorzystanie uzyskanych wyników naukowych w przemyśle.

 Umowa konsorcjum jako umowa nienazwana (tj. nieuregulowana kodeksowo) może być ukształtowana przez strony w dowolny sposób, z zachowaniem jednakże ogólnej zasady z art. 353[1] kodeksu cywilnego, zgodnie z którą strony umowy mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Powszechnie przyjmuje się, iż konsorcjanci są partnerami biznesowymi, którzy zobowiązują się świadczyć w ściśle określonym zakresie usługi, dostawy lub roboty budowlane na rzecz podmiotu trzeciego (zamawiającego) w ramach stosunku prawnego łączącego dane konsorcjum z w/w podmiotem trzecim. W praktyce najczęściej  sprowadza się to do tego, iż konsorcjanci w umowie określają zakres przedmiotowy całego przedsięwzięcia, a następnie ustalają kto, w jakiej części  i w jaki sposób będzie partycypował w jego realizacji. Rzeczywisty udział w realizacji danego przedsięwzięcia winien,  co do zasady, przekładać się na wynagrodzenie danego konsorcjanta. W umowie konsorcjum określone powinny  zostać zatem  warunki finansowe tak dla całego przedsięwzięcia jak i dla poszczególnych jego konsorcjantów.

 Konsorcjanci mogą również w ramach umowy konsorcjum świadczyć wzajemnie na swoją rzecz odpłatnie lub nieodpłatnie określone usługi, z tym, iż przyjmuje się, że są to przede wszystkim usługi o charakterze organizacyjnym np. rozliczenie wpłat od zamawiającego; przygotowanie określonej dokumentacji powykonawczej, w sytuacji gdy konsorcjum realizuje roboty budowlane.

 Wątpliwości budzi natomiast możliwość zlecenia przez jednego z konsorcjantów usług lub robót, które należą do jego zakresu obowiązków innemu konsorcjantowi.  Powyższa sytuacja wypełniać bowiem może przesłanki umów nazwanych np. umowy o dzieło, umowy zlecenia lub umowy o roboty budowlane (umowa podwykonawcza), a zatem do realizacji w/w świadczeń zastosowanie znajdą przepisy szczególne regulujące  dany rodzaj umów. Ponadto w takiej sytuacji strony umowy winny przeprowadzić analizę, na ile ich zobowiązania do świadczeń wzajemnych nie stanowią  postanowień istotnych umowy (essentialia negotii), a zatem na ile przedmiotowe zobowiązania wzajemne konsorcjantów w całości nie determinują  odmiennego charakteru w/w umowy, co ostatecznie mogłoby się wiązać z zakwalifikowaniem umowy nie jako umowy konsorcjum, ale jako umowy nazwanej określonego typu.

 

Odpowiedzialność konsorcjum a odpowiedzialność konsorcjanta

Powyższe zagadnienie nie ma charakteru oczywistego, gdyż to strony, co do zasady, zarówno w umowie pomiędzy całym konsorcjum a podmiotem trzecim, jak i w samej umowie konsorcjum mogą w sposób dość swobodny uregulować w/w kwestię. Należy pamiętać, iż ustawodawca w sprawach gospodarczych pozostawia  przedsiębiorcom dość dużą swobodę w tym zakresie.

Oczywiście w niektórych sytuacjach zastosowanie znajdą przepisy szczególne bezwzględnie obowiązujące np. w ramach realizacji zamówień publicznych skonstruowany jest przepis art. 141 ustawy Prawo zamówień publicznych, który reguluje odpowiedzialność wszystkich konsorcjantów za realizację zamówienia publicznego i wskazuje, że wykonawcy wspólnie ubiegający się o zamówienie  ponoszą solidarną odpowiedzialność za wykonanie umowy i wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Powyższa regulacja wpłynęła dość istotnie na ukształtowanie praktyki i  oznacza, iż każdy z konsorcjantów z osobna może zostać pociągnięty do odpowiedzialności  za niewykonanie lub nienależyte wykonanie całego zamówienia bez względu na fakt, iż np. konsorcjant, do którego zostało skierowane roszczenie, osobiście nie wykonywał wadliwego zakresu prac. Należy jednak pamiętać, iż zadośćuczynienie w całości roszczeniu  przez któregokolwiek z konsorcjantów zwalnia pozostałych konsorcjantów, a zamawiający nie może odmówić przyjęcia takiego świadczenia (o ile oczywiście jest prawidłowe i zgodne z jego żądaniem).

Umowa konsorcjum pozwala natomiast uczestnikom tegoż konsorcjum wewnętrznie pomiędzy nimi uregulować kwestię odpowiedzialności każdego z konsorcjantów za wykonanie całości przedsięwzięcia przez konsorcjum. Powyższe postanowienia umożliwiają konsorcjantowi, który poniósł odpowiedzialność w wyższym zakresie niż przewidywała to umowa konsorcjum, dochodzenie regresu od pozostałych konsorcjantów do wysokości ich odpowiedzialności.

 Należy jednak pamiętać, iż tego typu regulacje umowne  nie wiążą podmiot, z którym konsorcjum zawarło umowę, o ile oczywiście podmiot ten nie wyrazi zgody na inkorporowanie do umowy z nim w/w postanowień z umowy konsorcjum lub w inny sposób nie wyrazi zgody na respektowanie podziału odpowiedzialności pomiędzy konsorcjantami, w takiej sytuacji każdy z konsorcjantów może podnieść zarzut dotyczący ograniczonego zakresu jego odpowiedzialności.

Konsorcjum może również występować w relacjach gospodarczych jako zamawiający np. może zawierać umowy podwykonawcze, wówczas za zaciągnięte tak  zobowiązania (o ile umowa nie stanowi inaczej)  odpowiadają wszyscy konsorcjanci solidarnie. Zdarza się jednak, iż umowę na podwykonawstwo w zakresie prac należących do zakresu robót konsorcjum, podpisuje wyłączenie jeden z konsorcjantów, nie w imieniu konsorcjum, ale we własnym imieniu, umowa tak podpisana może nie wywołać skutków prawnych wobec pozostałych konsorcjantów. Jakkolwiek w każdym indywidualnym przypadku należy dokonać analizy umów zarówno umowy konsorcjum jak i umowy właściwej zawartej z konsorcjum, bowiem to one umożliwiają dokonanie oceny odpowiedzialności poszczególnych uczestników danego stosunku prawnego.   

Lider

Z uwagi na fakt, iż konsorcjum stanowi twór wielopodmiotowy, w umowie konsorcjum strony powinny wskazać tzw. Lidera konsorcjum tj. przedsiębiorcę, który będzie reprezentował konsorcjum w relacjach z osobami trzecimi oraz określić  w umowie jego prawa i obowiązki.  Należy przyjąć, iż pełnienie funkcji Lidera konsorcjum jest generalnie czynnością odpłatną, a zatem  umowa konsorcjum powinna określać wynagrodzenie należne za pełnienie w/w funkcji.

Podatki

Z uwagi na fakt, iż konsorcjanci poprzez utworzenie konsorcjum nie tworzą umowy spółki cywilnej lub spółki prawa handlowego, każdy z konsorcjantów rozlicza się podatkowo samodzielnie z przypadającej na niego części przychodu z realizacji przez konsorcjum  danego przedsięwzięcia gospodarczego. Istotnym jest zatem, aby w umowie konsorcjum w sposób jasny i przejrzysty dokonać rozdziału zakresów prac wykonywanych przez poszczególnych konsorcjantów, choćby po to, aby móc w sposób przejrzysty udokumentować poniesione w ramach danego przedsięwzięcia koszty uzyskania przychodu. 

 

Autor: radca prawny Izabela Malinowska

Malinowscy i Wspólnicy. Adwokaci i Radcowie Prawni Spółka Partnerska https://wmalinowski.pl/

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...