Kontrola skarbowa nie radzi sobie z oszustwami podatkowymi – raport NIK

Organy kontroli skarbowej i organy podatkowe nie radzą sobie z przeciwdziałaniem oszustwom podatkowym. Straty państwa są z roku na rok coraz wyższe – wynika z raportu pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli, która sprawdziła, jak państwo polskie radziło sobie ze zwalczaniem oszustw w podatku od towarów i usług (VAT) w latach 2011-2013.

W badanym okresie czasu wpływy z podatku VAT stanowiły przeciętnie 42 proc. całości dochodów budżetowych Polski. Jak wskazuje NIK, wpływy zmniejszyły się jednak w tym okresie o 6 proc., czyli o 7,4 mld zł.

Jedną z głównych przyczyn uszczupleń w podatku VAT, które w samej tylko I połowie 2013 r. wyniosły aż 3,2 mld zł, było nasilające się zjawisko oszustw podatkowych.

„Oszustwa podatkowe, takie jak niezapłacenie VAT przez polskiego nabywcę od towarów sprowadzonych z innych krajów UE, wykorzystywanie faktur dokumentujących fikcyjne transakcje gospodarcze lub wyłudzenie podatku w postaci zwrotów VAT, generują znaczne straty dla Skarbu Państwa. Według danych MSW, w 2012 r. tylko w sprawach dotyczących tzw. przestępczości paliwowej, które zakończyły się aktami oskarżenia, nadużycia opiewały na ponad 1,3 mld zł” – czytamy w komunikacie wydanym przez NIK.

Kontrola wykazała, że organy kontroli skarbowej oraz organy podatkowe działają nieskutecznie, a w niektórych przypadkach – niezgodnie z procedurami.

Przykładowo, bardzo niski okazał się odsetek odzyskanych kwot zaniżeń podatku VAT. W 2011 r. dla budżetu urzędy kontroli skarbowej odzyskały jedynie 22,7 proc. sumy zaniżeń VAT. Jeszcze gorzej było w roku kolejnym (8,8 proc.). Podobnie źle prezentują się wyniki skuteczności za pierwszą połowę 2013 r. (4,8 proc.).

„Niska skuteczność w egzekwowaniu zobowiązań podatkowych wynikała najczęściej z braku majątku po stronie dłużników. Urzędy skarbowe często wydawały decyzje wymiarowe (określające wysokość zobowiązania podatkowego) tzw. słupom, czyli podmiotom, które w momencie egzekucji nie miały żadnego majątku lub były w stanie likwidacji” – tłumaczy NIK.

Izba krytycznie oceniła też ilość kontroli przeprowadzanych przez urzędy skarbowe. W I półroczu ubiegłego roku rozliczeń VAT dotyczyło bowiem tylko 109 tys. kontroli, czyli o 17,8 proc. mniej rok do roku.

W raporcie wskazano również na niski poziom wydawanych przez organy podatkowe decyzji wymiarowych oraz nierzetelne (wykryte w 8 z 9 kontrolowanych urzędów skarbowych) wypełnianie ustawowego obowiązku w zakresie wykreślania podatników z odpowiednich rejestrów.

W przedstawionych rekomendacjach dla Ministerstwa Finansów NIK apeluje o szybsze wprowadzenie rozwiązań ułatwiających walkę z oszustwami, intensyfikację współpracy z organami innych państw oraz poprawę skuteczności odzyskiwania należnych kwot.

Jak się okazuje, rząd wciąż nie zrealizował wniosków skierowanych do resortu finansów po podobnej kontroli w 2009 r. Wnioski te – jak wskazuje Izba – pozostają nadal aktualne.

„Rekomendacje Izby dotyczyły przede wszystkim skutecznego egzekwowania od podległych jednostek rzetelnej aktualizacji danych podatników VAT UE, w tym wykreślania podmiotów z rejestru podatników VAT, a także eliminowania opóźnień w udzielaniu odpowiedzi na wnioski formułowane przez administracje państw członkowskich UE” – wyjaśnia NIK.

mp