Konkubinat: Likwidacja wspólnej lokaty a podatek od darowizny

Z uzasadnienia: Przepisy prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa podatkowego nie regulują kwestii dotyczących stosunków majątkowych (i ich skutków podatkowych) pomiędzy konkubentami, dlatego przypadku likwidacji lokaty - jeżeli środki na założenie tej lokaty pochodziły rzeczywiście z odrębnych majątków stron, to również w tej samej części (proporcji) stanowią ich majątek odrębny. Darowiznę w takiej sytuacji stanowiłoby więc jedynie przekazanie do majątku środków pochodzących z części stanowiącej własność konkubenta.

SENTENCJA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Kazimierz Maczewski (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Anna Sokołowska,, Sędzia WSA Elżbieta Woźniak, Protokolant starszy sekretarz sądowy Edyta Wójtowicz, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2014 r. sprawy ze skargi P. Ch. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie podatku od spadków i darowizn:

I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w Sz. z dnia [...] r. nr I[...],
II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu,
III. zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Sz. na rzecz skarżącego P. Ch. kwotę [...] ([...]) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

UZASADNIENIE

Zaskarżoną do Sądu decyzją z dnia 26 listopada 2013 r. nr [...] Dyrektor Izby Skarbowej w Szczecinie utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S. z dnia 28.08.2013 r. nr: [..] ustalającą P. C. zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w wysokości [..] zł, w związku z darowizną w 2011 r. środków pieniężnych w kwocie [..] zł od W. Ź., na którą podatnik powołał się przed organem podatkowym w dniu 4.04.2012 r.

Z uzasadnienia decyzji organu odwoławczego i z akt sprawy wynika, że w dniach od 26.03.2012 r. do 11.04.2012 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w S. przeprowadził u P. C. kontrolę podatkową w zakresie prawidłowości i rzetelności rozliczania się z budżetem państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za okres od 1.01.2010 r. do 31.12.2010 r.

W wyniku analizy przedłożonego do kontroli rachunku bankowego Podatnika stwierdzono wpłaty w łącznej kwocie [...] zł (w dniach: 5.07.2011 r. - w kwocie [...] zł i [...] zł oraz 8.08.2011 r. - w kwocie [...] zł). P. C. w trakcie kontroli w dniu 4.04.2012 r. celem wyjaśnienia tych wpłat złożył oświadczenie wskazując, że stanowiły one darowizny otrzymane od małżonki, które nie zostały wcześniej zgłoszone w Urzędzie Skarbowym.

Postanowieniem z 2.08.2012 r. ww. organ podatkowy wszczął wobec P. C. postępowanie podatkowe w sprawie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia w drodze darowizn środków pieniężnych w łącznej kwocie [...] zł.

Z dołączonych do oświadczenia Podatnika z 4.04.2012 r. wydruków z rachunku bankowego zawierających szczegóły operacji oraz z przedłożonych przez pełnomocnika strony wydruków dotyczących ww. przelewów, a także z umowy kompleksowej o usługi bankowe z dnia 5.11.2009 r. wynika, że kwoty te zostały przelane z rachunku W. Ź. na rachunek wspólny, które następnie w tych samych dniach, tj. 5.07.2011 r. i 8.08.2011 r. trafiły na rachunek prywatny P. C.. Podatnik w dniu 4.08.2011 r. zawarł z W. Ż. przedmałżeńską umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. W związku z tym organ I instancji uznał, że doszło do przekazania środków pieniężnych z majątku W. Ź. do majątku Podatnika.

W. Ż. przesłuchana w charakterze świadka w dniu 30.11.2012 r. i Podatnik w złożonych w dniach 4.02.2013 r. i 4.06.2013 r. wyjaśnieniach wskazali, że przelewane środki pieniężne stanowiły ich wspólne środki, nie były więc darowizną.

Organ podatkowy I instancji w uzasadnieniu ww. decyzji wskazał, że darowizna została powołana przez Podatnika w trakcie kontroli podatkowej prowadzonej przez ten organ, zatem należało w sprawie zastosować przepis art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w myśl którego nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%. Z uwagi na fakt, iż P. C. oraz W. Ż. zawarli związek małżeński 5.08.2011 r., w przypadku darowizn dokonanych 5.07.2011 r. zaliczono Podatnika do III grupy podatkowej - stosownie do art. 14 ust. 3 pkt 3 ww. ustawy - dla której kwota wolna od podatku wynosi [...] zł, natomiast w odniesieniu do darowizny dokonanej 8.08.2011 r., tj. po zawarciu związku małżeńskiego - zaliczono Podatnika do I grupy podatkowej - dla której kwota wolna wynosi [...] zł. W związku z tym, stosownie do art. 9 ust. 1 i 2 ustawy zastosowano kumulację darowizn i odliczono jedną kwotę wolną, tj. [...] zł.

W odwołaniu od decyzji organu I instancji Podatnik wniósł o uchylenie tej decyzji i umorzenie postępowania, zarzucając tej decyzji naruszenie przepisów prawa materialnego przez niewłaściwe ich zastosowanie oraz przepisów procesowych, przez sprzeczność ustaleń organu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i nieustosunkowanie się do tego materiału. Powołując się na orzecznictwo i na przepisy art. 23 i art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Podatnik stwierdził, że z W. Ż. od 2005 r. prowadził wspólne gospodarstwo domowe, najpierw w ramach konkubinatu a następnie małżeństwa. Przedmiotowe środki pieniężne przelane z ich konta wspólnego na jego osobiste konto były więc ich wspólnymi środkami, wpłaconymi przez W. Ż. na lokatę bankową, a po jej rozwiązaniu przelane na konto wspólne. Nie stanowiły więc darowizny.

Po rozpoznaniu sprawy na skutek wniesionego odwołania Dyrektor Izby Skarbowej w Szczecinie wymienioną na wstępie decyzją z dnia 26.11.2013 r. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

Uzasadniając takie rozstrzygnięcie organ odwoławczy stwierdził, że spór w sprawie sprowadza się do oceny prawidłowości uznania przez organy podatkowe, że nabycie przez Podatnika środków pieniężnych w łącznej kwocie [...] zł przekazanych przez W. Ż. nastąpiło w drodze darowizn oraz, że w przedmiotowej sprawie zaistniały przesłanki do opodatkowania tego nabycia według 20% stawki sankcyjnej, wynikającej z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Wskazując na przepis art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, w myśl którego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku, organ wyjaśnił, że Podatnik uzyskując od żony w 2011 r. świadczenie o charakterze darmym mógł dokonać zgłoszenia w oparciu o art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - bez ponoszenia jakichkolwiek obciążeń podatkowych, natomiast w sytuacji niespełnienia warunków koniecznych do zastosowania wskazanego zwolnienia podatkowego - powinien był zgłosić (ujawnić) otrzymanie przedmiotowej darowizny właściwemu organowi podatkowemu do opodatkowania na zasadach ogólnych, jak również uiścić należny podatek, co stanowiłoby dla Podatnika w przyszłości gwarancję prawnopodatkową odnośnie nabytego majątku.

Przytaczając przepisy art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn organ wyjaśnił następnie, że ustawodawca w art. 6 ust. 4 zdanie 2 tej ustawy przewidział szczególną regulację prawną momentu powstania obowiązku podatkowego, zgodnie z którą jeżeli nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia. Przepis ten nie obciąża podatkiem czynności procesowej złożenia określonego oświadczenia przed organem podatkowym, nie jest też sankcją z tytułu niepoddania darowizny opodatkowaniu, stanowi w istocie rzeczy wyłącznie przewidzianą przez prawo konsekwencję tego zaniechania, bowiem nie przesądzając o zobowiązaniu podatkowym, normuje datę powstania obowiązku podatkowego w relacji do czasu, w którym organ podatkowy miał możliwość uzyskania informacji o dokonaniu czynności podlegającej temu obowiązkowi.

Następstwem takiego unormowania jest przepis art. 15 ust. 4 omawianej ustawy, zgodnie z którym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu stawką sankcyjną 20%, jeżeli spełnione zostały łącznie następujące przesłanki:

1) obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania darowizny;

2) należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.

Organ wskazał, że jak wynika ze stanu faktycznego sprawy na dzień, kiedy Podatnik powołał się na okoliczność otrzymania darowizny, czyli 4.04.2012 r., podatek w związku z nabyciem przedmiotowej darowizny nie został uiszczony, zatem zostały spełnione obie występujące jednocześnie i nierozłącznie przesłanki wskazane w art. 15 ust. 4 ustawy podatkowej, warunkujące zastosowanie 20% stawki podatku.

Ponadto organ odwoławczy stwierdził, że z doświadczenia życiowego wynika, iż to najczęściej czynności organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej, niejako zmuszają podatnika do ujawnienia określonych okoliczności, w tym czynności, od których nie został zapłacony należny podatek. Należy też mieć na uwadze, że istotny w niniejszej sprawie art. 15 ust. 4 wskazanej ustawy, przewidujący sankcyjną stawkę podatku, zakłada "powołanie się" podatnika na fakt otrzymania darowizny w ściśle określonych w tym przepisie okolicznościach, a mianowicie: w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego, a więc w sytuacjach, w których "inicjatywa" w zakresie wyjaśniania okoliczności leży po stronie organów podatkowych (organów kontroli skarbowej), co oznacza, że w praktyce ujawnianie określonych okoliczności przez podatnika ma miejsce dopiero na skutek czynności organów - jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Przy czym bez znaczenia pozostaje powołana w treści skargi okoliczność, że wobec skarżącego nie toczyło się i nie toczy postępowanie w sprawie dochodów ze źródeł nieujawnionych, bowiem do powołania się przez pana P. C. na darowiznę - co wyraźnie zaznaczono wcześniej -doszło podczas kontroli podatkowej, zatem wypełniona została przesłanka art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Odnosząc się do argumentów Podatnika, że kwota [...] zł przekazana przez W. Ż. stanowiła wspólne środki gromadzone na zabezpieczenie wspólnego gospodarstwa domowego i przeznaczone na wspólny cel, nie była więc darowizną, organ odwoławczy wyjaśnił, że z akt sprawy, tj. z dołączonych do oświadczenia Podatnika z 4.04.2012 r. wydruków z rachunku bankowego zawierających szczegóły operacji oraz z przedłożonych przez pełnomocnika strony wydruków dotyczących przelewów w dniach 5.07.2011 r. i 8.08.2011 r., a także z umowy kompleksowej o usługi bankowe, wynika że z rachunku W. Ź. zostały przelane na rachunek wspólny ww. kwoty, które następnie w tych samych dniach, tj. 5.07.2011 r. i 8.08.2011 r. trafiły na rachunek prywatny Podatnika. Uzasadnione jest więc twierdzenie, że doszło do przekazania środków pieniężnych z majątku W. Ź. do majątku Podatnika. Dokumenty te jednoznacznie wskazują, że środki pieniężne przekazane przez W. Ż. na rzecz Podatnika trafiły za pośrednictwem wspólnego rachunku bankowego na jego prywatny rachunek. Argumentacja strony, że środki pieniężne gromadzone na wspólnym rachunku bankowym służą zaspokajaniu potrzeb prowadzonego gospodarstwa domowego nie zaprzecza, że W. Ż. dokonała darowizny na rzecz Podatnika, co sam stwierdził w oświadczeniu z 4.04.2012 r. - który to dokument był kluczowy dla zapadłego rozstrzygnięcia.

Organ podkreślił, że istotnym jest, iż w postępowaniu podatkowym prowadzonym przez organ I instancji przedmiotem analizy nie był rachunek wspólny, z którego - jak wskazano w odwołaniu - są ponoszone koszty utrzymania rodziny, lecz rachunek prywatny Podatnika, na który trafiły środki pieniężne w ww. kwotach. Nie potwierdza to zatem, że otrzymane przez Podatnika środki były przekazane celem zaspokojenia potrzeb rodziny. Zdaniem organu odwoławczego, gdyby środki finansowe były przeznaczone na taki cel, niezrozumiałe byłoby ich przenoszenie z rachunku wspólnego na rachunek prywatny Podatnika.

W opinii organu odwoławczego istotną okolicznością jest też to, że w dniu...