Kodeks pracy 2023: Zmiany w urlopach dla rodziców adopcyjnych

Bardzo istotnymi zmianami wprowadzanymi ustawą z 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw, a które mają wejść w życie 1 lutego 2023 r., są zmiany w Kodeksie pracy w zakresie prawa do urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, które przysługują rodzicom adopcyjnym.

1. Urlop ojcowski

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 182³ Kodeksu pracy, pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

1. do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo
2. do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Od 1 lutego 2023 r. pracownik-ojciec wychowujący dziecko będzie miał prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Przepisy przejściowe

Pracownik-ojciec wychowujący dziecko, który przysposobił je przed 1 lutego 2023 r. i nie wykorzystał urlopu ojcowskiego na dotychczasowych zasadach, lub części tego urlopu, ma prawo do urlopu ojcowskiego na nowych zasadach, lub niewykorzystanej jego części. W tym przypadku pracownik ma prawo do urlopu ojcowskiego przez okres od 1 lutego 2023 r. do dnia upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

2. Urlop rodzicielski

Obecnie, w myśl art. 182⁴ § 1 Kodeksu pracy, pracownik, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika.

Zgodnie z ww. art. 182^1a § 1 K.p., pracownik ma więc prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

1. 32 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 34 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka.

Natomiast od 1 lutego 2023 r., art. 182⁴ w § 1 będzie odwoływał, nie do art. 182^1a § 1, a do art. 183 § 4-4² Kodeksu pracy.

Zatem, według nowych przepisów pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, będzie miał prawo do urlopu rodzicielskiego, przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze do:

1. 32 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 34 tygodni - w przypadkach jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka,
3. 29 tygodni - w przypadku przyjęcia na wychowanie jako rodzina zastępcza dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, oraz w przypadku pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie w wieku do 14 roku życia i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.

Natomiast pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, będzie miał prawo do urlopu rodzicielskiego, przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze do:

1. 32 tygodni - w przypadku przyjęcia na wychowanie jako rodzina zastępcza jednego dziecka,
2. 34 tygodni - w przypadkach jednoczesnego przyjęcia na wychowanie jako rodzina zastępcza więcej niż jednego dziecka

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie w wieku do 14 roku życia i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, będzie miał prawo do 29 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski będzie udzielany jednorazowo albo w nie więcej niż 4 częściach.

Jak wynika z powyższego, w przypadku urlopu rodzicielskiego przysługiwał on będzie zasadniczo na dotychczasowych zasadach, zmieni się jednak górna granica wieku przysposabianego dziecka, po osiągnięciu którego będzie możliwość skorzystania z tego urlopu, w przypadku pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka. Osoby te będą miały prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze odpowiednio 32, 34 lub 29 tygodni zasadniczo do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Wskazano także, że pracownik, który korzysta lub korzystał z urlopu rodzicielskiego w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, a następnie wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w związku z wystąpieniem do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka w wymiarze obniżonym o wykorzystany urlop rodzicielski w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza.

Przepisy przejściowe

Pracownik, który w dniu 1 lutego 2023 r. korzysta z urlopu rodzicielskiego udzielonego zgodnie z przepisami obowiązującymi przed zmianą, ma również prawo do urlopu na nowych zasadach.

Natomiast pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia przed dniem 1 lutego 2023 r. i nie wykorzystał urlopu rodzicielskiego, ma również prawo do urlopu rodzicielskiego na nowych zasadach. Urlop rodzicielski będzie udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. od 1 lutego 2023 r. (udzielany więc do 22 lutego 2023 r.).  W  takim przypadku pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego przez okres od dnia wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka do dnia upływu:

1. 32 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 34 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

3. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pracownik, w myśl art. 183 § 1 Kodeksu pracy, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. 20 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 31 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3. 33 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4. 35 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5. 37 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Po zmianie, tj. od 1 lutego 2023 r., pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, będzie miał nadal prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. 20 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 31 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3. 33 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4. 35 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5. 37 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Natomiast, zgodnie z art. 183 § 1¹, pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, będzie miał prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. 20 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 31 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3. 33 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4. 35 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5. 37 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, oraz pracownik, który przyjął dziecko w wieku do 14 roku życia i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka - będzie miał prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego będzie udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie 7 dni od dnia odpowiednio przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza albo wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia. Urlop zaś będzie udzielany w terminie określonym we wniosku pracownika, jednak nie dłuższym niż 21 dni od dnia odpowiednio przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza albo wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Doprecyzowano także, że pracownik, który korzysta lub korzystał z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, a następnie wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, będzie miał prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z wystąpieniem do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka w wymiarze obniżonym o wykorzystany urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza.

Przepisy przejściowe

Pracownik, który w dniu 1 lutego 2023 r. korzysta z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, udzielonego według przepisów dotychczasowych, będzie miał prawo do korzystania z tego urlopu na nowych zasadach.

Z kolei pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia przed 1 lutego 2023 r. i nie wykorzystał urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego na dotychczasowych zasadach, ma również prawo do tego urlopu do ukończenia przez dziecko 14 roku życia. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie 21 dni od 1 lutego 2023 r. (udzielany do 22 lutego 2023 r.). Urlop jest udzielany w terminie określonym we wniosku pracownika, jednak nie dłuższym niż 35 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. od 1 lutego 2023 r. (urlop ten powinien być udzielony więc do 8 marca 2023 r.). W takim przypadku, pracownik ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przez okres od dnia wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka do dnia upływu:

1. 20 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2. 31 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3. 33 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4. 35 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5. 37 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Należy tu pamiętać, że pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, oraz pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie w wieku do 14 roku życia i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia - ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Ponadto, pracownik, który korzysta lub korzystał z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, a następnie wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z wystąpieniem do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka w wymiarze obniżonym o wykorzystany urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza.

4. Zmiany w zasiłkach macierzyńskich

Konsekwencją powyższych rozwiązań zastosowanych w Kodeksie pracy są zmiany wprowadzone w przepisach dotyczących:

• zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
• zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, oraz
• świadczenia rodzicielskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

Zasiłki macierzyńskie oraz świadczenie rodzicielskie, w przypadku osób, które przyjęły na wychowanie dziecko (objęły opieką dziecko) i wystąpiły do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia albo przysposobiły dziecko, przysługiwać będą do ukończenia przez dziecko 14. roku życia (a nie jak dotychczas do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do ukończenia 10. roku życia).

Ewa Iwan

(Love photo created by freepik - www.freepik.com)