Kary umowne jako koszty uzyskania przychodów

Kara umowna w niektórych przypadkach może być kosztem uzyskania przychodu. Będzie tak przede wszystkim, gdy karę trzeba było zapłacić, ale sytuacja nie była w pełni zależna od przedsiębiorcy.

Zasady zaliczania do kosztów uzyskania przychodów kar umownych wyjaśnia interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 1 lipca 2015 r., nr IBPB-1-3/4510-6/15/SK.

Z przedstawionego we wniosku o jej wydanie stanu faktycznego wynikało, że spółka świadczy usługi informatyczne na podstawie umów zawieranych z kontrahentami. W umowach tych znajdują się zapisy zobowiązujące spółkę do zapłaty na rzecz kontrahentów określonych kwot tytułem kar umownych w przypadku nieterminowego wykonania usług. W niektórych z tych umów znajdują się postanowienia, zgodnie z którymi w przypadku uchylania się przez spółkę od obowiązku zapłaty kar umownych, kontrahent ma prawo wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym, co spowodowałoby dla spółki dodatkowe koszty. W każdym jednak wypadku kontrahent ma prawo potrącić sobie naliczone kary z wynagrodzenia lub dochodzić zapłaty tych kar i odszkodowań przed sądem powszechnym. Powyższe kary, jak wskazano we wniosku, nie muszą wynikać z przyczyn zawinionych przez spółkę, mogą też wystąpić z przyczyn niezależnych od spółki.

Przedsiębiorca miał wątpliwość, czy może zaliczać zapłacone kary umowne do kosztów uzyskania przychodów.

Definicja kosztów uzyskania przychodów

Dyrektor Izby Skarbowej wyjaśnił w pierwszej kolejności, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 851, z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Przywołana regulacja wskazuje, że definicja kosztów uzyskania przychodów – dla celów podatku dochodowego – składa się z dwóch podstawowych elementów, które łącznie tworzą swego rodzaju normatywną klauzulę generalną. Pierwszy z tych elementów określić można mianem przesłanki pozytywnej, zakładającej spełnienie łączne dwóch warunków, tj.:

  • konieczność faktycznego co do zasady poniesienia wydatku,
  • poniesienie wydatku musi nastąpić w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia jego źródła.

Drugi z tych elementów stanowi przesłankę negatywną, zgodnie z którą ponoszony wydatek nie został ujęty w zamkniętym katalogu wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów.

Kosztami uzyskania przychodów mogą być zatem zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskiwanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu osiągnięcia przychodów, nawet wówczas gdy z obiektywnych powodów przychód nie zostanie osiągnięty.

Warto zwrócić uwagę, że art. 16 ust. 1 ustawy o CIT zawiera enumeratywną listę wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że każdy koszt dający się zakwalifikować do którejkolwiek z pozycji wymienionej na tej liście nie będzie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, nawet jeśli był poniesiony w celu osiągnięcia przychodów. Jednocześnie zauważyć należy, że samo wyliczenie kosztów, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów, nie stwarza domniemania, że wszelkie pozostałe koszty, które nie są zamieszczone w art. 16 ustawy o CIT, zostaną ex lege uznane za koszty podlegające odliczeniu.

Kary umowne. Czy mogą być kosztem podatkowym?

Jak wskazał organ podatkowy, w myśl art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. W konsekwencji przepis ten wyklucza z kosztów uzyskania przychodów kary umowne i odszkodowania wyłącznie z tytułów w nim wymienionych. Jest to katalog zamknięty. Wymienione w treści przepisu kary umowne i odszkodowania wiążą się z nienależytym wykonaniem zobowiązań. Celem tego przepisu jest zatem uniemożliwienie pomniejszenia podstawy opodatkowania o koszty poniesione w związku z zaistnieniem ww. zdarzeń.

Dyrektor Izby Skarbowej podkreślił jednak, że instytucja kary umownej, jako sposób zabezpieczenia prawidłowej realizacji umowy, ma przede wszystkim na celu ułatwienie dochodzenia naprawienia ewentualnej szkody. Została ona uregulowana w ustawie z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121, z późn. zm.) w art. 483 i 484. Wyjaśnił, że pod pojęciem kary umownej należy rozumieć zastrzeżenie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Innymi słowy, kara umowna jest rodzajem sankcji cywilnoprawnej zastrzeżonej na wypadek szkód powstałych w wyniku niewłaściwego wykonania umowy.

Kara może czasem być kosztem?

Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej kary umowne, o których mowa w opisanym zdarzeniu przyszłym, nie mieszczą się w katalogu zawartym w cyt. powyżej art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Organ podatkowy zauważył jednak, że niewymienienie tych kar w negatywnym katalogu zawartym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie oznacza, że automatycznie można takie wydatki uznać za koszt podatkowy. Przypomniał, że pomiędzy poniesionym kosztem a potencjalnym przychodem musi bowiem zaistnieć związek przyczynowo-skutkowy, bo musi być to wydatek poniesiony w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Kara musi mieć związek z przychodem

W razie konieczności zapłacenia przedmiotowych kar należy zatem zbadać, czy zostanie spełniona ogólna przesłanka wynikająca z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, tj. czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy poniesionych wydatków z przychodem, czy też wydatki te służyły zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów. Dodatkowo, nałożone kary nie mogą wynikać z nieracjonalnego i pozbawionego należytej staranności działania przedsiębiorcy (podatnika). Dyrektor Izby Skarbowej podkreślił, że niezwykle istotne jest, aby obiektywna ocena działań firmy skutkowała możliwością uznania ich za racjonalne, podjęte przy zachowaniu zasad staranności, które to działania muszą cechować przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą.

Wobec powyższego, jeżeli podatnik działa przy zachowaniu zasad należytej staranności, a naliczone kary będą wynikały z okoliczności, na które nie będzie miał wpływu, i będą związane z uzyskiwanym przez nią przychodem w ramach prowadzonej działalności, to uznać należy je za koszty poniesione w celu zachowania oraz zabezpieczenia źródła przychodu.

Na zakończenie, odnosząc się do stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o wydanie omawianej interpretacji, organ podatkowy stwierdził, że skoro zapłata kar umownych w związku z nieterminowym wykonaniem usług jest związana z uzyskiwanymi przez firmę przychodami w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i została przewidziana przez nią w łączących ją z kontrahentami umowach, a nieterminowe wykonanie usług informatycznych może wynikać z jakiejkolwiek przyczyny, co oznacza: zarówno z przyczyn zależnych, jak i niezależnych od spółki, to wydatki w postaci zapłaty kar umownych, które nastąpiły z przyczyn niezależnych od firmy, będą kosztem uzyskania przychodów.

W przypadku natomiast zapłaty kar umownych powstałych z tytułu nieterminowego wykonania usług powstałych na skutek nieracjonalnych i nienależytych działań, tj. okoliczności zależnych od działania firmy, wydatki te nie będą mogły stanowić kosztów podatkowych.

Krzysztof Koślicki

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...