Jak nałożyć obowiązki na spadkobierców: Zapis zwykły, windykacyjny i polecenie
Przepisy Kodeksu cywilnego pozwalają potencjalnemu spadkodawcy nie tylko na dokonanie szeregu rozporządzeń swoim majątkiem, lecz także na nałożenie na spadkobierców wielu obowiązków. I właśnie tym celom służą zapis i polecenie. Mają one rózne cele, i mogą w dużej mierze umożliwić kontrolę przyszłych zachowań spadkobierców.
Zapis zwykły
Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego (wskazanego albo wszystkich) do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zwanej zapisobiercą lub współcześnie zapisobiorcą) – jest to tzw. zapis zwykły.
Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiorcę – jest to tzw. dalszy zapis. Jeżeli spadkodawca nie wyrazi odmiennej woli, zapisobiorca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Ale zapisobiorca obciążony dalszym zapisem może się powstrzymać z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.
W przypadku, w którym spadek należny jest kilku osobom, a zmarły nie pozostawił szczególnych dyspozycji, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości udziałów spadkowych. Zasadę tę stosuje się oczywiście również w stosunku do dalszych zapisów.
Jeśli osoba wskazana jako zapisobiorca nie chce lub nie może nim być, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania – jednak w razie braku odmiennej woli spadkodawcy powinien wykonać dalsze zapisy.
Zapisobiorca, który został obciążony obowiązkiem wykonania dalszego zapisu, może się od tego obowiązku uwolnić również w inny sposób – wystarczy, że dokona bezpłatnie na rzecz dalszego zapisobiorcy przeniesienia praw otrzymanych z tytułu zapisu albo przelewu roszczenia o jego wykonanie.
Zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy – z tym że spadkodawca może na taką ewentualności określić inne warunki wykonania zapisu.
Zapis windykacyjny
W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
Zapis windykacyjny zalicza się na należny spadkobiercy zachowek, gdyby był on do niego uprawniony.
| Ważne! Zapis windykacyjny będzie skuteczny wyłącznie wtedy, kiedy zostanie zawarty w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Testament notarialny nie będzie natomiast konieczny w przypadku zapisu zwykłego i polecenia. Kodeks cywilny szczegółowo reguluje, co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Są to: a) rzecz oznaczona co do tożsamości, b) zbywalne prawo majątkowe, c) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, d) ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności. e) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej (od 1.01.2020 r.). |
Bezskuteczność zapisu windykacyjnego
Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiorcy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.
Zastrzeżenie warunku lub terminu
Uczynione przez spadkodawcę w zapisie windykacyjnym warunki lub terminy są nieważne. Inaczej mówiąc, nieważne jest zastrzeżenie terminu lub warunku w odniesieniu do przedmiotu zapisu windykacyjnego.
Pamiętać należy, że samo zastrzeżenie warunku lub terminu nie powoduje unieważnienia całego zapisu – istnieje on, ale tak, jakby tych warunków lub terminów nie było. Jeżeli jednak okaże się w wyniku analizy treści testamentu lub okoliczności, że bez zastrzeżenia zapis taki nie zostałby uczyniony, staje się nieważny (chyba że ziszczenie lub nieziszczenie warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku).
Jeżeli wskutek zastrzeżenia warunku lub terminu zajdzie konieczność unieważnienia zapisu windykacyjnego, wtedy zapis ten wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (w przypadku zapisów zwykłych takie zastrzeżenia są skuteczne), chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.
Osoba, na rzecz której został uczyniony zapis windykacyjny, może zostać również obciążona przez spadkodawcę zapisem zwykłym.
Polecenie
Polecenie to możliwość wydania przez zmarłego dyspozycji spadkobiercom. Pozostali spadkobiercy od obciążonego poleceniem mogą się domagać jego spełnienia.
Polecenie, podobnie jak zapis zwykły, wchodzi w skład zobowiązań (pasywów) spadkowych.
| Przykład: Pan Marek przed śmiercią uczynił zapis w testamencie na rzecz swojego syna. Obciążył go jednak także poleceniem – mianowicie syn pana Marka ma nadzorować prace fundacji, którą stworzył jego ojciec. Pozostali spadkobiercy mają prawo domagać się od syna pana Marka wykonania polecenia. |
Testamenty i działania ustawy nie mogą doprowadzić do sytuacji, w której miałoby miejsce uszczuplenie majątku czy praw osoby beneficjenta – jeśli ktoś w wyniku zapisu lub darowizny odpowiada np. za roszczenia z tytułu zachowku, to tylko w granicach wzbogacenia.
Redakcja podatki.biz (RG)
Ostatnie artykuły z tego działu
- Przekazanie całego majątku firmy małżonkowi nie jest opodatkowane VAT
- Składki ZUS obejmą od 2025 r. wszystkie umowy zlecenia?
- Bon energetyczny tylko dla części gospodarstw domowych
- Nowelizacja ustawy o rachunkowości z podpisem prezydenta
- ZUS: Niepełnosprawni przedsiębiorcy mogą obniżyć składkę zdrowotną
- Składka zdrowotna dla przedsiębiorców. Planowana obniżka budzi kontrowersje
- Projekty ustaw. KSeF a koszty podatkowe w PIT i CIT
- Opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieci. RPO domaga się zmian
- Platformy cyfrowe od lipca z obowiązkiem raportowania transakcji
- Przedawnienie zobowiązań podatkowych. Kontrowersyjne przepisy będą uchylone?
Wszystkie artykuły z tego działu »
Dodaj nowy komentarz