Firma w spadku - jak zabezpieczyć przed likwidacją jednoosobową działalność gospodarczą - część III

Zbliżające się wejście w życie ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej stanowi dobrą okazję, aby omówić sposoby przekazania sukcesorowi lub sukcesorom firmy, prowadzonej w formie jednoosobowej działalności gospodarczej - jeśli tacy się pojawią. W części drugiej omówiliśmy przekształcenie firmy jednoosobowej zarejestrowanej w CEiDG w jednoosobową spółkę kapitałową. Dziś o paru innych możliwościach.

Przekształcenie działalności gospodarczej w jednoosobową spółkę kapitałową jest naszym zdaniem wskazanym sposobem działania, jeżeli prowadzimy działalność bez wspólników i chcemy zachować pełną elastyczność przed sprzedażą przedsiębiorstwa (tę decyzję w przypadku spółki kapitałowej można w wygodny sposób zastąpić innym rozwiązaniem kapitałowym). Ale nie jest to jedyna możliwość przekształcenia działalności jednoosobowej.

Jeżeli przedsiębiorca chciałby kontynuować działalność i prowadzić ją z wybranym sukcesorem lub sukcesorami, może dokonać wniesienia aportem swojego przedsiębiorstwa do spółki – może to być spółka uprzednio założona w tym celu lub spółka już istniejąca. W rozwiązaniu tym możliwe jest wniesienie przedsiębiorstwa zarówno do spółki kapitałowej, jak i do spółki osobowej.

Oczywiście natychmiast zauważymy różnicę w porównaniu do przekształcenia w jednoosobową spółkę prawa handlowego. Przy aporcie przedsiębiorstwo, które uprzednio było wyłącznie naszą własnością staje się elementem współwłasności. To zdecydowanie zmniejsza liczbę przyszłych rozwiązań. Nie jest to jednak całkowicie dyskwalifikujące. Można sobie wyobrazić bowiem sytuację, w której będzie to rozwiązanie optymalne.

Przykład:

Pan Adam prowadzi działalność w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Jego firma zajmuje się importem kamienia do wielorakich zastosowań. Jerzy, syn pana Adama, jest wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. Spółka zajmuje się z sukcesami między innymi usługami budowlanymi. Pan Adam doszedł do wniosku po konsultacji z rodziną, że najrozsądniejszym rozwiązaniem będzie wniesienie jego przedsiębiorstwa do spółki Jerzego – jest on bowiem naturalnym sukcesorem dotychczas prowadzonej działalności.

To rozwiązanie umożliwia w przyszłości wiele działań prowadzących do skutecznej sukcesji firmy przez Jerzego – lub przez Jerzego i innych wskazanych przez pana Adama członków rodziny. Udziały objęte w zamian za wniesione przedsiębiorstwo mogą być bowiem swobodnie zbywane, stanowić przedmiot darowizny itp. – jeśli umowa spółki to przewiduje.

Warto wspomnieć, że przedsiębiorstwo jednoosobowe można również wnieść do spółki osobowej prawa handlowego lub do spółki cywilnej. Jednak to rozwiązanie ma głównie zalety podatkowe. Jeśli chodzi o skuteczną prawnie sukcesję, może okazać się niezbyt elastyczne – nie następuje bowiem w tym przypadku całkowite „oddzielenie” majątku firmy, mającej być przedmiotem sukcesji od jej dotychczasowego właściciela.

Darowizna przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo prowadzone w formie działalności jednoosobowej może stać się przedmiotem darowizny. Osoba, która ma być obdarowana, powinna wcześniej założyć działalność gospodarczą – wtedy bezpośrednio po otrzymaniu darowizny może kontynuować dotychczasową działalność.

To rozwiązanie jest niedrogie, skuteczne i szybkie – i w przypadku, w którym wiemy, kto ma być sukcesorem, warto się nad nim zastanowić. Jest to rozwiązanie korzystne podatkowo – neutralne na gruncie VAT i podatku od spadków i darowizn (jeśli obdarowanym jest osoba z najbliższej rodziny).

Uwaga!

Darowizny dokonane za życia spadkodawcy wpływają na wysokość roszczenia z tytułu zachowku. Planując taką darowiznę, powinniśmy to od razu przewidzieć i poznać sposoby zabezpieczania finansowania przyszłych możliwych roszczeń innych niż obdarowani spadkobierców.

Podsumowanie

W kolejnym odcinku zaczniemy omawiać rozwiązania, przewidziane w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, a dzisiaj kilka zdań podsumowania.

Jeżeli Waszą wolą jest, aby dokonała się sukcesja firmy w obrębie rodziny, należy do działania przystąpić jak najwcześniej. Nie zawsze wybrany przez nas sukcesor będzie zainteresowany – dlatego należy zacząć od rozmowy właśnie z nim. Jeśli cechy osobiste i wiedza wybranego sukcesora (lub sukcesorów) wskazują, że istnieje możliwość osiągnięcia przez niego (nich) sukcesu, należy to sprawdzić w praktyce. Nasze wrażenie może być nieco zafałszowane – w końcu oceniamy osoby nam bliskie. Powierzanie sukcesorom coraz bardziej odpowiedzialnych zadań w firmie jest dobrą metodą sprawdzenia rzeczywistych predyspozycji naszych wybrańców i najlepszą metodą kształcenia. To musi być proces, zaplanowany na miesiące i lata.

Proces przekazywania uprawnień sukcesorom powinien być płynny, ale konsekwentny. Uprawnienia raz przekazane powinny już pozostać przy sukcesorach, którym należy zapewnić samodzielność w uzgodnionych obszarach (co oczywiście nie oznacza braku kontroli i konieczności reagowania w sytuacjach krytycznych).

I na koniec:

Podjęcie decyzji dotyczącej firmy prowadzonej w formie jednoosobowej działalności gospodarczej w celu przygotowania jej do sukcesji zawsze będzie wymagało starannej analizy. Jeśli myślimy o sukcesji, nie wystarczy prosta analiza skutków podatkowych i prawnych w zakresie prawa gospodarczego. Musimy analizować również skutki wynikające z prawa cywilnego w obszarze dziedziczenia.

Planując sukcesję, nie możemy kierować się wyłącznie własnymi wyobrażeniami. Powinniśmy uzgadniać działania z sukcesorami. A kiedy okaże się, że sukcesja w rodzinie nie będzie najlepszym rozwiązaniem – wtedy należy rozważyć inne działania (sprzedaż, likwidację, wniesienie do innej spółki itp.).

RG

W artykule wykorzystane zostały fragmenty jednej z lekcji e-kursu Sukcesja finansowa, planowanie spadkowe, zabezpieczenie kapitału