Faktura pusta w obrocie

 

Zgodnie z art. 2 pkt 31 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług faktura jest to dokument w formie papierowej lub elektronicznej zawierający dane wymagane ustawą i przepisami wydanymi na jej podstawie. Oznacza to, iż każdy dokument spełniający te warunki zostaje przez ustawodawcę potraktowany jako faktura ze wszystkimi płynącymi z tego konsekwencjami, zwłaszcza  dotyczącymi powstania obowiązku podatkowego. Nie bez znaczenia jest brak konieczności podpisania takiego dokumentu przez wystawcę. Dokument czyni fakturą sama jego treść.

 

Faktura to dokument księgowy, który stanowi potwierdzenie zrealizowanej transakcji. Elementy składające się na treść faktury zawarte zostały w art. 106e ustawy o VAT. By móc uznanym za fakturę dokument powinien zawierać m.in.:

  • dane kontrahentów,
  • wskazanie przedmiotu sprzedaży,
  • cenę jednostkową bez podatku,
  • podstawę opodatkowania,
  • stawkę i kwotę podatku,
  • kwotę należności.

Składników tych ww. przepis zawiera dużo więcej lecz te uznać należy za najistotniejsze.

Powstanie obowiązku podatkowego i możliwość odliczenia VAT

Faktura pusta również jest bez wątpienia dokumentem księgowym. Różnica polega jednak na tym, że dokumentuje ona transakcję, która nie miała w rzeczywistości miejsca. Zgodnie z art. 108 ustawy o VAT w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.

Przepis nie zawęża kręgu podmiotów mogących wystawić fakturę do podatników VAT. Zatem w przypadku wystawienia faktury przez jakikolwiek podmiot staje się on automatycznie zobowiązany do zapłacenia na rzecz fiskusa kwoty wykazanego w niej podatku. Znaczenie – w przypadku podatników – ma również brak wymogu jego formalnej rejestracji dla celów VAT.

W przypadku wystawienia pustej faktury i wprowadzenia jej do obrotu obowiązek podatkowy powstaje w dniu wystawienia takiego dokumentu. Takie stanowisko zajął NSA w wyroku z 13 stycznia 2012 r., sygn. akt I FSK 506/11. Uzasadnił to tym, iż w tym przypadku zobowiązanie podatkowe wynika bezpośrednio z zaistnienia zdarzenia w postaci wykazania na fakturze podatku.

O ile pustą fakturę pojmować należy jako dokument, który został wprowadzony do obrotu w celu osiągnięcia nieuprawnionych korzyści majątkowych może być ona wykorzystana w różny sposób. Może to być użycie do bezpodstawnego zwiększenia wartości naliczonego podatku do odliczenia VAT. Może być też użyta do zwiększenia kosztów poniesionych przez podmiot w drodze tzw. handlu kosztami. Na podstawie różnych sposobów wykorzystania pustych faktur można doszukać się dzięki rozstrzygnięciom sądów administracyjnych charakterystycznych cech takich dokumentów i na tej podstawie wyróżnić trzy ich rodzaje:

  1. dokumentujące transakcje, które nie miały miejsca – nie doszło do dostawy bądź wykonania usługi przez wystawcę faktury,
  2. dokumentujące prawdziwe zdarzenia gospodarcze, jednak z udziałem podmiotu innego niż wystawca faktury, gdy o fakcie tym wiedział i godził się na to odbiorca takiego dokumentu,
  3. firmanctwo – dokonywanie obrotu gospodarczego z nabywcą polegające na zatajeniu przez wystawcę danych podmiotu, który był dostawcą towaru lub usługodawcą.

Rozpatrując tę sytuację od strony nabywcy wyjątkowo dla nich niekorzystne są dwa ostatnie przypadki. Dzieje się tak z uwagi na to, iż wskazuje to niedopełnienie przez nabywcę sprawdzenia prawidłowości wystawienia otrzymanej od kontrahenta faktury przed skorzystaniem z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Wskazywać może też na zaniedbanie zweryfikowania zgodności dokumentu ze stanem rzeczywistym a więc ilością dostarczonego towaru czy zakresem usług wykonanych na swoją rzecz. To zaś przemawia za tym, iż wiedział on że faktury nie dokumentują rzeczywistych transakcji i pomimo to uwzględnił takie dokumenty w ewidencjach podatkowych.

Zupełnie inna sytuacja zachodzi gdy nabywca pomimo zachowania należytej staranności dokonał obniżenia należnego podatku o podatek naliczony z pustej faktury. Musi jednak pamiętać, iż w takim przypadku to na nim spoczywać będzie obowiązek udowodnienia iż zachował się stosownie do reguł ostrożności w relacjach biznesowych aby móc ustrzec się przed negatywną reakcją fiskusa na takie jego działanie.

W myśl art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy o VAT wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne nie stanowią podstawy do obniżenia podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w przypadku gdy:

  • stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
  • podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
  • potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Przepis ten wskazuje zatem wyraźnie, że prawo do odliczenia daje wyłącznie faktura wystawiona rzetelnie. Rzetelna faktura to taka, która odzwierciedla stan faktyczny. Ponieważ nie jest to cecha faktury pustej nie jest to dokument rzetelny i nie może być użyty do rozliczenia.

Ponieważ dokument taki nie może zostać rozliczony pusta faktura nie podlega wykazaniu w pliku JPK_VAT. Wynika to z tego, iż kwota VAT wykazana na takim dokumencie nie stanowi de facto podatku należnego w świetle regulacji VAT. Podatek ten podlega jednak wpłacie na konto fiskusa.

Fakturę wystawia pełnomocnik a odpowiada za nią podatnik

W praktyce gospodarczej mogą zaistnieć przypadki, iż podatnik udziela pełnomocnictwa do prowadzenia swoich spraw związanych z obrotem handlowym. Zawierania umów, dysponowania środkami na rachunkach, wystawiania faktur. Może się zdarzyć, iż nieuczciwy pracownik pełnomocnika wystawi fakturę mającą cechy faktury pustej. Konsekwencje takiego postępowania obciążają natomiast podatnika udzielającego pełnomocnictwa. Ponieważ istniał stosunek pełnomocnictwa wszelkie czynności nim objęte uznać należało za dokonane przez dającego umocowanie podatnika. Na fakturze wystawionej przez pracownika pełnomocnika widniały ponadto dane podatnika, co było konsekwencją posiadania przez pełnomocnika umocowania. Jednak właściciel firmy będący mocodawcą o niczym nie miał pojęcia, wskazywał iż faktury zostały wystawione przez pracownika pełnomocnika a nie przez samego pełnomocnika. Sankcja w postaci odprowadzenia podatku uwidocznionego na fakturze mogłaby – w opinii oszukanego podatnika – mieć zastosowanie gdyby wystawcą faktury był sam pełnomocnik nie zaś jego pracownik.
Sprawa ta była przedmiotem rozstrzygnięcia sądownictwa administracyjnego. Skarga podatnika oddalona została przez WSA w Poznaniu wyrokiem z 17 listopada 2015 r., sygn. akt I SA/Po 415/15. Podkreślił, że udzielając pełnomocnictwa do prowadzenia firmy podatnik wziął na siebie ryzyko odpowiedzialności za działania osób, z których usług korzysta przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Nie inne było stanowisko NSA wyrażone w wyroku z 31 stycznia 2018 r., sygn. akt I FSK 444/16. Zwrócił uwagę, iż inaczej sprawę należałoby ocenić gdyby doszło do podszycia się pod firmę podatnika i użyto jej danych, nie posiadając do tego upoważnienia.

 

Adam Okonkwo

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...