Faktoring dla małych i średnich przedsiębiorców – przewodnik praktyczny (1)

Przedsiębiorcy, dostarczając towary i świadcząc usługi większym kontrahentom, rzadko mogą pozwolić sobie na pobieranie zapłaty z góry lub w momencie dostawy. Częściej spotykają się z sytuacją, w której odbiorca oczekuje przedstawienia faktury z odroczonym terminem płatności, który może sięgać nawet 60-90 dni. W relacjach z firmami z sektora finansów publicznych odroczony termin płatności to niekwestionowana norma. Jednocześnie przedsiębiorca, szczególnie mały, nabywając produkty i usługi u poddostawców, nie ma argumentów, które pozwoliłyby mu oczekiwać symetrycznych terminów. To w sposób oczywisty rodzi problemy z płynnością. Faktoring to jeden ze sposobów (oczywiście nie jedyny) na rozwiązanie lub złagodzenie tych problemów.

W przewodniku praktycznym Faktoring dla małych i średnich przedsiębiorców odpowiemy na pytania, na które warto znać odpowiedź, rozważając, czy faktoring jest dla naszej firmy odpowiednim źródłem kapitału. W najbliższych odcinkach przekażemy następujące informacje:

1. Faktoring – czym jest i czym nie jest;

2. Szczególne rodzaje faktoringu, wyłączenia, przeszkody do zawarcia umowy faktoringu;

3. Faktoring i jego koszty. Porównanie z innymi produktami poprawiającymi płynność;

4. Faktoring i podatki dochodowe;

5. Faktoring i podatek VAT;

6. Ewidencjonowanie operacji związanych z faktoringiem w PKPiR i księgach rachunkowych.

Faktoring – czym jest i czym nie jest

Umowa faktoringu należy do kategorii tzw. umów nienazwanych. Kategoria ta obejmuje wszystkie umowy, których nie zaliczymy do kategorii umów nazwanych, czyli umów, których zasady zawierania i pewne ramy ogólne zostały określone w przepisach prawa. Przykładem umowy nazwanej może być umowa sprzedaży, a przykładem umowy nienazwanej umowa franczyzowa, lub – będąca przedmiotem naszego przewodnika – umowa faktoringu. Konstruując umowę nienazwaną, strony nie są związane żadnymi ścisłymi wytycznymi. Tworząc umowy nienazwane, korzystamy z tzw. zasady swobody umów.

Kodeks cywilny – wyciąg (...) Art. 3531. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Faktoring może być (prawie) swobodnie stosowany dzięki innej zasadzie wynikającej z Kodeksu cywilnego, określonej w art. 509:

Kodeks cywilny – wyciąg (...) Art. 509 § 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. § 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jeśli więc szczególny przepis prawa nie zakazuje przeniesienia wierzytelności albo strony transakcji nie zawarły w umowie zapisu zakazującego przeniesienia wierzytelności, nie ma przeszkód, aby taką wierzytelność przenieść na inny podmiot i skorzystać z możliwości, jakie daje faktoring.

Umowy faktoringu nie możemy utożsamiać z umową zbycia wierzytelności, choć mogą zdarzyć się takie umowy faktoringowe, które będą do umów zbycia wierzytelności bardzo podobne. Wynika to z natury usługi faktoringu i jej złożoności. Spotykamy umowy faktoringu łączące w sobie umowę cesji wierzytelności, świadczenia usług egzekucji zobowiązań, ich monitorowania i badania jakości, przenoszenia i kompensaty wierzytelności w łańcuchach kompensacyjnych itp. W zależności od dostawcy usługi faktoringu możemy spodziewać się różnego zakresu usług – ale również (co także rożni umowę faktoringu od prostej umowy zbycia wierzytelności) różnego zakresu wymagań, które musimy spełnić, by umowa faktoringu mogła zostać zawarta. Podsumowując, możemy stwierdzić, że faktoring polega na tym, że faktorant (pierwotny właściciel wierzytelności) przenosi na faktora (podmiot świadczący usługę faktoringu) wierzytelność, a faktor zobowiązuje się zapłacić faktorantowi jej wartość nominalną pomniejszoną o dyskonto, uwzględniające wynagrodzenie faktora, oraz świadczyć usługi dodatkowe, będące składową głównej usługi faktoringu.

W zależności od celu i charakteru umów faktoringu można je podzielić na kilka rodzajów (ten podział będziemy bardziej szczegółowo omawiać w kolejnym odcinku). Dzisiaj o podziale głównym – na faktoring właściwy i niewłaściwy (ten podział będzie istotny dla omawianych wkrótce skutków podatkowych u przedsiębiorcy korzystającego z faktoringu).

Faktoring właściwy (faktoring pełny, faktoring bez regresu)

O faktoringu właściwym możemy mówić wtedy, kiedy ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika przejmuje w całości faktor. Przedsiębiorca (faktorant) decydujący się na zawarcie takiej umowy osiąga niewątpliwą korzyść likwidacji ryzyka. Ale musi za to zapłacić – po pierwsze, to, że ryzyko jest przenoszone w całości na faktora, znajdzie z pewnością odzwierciedlenie w koszcie usługi, po drugie, dłużnik musi oczekiwać dość bezceremonialnej windykacji ze strony faktora, który posiada najczęściej sprawne i wyspecjalizowane działy windykacyjne – a to nie zawsze jest przez przedsiębiorcę akceptowane, musi on bowiem myśleć o relacjach z partnerami (nawet tymi mniej rzetelnymi) w dłuższym niż bieżący okresie.

Faktoring niewłaściwy (faktoring niepełny, faktoring z regresem)

Umowa faktoringu niewłaściwego może zawierać różne postanowienia co do ostatecznej odpowiedzialności faktora i faktoranta za wierzytelności. Może to być np. odpowiedzialność całkowita, polegająca na konieczności ponownego przejęcia wierzytelności dłużnika w całości jeszcze przed zapadnięciem terminu płatności, odpowiedzialność częściowa, która znajdzie zastosowanie wyłącznie w przypadku, w którym dłużnik okaże się być trwale niewypłacalny, albo np. odpowiedzialność całkowita warunkowa, polegająca na tym, że jeśli dłużnik nie zapłaci w terminie określonym w umowie zawartej pomiędzy faktorem i faktorantem, wierzytelność wraca do przedsiębiorcy. Sposobów rozłożenia odpowiedzialności jest wiele, ale mają wspólną cechę – to przedsiębiorca głównie ryzykuje. Znajduje to oczywiście odzwierciedlenie w cenie usługi – faktoring niewłaściwy jest zwykle sporo tańszy od właściwego i – dodatkowo – wymaga mniej formalności. A to może być czynnik decydujący w sytuacji ratowania płynności.

Przeglądając oferty faktoringu, znajdziecie również formy mieszane – faktor przejmie bezwarunkową odpowiedzialność za część kwoty fakturowanej, co do pozostałej części będą obowiązywały różnego rodzaju ustalenia warunkowe. Mówimy wtedy o faktoringu mieszanym.

Przedstawiony podział jest bardzo ogólny. W obrocie znajduje się wiele różnych rodzajów umów faktoringu, z których te częściej spotykane omówimy w następnym odcinku. Zajmiemy się w nim między innymi faktoringiem cichym i odwrotnym oraz omówimy podział umów faktoringu ze względu na sposób realizacji płatności i zasady ustalania wynagrodzenia faktora. Poznacie również powody, dla których niektóre branże mają spore problemy ze skorzystaniem z faktoringu.

Redakcja podatki.biz (RG)

(Cdn.)