Emerytura po zmarłym małżonku

Obecnie - zgodnie z przepisami - jeżeli jeden z małżonków będących na emeryturze zmarł, to druga osoba ma prawo do 85% emerytury zmarłego małżonka w zamian za niepobieranie swojej emerytury. Czy możliwe jest przyznanie prawa zastosowania przelicznika 100% emerytury po zmarłym małżonku w zamian za niepobieranie swojej emerytury? - pyta poseł w interpelacji do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Interpelacja nr 8431 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie emerytury po zmarłym małżonku

Zwracam się z pytaniem w sprawie emerytury po zmarłym małżonku. Obecnie - zgodnie z przepisami - jeżeli jeden z małżonków będących na emeryturze zmarł, to druga osoba ma prawo do 85% emerytury zmarłego małżonka w zamian za niepobieranie swojej emerytury.

W Niemczech sprawa wygląda tak, że po śmierci jednego z małżonków druga osoba pobiera swoją emeryturę oraz otrzymuje 30% dodatkowych środków z tytułu emerytury po zmarłym małżonku.

Czy możliwe jest przyznanie prawa zastosowania przelicznika 100% emerytury po zmarłym małżonku w zamian za niepobieranie swojej emerytury?

Jaki byłby to koszt dla budżetu państwa?

Poseł Paweł Lisiecki

Warszawa, 29 czerwca 2020 r.

Odpowiedź na interpelację nr 8431 w sprawie emerytury po zmarłym małżonku

Szanowna Pani Marszałek

przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53, z późn. zm.) uregulowana została sprawa uprawień do świadczeń emerytalno - rentowych, w tym do renty rodzinnej, i ustalania wysokości tych świadczeń.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli: w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania wskazanych osób.

Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia wymaganych warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od chwili śmierci męża, jak również w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Regulacje dotyczące renty rodzinnej stosuje się odpowiednio do wdowca.

Renta rodzinna wynosi dla jednej osoby uprawnionej 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. W przypadku dwóch osób uprawnionych renta rodzinna wynosi 90%, a w przypadku trzech lub więcej osób uprawnionych 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

W powszechnym systemie emerytalno - rentowym obowiązuje generalna zasada, zgodnie z którą prawo do świadczeń z tego systemu powstaje w razie spełnienia określonego ryzyka, jak przykładowo dożycia co najmniej wymaganego wieku emerytalnego, powstania niezdolności do pracy, śmierci.

W związku ze zrealizowaniem się określonego ryzyka osobom uprawnionym po spełnieniu wymaganych warunków przysługują odpowiednie świadczenia.

Emerytura jest świadczeniem dedykowanym ubezpieczonemu, który osiągnął co najmniej wymagany wiek emerytalny i pozostawał w ubezpieczeniu społecznym.

Wysokość emerytury jest uzależniona od liczby lat pracy oraz od wysokości osiąganego indywidualnie wynagrodzenia w trakcie aktywności zawodowej i z tego tytułu odprowadzanych składek do systemu ubezpieczeń społecznych.

Renta rodzinna jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego mającym na celu zapewnienie środków pieniężnych po śmierci ubezpieczonego tym członkom rodziny, którzy wraz z jego śmiercią utracili żywiciela. Stanowi ona odrębne świadczenie z systemu ubezpieczeń społecznych, pochodne od emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu. Wysokość renty rodzinnej stanowi także pochodną od wysokości świadczeń zmarłego żywiciela rodziny.

W przypadku wdowy, która nabyła prawo do emerytury z tytułu własnej aktywności zawodowej lub renty z tytułu niezdolności do pracy i nabyła prawo do renty rodzinnej stosowana jest zasada zbiegu świadczeń, zgodnie z którą w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w systemie ubezpieczeń społecznych wypłaca się tylko jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez osobę zainteresowaną.

Rozwiązanie to umożliwia wybranie przez osobę zainteresowaną świadczenia korzystniejszego.

Przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące zasad ustalania prawa do renty rodzinnej oraz ustalania jej wysokości stanowią realizację zasad obowiązujących w powszechnym systemie emerytalno - rentowym, jak również uwzględniają sytuację Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz możliwości budżetu państwa, który w określonym zakresie dotuje wydatki na świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Stanisław Szwed

Warszawa, 23 lipca 2020 r.