Działalność nierejestrowa - poradnik praktyczny dla początkujących (2)

Prawo Przedsiębiorców umożliwia wszystkim planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej stosunkowo bezpieczne sprawdzenie, jak to wygląda w praktyce. Odformalizowana w dużym stopniu działalność w niewielkim rozmiarze przychodowym, określana jako działalność nierejestrowa (lub nieewidencjonowana albo nierejestrowana) wydaje się na pierwszy rzut oka całkowicie bezpieczna i dobrze opisana przepisami. Ale bliższa analiza wskazuje, że na potencjalnego początkującego przedsiębiorcę jednak czyhają niebezpieczeństwa. Poświęcony działalności nierejestrowej poradnik praktyczny dla początkujących ma za zadanie pokazać te problemy i wątpliwości, rozwiązując przynajmniej część z nich.

Na jakie pytania odpowiada przewodnik: Działalność nierejestrowa- poradnik praktyczny dla początkujących?

Dzisiaj odpowiadamy na kolejne pytania z listy. Żeby przeczytać odpowiedzi na pytania, na które już udzieliliśmy odpowiedzi, wystarczy kliknąć w odpowiedni link. 

Ze względu na obszerność materiału poradnik publikujemy w częściach, a na koniec udostępnimy go w pliku pdf do pobrania w całości. Kolejne części będą ukazywały się w kolejne dni.

VIII. Czym się różni przychód od dochodu i dlaczego to ma znaczenie dla działalności nierejestrowej?

Pojęcie przychodu należnego w rozumieniu Prawa Przedsiębiorców wyjaśniliśmy w odpowiedzi na pytanie dotyczące ustalania limitu kwot przychodów. Ale, co zawsze irytuje praktykujących przedsiębiorców, zarówno niektórzy dziennikarze jak politycy mają tendencję do mylenia przychodu z dochodem. Owszem - czasami bywa tak, że przychód w jakimś okresie rozliczeniowym będzie równoważny dochodowi albo do niego zbliżony. Znacznie częściej jednak kwoty te będą się od siebie znacząco różnić. Na początek prosty przykład.

Przykład 11

Pani Anna jest konsultantką. Spotyka się z klientami w ich biurach, i otrzymuje wynagrodzenie uzależnione od czasu konsultacji. Korzysta ze swojej zdobytej wcześniej wiedzy a konsultacje polegają na przekazywaniu uwag i informacji w formie ustnej lub na opiniowaniu istniejących raportów.

Wydaje się, że w tym przypadku przychód będzie wynosił praktycznie tyle co dochód. Ale to błędne wrażenie.

Pani Anna musi uzupełniać wiedzę - uczestnicząc w kursach, szkoleniach i seminariach. Inaczej szybko przestałaby być konsultantem. Do klientów dojeżdża własnym samochodem - ponosi związane z tym koszty. Opłaca abonament telefoniczny, żeby klienci mogli się z nią kontaktować. Musi klientom wysyłać faktury - niektórzy oczekują ich w formie tradycyjnej. Ponosi wobec tego wydatki na materiały biurowe i kancelaryjne oraz przesyłki polecone. Rachunkowość prowadzi biuro rachunkowe, i to też jest koszt uzyskania przychodu Pani Anny. Często negocjuje kontrakty z przyszłymi klientami i często negocjacje te nie doprowadzają do otrzymania zlecenia. W związku z tym zdarzają się miesiące, w których wydatki są wyższe niż przychody. Pani Anna musi też opłacać składki na ubezpieczenia społeczne.

Aby właściwie rozróżniać przychód od dochodu, należy pamiętać, że za każdym praktycznie dochodem stoją wydatki, które należało ponieść w celu jego otrzymania lub zabezpieczenia - koszty uzyskania przychodów. Dochodem będzie więc różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania przychodów. Zasadniczo (choć z pewnymi wyjątkami)

Dochód = przychód minus koszty uzyskania przychodu

To jest stosunkowo proste. Komplikacje pojawiają się później - ponieważ nie wszystkie wydatki zostaną uznane za koszt uzyskania przychodu w sensie podatkowym. Ale to zupełnie inny temat i będziemy do niego wracać później.

Uzależnianie jakichkolwiek obciążeń od przychodów jest bardzo niebezpieczne dla przedsiębiorców. Oto przykład, do czego może doprowadzić.

Przykład 12

Pojawił się pomysł, aby składkę ZUS przedsiębiorców uzależnić od przychodów. Do kwoty ok. 5000 zł miesięcznie przychodów składka ZUS miałaby być minimalna, a potem stopniowo rosnąć dla przychodów wyższych. Zdaniem pomysłodawców byłoby to bardziej sprawiedliwe rozwiązanie, niż obecne, przy którym wszyscy przedsiębiorcy mogą płacić składki od tej samej podstawy.

Pani Anna z przykładu 11 osiąga średnio przychód w granicach właśnie 5000 zł miesięcznie, przy kosztach średnich około 1000 zł. Zostaje jej więc przed opłaceniem składki na ZUS około 4000 zł. Zgodnie z nowym pomysłem po ich opłaceniu pozostanie jej ok. 3400 zł dochodu, od którego trzeba będzie jeszcze zapłacić podatek dochodowy.

Pan Adam ma sklep osiedlowy. Zatrudnia dwóch pracowników i osiąga spore przychody - około 200 000 zł miesięcznie. Jego średnia marża wynosi 8%, czyli ma do dyspozycji na pokrycie kosztów i dla siebie ok. 16 000 zł. Całkowite koszty pracowników to 8000zł (ZUS, podatki, inne obowiązkowe obciążenia), czynsz wynosi 3000 zł. Księgowość, telefony, paliwo do samochodu, rata za sprzęt chłodzący AGD i składka ZUS to 2500 zł miesięcznie. Wg nowego pomysłu Pan Adam będzie płacił składkę ZUS większą o 800 zł. Po obliczeniu przychodów i kosztów Panu Adamowi zostanie około 1700 zł, od których będzie jeszcze musiał zapłacić podatek dochodowy. Pan Adam wobec tego raczej zwolni pracowników, zamknie sklep i poszuka pracy u kogoś innego.

Dlaczego rozróżnienie przychodu i dochodu ma znaczenie dla działalności nierejestrowej?

Działalność nierejestrowa, mimo iż nie jest rejestrowana w CEiDG, nie zwalnia z obowiązków podatkowych. Co prawda dla możliwości prowadzenia nierejestrowanej działalności znaczenie ma przychód należny, ale podobnie jak dla innych przychodów, tak i dla przychodu z działalności nierejestrowej konieczne będzie obliczenie dochodu i ustalenie wysokości podatku dochodowego oraz wykazanie go w zeznaniu rocznym PIT. O tym jak to zrobić odpowiemy wkrótce w części poradnika: „Działalność nierejestrowa a podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) - Czy w trakcie roku trzeba składać jakieś deklaracje i płacić zaliczki na podatek?”

IX. W jaki sposób urzędnicy sprawdzą, czy przekraczam limit dozwolony dla działalności nierejestrowej?

Nie wspomina się na razie o specjalnych obowiązkach raportowych dla osób prowadzących działalność rejestrową - takie mają zwykli przedsiębiorcy. Prowadzący działalność nierejestrową nie będą musieli (z pewnymi wyjątkami, o których w dalszych częściach poradnika) stosować kas rejestrujących (kas fiskalnych). nie będą raczej wysyłali JPK - czyli jednolitego pliku kontrolnego, a ich przychody nie podlegają szczególnym regulacjom o obowiązkach raportowania nałożonym na banki. Wobec tego należy sądzić, że część usług, które dotychczas świadczone były w strefie szarej, przejdzie do strefy białej - ale tylko do wysokości limitu przychodu należnego. Wykrycie bowiem, że ktoś przekroczył limit przy bezpośrednim obrocie gotówkowym i usługach w sektorze prywatnym jest trudne - i bez współpracy świadków raczej niemożliwe.

Ale prowadzący działalność nierejestrową muszą prowadzić ewidencję - ewidencję sprzedaży dla celów podatku VAT - a dokładnie dla celów ustalenia, czy przypadkiem nie przekraczają limitu ustalonego dla podatników korzystających ze zwolnienia z podatku VAT ze względu na wysokość przychodów. Jeśli tu się pomylą, albo - w razie kontroli - okaże się, że ewidencji nie prowadzą lub prowadzą ją w sposób nieprawidłowy, zaczną się kłopoty.

Przy świadczeniu usług dla sektora niekonsumenckiego sprawa się komplikuje. Przedsiębiorcy i inne instytucje ewidencjonują wszystkie otrzymane dowody księgowe. Jeśli z wystawionych przez prowadzącego działalność nierejestrową rachunków będzie wynikać, że limit został przekroczony, to w razie kontroli urzędnicy mogą ten fakt wychwycić. Obecnie jest to jeszcze dość trudne, ale w nieodległej przyszłości, przy tym tempie cyfryzacji sprawozdawczości i ilości informacji agregowanych przekazywanych z różnych źródeł do aparatu skarbowego stanie się automatyczne.

Przy sprzedaży w serwisach aukcyjnych nie można liczyć na zaniżenie przychodów. Serwisy te zobowiązane są na wezwanie fiskusa do ujawniania danych o transakcjach. Fiskus ma również obecnie instrumenty prawne, aby żądać od takich serwisów danych w formie zestawień.

X. Co się stanie, jeśli limit działalności nierejestrowej zostanie przekroczony (świadomie lub nie) i co należy wtedy zrobić?

Ustawa Prawo Przedsiębiorców przewiduje procedurę, do której muszą stosować się osoby prowadzące działalność nierejestrową po przekroczeniu limitu. Oto odpowiednie przepisy:

Ustawa Prawo Przedsiębiorców (wyciąg)

(...)

Art. 5. 1. Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (...), i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

2. Osoba wykonująca działalność, o której mowa w ust. 1, może złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku.

3. Jeżeli przychód należny z działalności, o której mowa w ust. 1, przekroczył w danym miesiącu wysokość określoną w ust. 1, działalność ta staje się działalnością gospodarczą począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wysokości, o którym mowa w ust. 1.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, osoba wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wysokości, o którym mowa w ust. 1.

(...)

Prowadzący działalność nierejestrową, który przekroczył limit stanie się często prowadzącym działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów podatkowych, i - równie często - stanie się przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo Przedsiębiorców. Nie ma przy tym znaczenia, czy o tym wie (będą z pewnością zdarzały się sytuacje nieświadomego przekroczenia limitu na skutek niewiedzy, przeoczenia czy błędu).

Przypomnijmy:

 

Ustawa Prawo Przedsiębiorców (wyciąg)

(...)

Art. 3. Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Art. 4. 1. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

(...)

Wynika z tego, iż aby móc stwierdzić, że po przekroczeniu limitu osoby prowadzącej działalność nierejestrową osoba ta stała się przedsiębiorcą, przedmiotem tej działalności nierejestrowej była zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Jeśli te kryteria nie zostaną spełnione, nie można uznać, iż prowadzona jest działalność gospodarcza - a co z tego wynika - nie następuje obowiązek wpisu do CEiDG. Konsekwencje podatkowe tego stanu rzeczy są odrębną i nieco skomplikowaną sprawą - i będziemy je omawiać nieco później.

W kontekście powyższych rozważań znaczenia nabiera pojęcie zorganizowanej działalności wykonywanej we własnym imieniu w sposób ciągły. Spory wokół rozumienia tej definicji toczą się już od wielu lat zarówno na gruncie prawa podatkowego jak i prawa działalności gospodarczej, a konkluzje i poglądy, ze względu na ich obszerność, przedstawimy w kolejnym odcinku poradnika.

Co należy zrobić po zorientowaniu się, że limit przychodu z działalności nierejestrowej został przekroczony?

Należy dokonać wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) zgodnie z przepisami o prowadzeniu tej ewidencji (zasady dokonywania wpisu, zmiany i wykreślenia oraz zawieszania działalności gospodarczej omawiamy w innym cyklu artykułów w serwisie www.podatki.biz). Oczywiście często okaże się, że intencją prowadzącego działalność nierejestrowaną nie było prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej i chcieliśmy pozostać w kręgu działalności nierejestrowej. Nie pozostaje wtedy nic innego, jak po dokonaniu wpisu złożyć wniosek o wykreślenie z CEiDG (lub zawiesić działalność - jeśli po analizie okaże się to bardziej korzystnym rozwiązaniem). Ale należy pamiętać, że po wykreśleniu nie będziemy mogli już przez dłuższy czas ponownie prowadzić działalności nierejestrowej, i upływać będzie czas, w którym możemy korzystać z sygnalizowanej w poprzednim odcinku ulgi ZUS na start.

Pozostają jeszcze niestety kwestie związane z podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) i podatkiem od towarów i usług (VAT) - będziemy je omawiać osobno. Przypomnijmy, iż prawo podatkowe stanowi autonomiczną dziedzinę prawa, i analizując konsekwencje działań i ich zaniechań należy zawsze odnosić się do konkretnych podatków i regulujących je przepisów.

Na koniec tego rozdziału jeszcze jeden - może niezbyt częsty, ale jednak realny problem do rozwiązania. Przepis ustawy Prawo Przedsiębiorców mówi, iż osoba przekraczająca limit z działalności nierejestrowej ma obowiązek dokonania wpisu do CEiDG. Z kolei ustawa regulująca działanie CEiDG (Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy) wymaga, aby osoba dokonująca wpisu swojej działalności miała tytuł prawny do lokalu pod adresem, który podaje we wpisie. Kto zna odpowiedź na pytanie, co ma zrobić osoba, która nie posiada tytułu prawnego do lokalu, a przekroczyła limit przychodów z działalności nierejestrowej?

XI. Czy określenie - działalność nieewidencjonowana oznacza zwolnienie z prowadzenia jakiejkolwiek ewidencji? Jeśli nie - jakie ewidencje należy prowadzić przy działalności nierejestrowej?

Jak już wspominaliśmy, używane czasem określenie: działalność nieewidencjonowana jest nieco nieszczęśliwe. Jest to bowiem działalność jak najbardziej ewidencjonowana. Dzieje się tak za sprawą ustawy o VAT (ustawa o podatku od towarów i usług). Zawiera ona własne definicje podatnika VAT i działalności gospodarczej, oraz transakcji sprzedaży towarów, świadczenia usług itp. Można ogólnie stwierdzić, że ustawa o VAT tworzy swój odrębny, charakterystyczny świat, w którym z trudem poruszają się przedsiębiorcy.

Na szczęście ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje też pewne zwolnienia i wyłączenia. Dzięki nim podatnicy, osiągający niewielkie przychody ze sprzedaży nie stają się automatycznie podatnikami czynnymi VAT (choć mogą o ten status wystąpić bez względu na wysokość przychodów w każdej chwili). Korzystają z tego przepisu niewielkie firmy, unikając w ten sposób wielu kłopotliwych konieczności. Ale, ponieważ prawo do zwolnienia limitowane jest wielkością przychodów ze sprzedaży, podatnicy muszą wykazać, że to prawo im przysługuje. Prowadzą w tym celu specjalną ewidencję VAT.

 

Ustawa o podatku od towarów i usług - wyciąg

(...)

Art. 109.1 . Podatnicy, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym.

2. W przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi ewidencji, o której mowa w ust. 1, albo prowadzi ją w sposób nierzetelny, a na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie wartości sprzedaży, organ podatkowy określi, w drodze oszacowania, wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali od niej kwotę podatku należnego. Jeżeli nie można określić przedmiotu opodatkowania, kwotę podatku ustala się przy zastosowaniu stawki 22%. (obecnie 23% - w wyniku obowiązującego od dłuższego czasu podniesienia podstawowej stawki VAT - dop. red.)

Ustawa o VAT nie określa danych, które obowiązkowo powinny znaleźć się w ewidencji - znany jest jedynie jej cel - służy określeniu, czy podatnik może w dalszym ciągu korzystać ze zwolnienia. Warto tam więc umieszczać dane, które w razie sporu pomogą wykazać nasze racje - np. przedmiot sprzedaży, bezwzględnie kwotę przychodu i jego datę, dane identyfikujące kontrahenta, krótki opis transakcji i ew. miejsce jej przeprowadzenia.

Dlaczego piszemy o tym wszystkim omawiając działalność nierejestrową?

Otóż dlatego, że praktycznie wszyscy dokonujący jakiejkolwiek dostawy są podatnikami VAT. Część to podatnicy VAT czynni, a część nie. Część podatników jest zwolniona z podatku, inna część nie. Prowadzący działalność nierejestrową jest podatnikiem VAT korzystającym ze zwolnienia ze względu na wysokość obrotów na podstawie art. 113 VAT (z pewnymi niewielkimi wyjątkami, o czym w części poświęconej podatkowi od towarów i usług VAT). I jak każdy podatnik VAT korzystający ze zwolnienia na podstawie wskazanego wyżej w tabeli przepisu ustawy jest zobowiązany do prowadzenia wskazanej ewidencji.

CDN.

Redakcja podatki.biz (RG)

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...