Działalność nieewidencjonowana i Prawo Przedsiębiorców - ewidencja VAT, podatek dochodowy

Ustawa Prawo Przedsiębiorców, już wkrótce wchodząca w życie (czeka na podpis i publikację) wprowadza omawiane przez nas wstępnie przed tygodniem pojęcie działalności nieewidencjonowanej - czyli takiej, która jest całkowicie legalna, ale nie wymaga rejestrowania w ewidencji działalności gospodarczej. Taka aktywność gospodarcza z natury rzeczy słabiej poddaje się kontroli - pojawia się zatem pytanie, w jaki sposób aparat państwowy ma zamiar sprawować nad nią nadzór.

To istotna kwestia nie tylko dla osób, które mają zamiar w ten sposób osiągać przychody, ale również i dla przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność zarejestrowaną i mogą czuć się zaniepokojeni możliwością pojawienia się konkurencji, która już na starcie będzie miała sporą przewagę - wynikającą z braku kontroli i nadzoru.

Jak wskazuje lektura uzasadnienia załączonego do procedowanego wcześniej pakietu ustaw, pomysłodawcy zauważyli ten problem. Czy go skutecznie wyeliminowali? - praktyka pokaże.

Obowiązki wobec konsumentów - przedsiębiorca, czy też nie?

W rozumieniu Prawa Przedsiębiorców osoba fizyczna wykonująca działalność nieewidencjonowaną przedsiębiorcą nie jest. Pamiętajmy jednak, że w polskim prawie istnieje wiele definicji przedsiębiorcy i działalności gospodarczej. Jeżeli więc prowadzący działalność spełni przesłanki wynikające z Kodeksu Cywilnego - będzie przedsiębiorcą w jego rozumieniu - i jako taki będzie miał wszystkie obowiązki (i prawa) przewidziane w Kodeksie Cywilnym dla przedsiębiorców. Będą go oczywiście również obowiązywać przepisy adresowane do przedsiębiorców w innych aktach prawnych, odwołujących się do kodeksowej definicji przedsiębiorcy - również te, dotyczące relacji z konsumentami.

Kontrola i nadzór

Jak zauważyli projektodawcy, działalność nieewidencjonowana bez wprowadzenia dodatkowych regulacji rodziłaby ryzyko wzrostu szarej strefy i działań pozornych. Zapobiegać mają temu przepisy art. 25 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dotyczące podmiotów powiązanych) oraz wykorzystanie już istniejących przepisów ustawy o podatków od towarów i usług.

Działalność nieewidencjonowana i ewidencja dla celów zwolnienia z VAT

Ustawa o podatku od towarów i usług ma własną definicję działalności gospodarczej. Obejmuje ona również osoby, które będą - zgodnie z nową ustawą - prowadziły działalność nieewidencjonowaną. W konsekwencji osoby te uznane będą za podatników podatku VAT (jeśli będą oczywiście spełniać pozostałe ustawowe warunki).

Ustawa o VAT przewiduje zwolnienie podmiotowe dla osób, nieprzekraczających limitu przychodów (art. 113), a żadna z osób prowadzących działalność nieewidencjonowaną tych limitów nie przekroczy, - ale jednocześnie w art. 109 zobowiązuje korzystających ze zwolnienia podatników do prowadzenia dziennej, uproszczonej ewidencji sprzedaży. I ta właśnie ewidencja ma stanowić w założeniu projektodawców główne narzędzie służące do kontroli legalności działań w zakresie działalności nieewidencjonowanej.

Opodatkowanie dochodów z działalności nieewidencjonowanej podatkiem dochodowym

Do ustawy o podatku dochodowym w art. 20 wprowadza się przepisy określające, do jakich przychodów należy zaliczać przychody z działalności ewidencjonowanej.

„1ba. Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się również przychody osiągane z działalności, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.”

Tak więc dochód z działalności nieewidencjonowanej będzie ustalony na zasadach ogólnych - przewidzianych dla przychodów z innych źródeł i rozliczony w zeznaniu rocznym przez prowadzącego tę działalność.

Co istotne, do przychodów tych zaliczy się również niektóre przychody osiągnięte po przekroczeniu limitu.

„1bb. W razie przekroczenia limitu przychodu należnego określonego w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, uznaje się, że podatnik, poczynając od dnia złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a jeżeli wniosek nie został złożony w terminie określonym w art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców – poczynając od dnia następującego po dniu, w którym nastąpił bezskuteczny upływ tego terminu, uzyskuje przychody, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3.

1bc. Przychody osiągnięte w okresie od dnia, w którym przekroczono limit określony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a jeżeli wniosek nie został złożony w terminie określonym w art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców – do dnia, w którym nastąpił bezskuteczny upływ tego terminu, zalicza się do przychodów, o których mowa w ust. 1ba.”

Co w praktyce oznaczają powyższe zapisy?

Przekroczenie limitu powoduje automatycznie uznanie działalności za działalność gospodarczą. Jednak przedsiębiorca ma 7 dni na złożenie wniosku o wpisanie do CEIDG. Zanim to zrobi, jego przychody nadal będą stanowiły przychody z innych źródeł. W tym okresie przedsiębiorca nie musi prowadzić dodatkowych ewidencji - czyli np. PKPIR. Ale po przekroczeniu tego terminu wszystkie przychody uznawane są już za przychody z działalności gospodarczej - ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Wprowadzenie przepisów dotyczących działalności nieewidencjonowanej ma również swoje przełożenie na kwestie związane ze składkami na ubezpieczenie społeczne. Napiszemy o tym w kolejnej części cyklu, poświęconego działalności nieewidencjonowanej.

Redakcja podatki.biz (RG)

Czytaj również: Nowa instytucja - Działalność nieewidencjonowana: podstawowe zasady