Dostawa odpadów w świetle VAT, czyli GTU 5

W przypadku produkcji często powstają odpady. Im większa jest jej skala tym odpadów więcej. Bezodpadowe technologie wytwarzania jeszcze nie istnieją. Często sprzedaż pozostałości po produkcji jest dla przedsiębiorcy bardzo korzystna. Nie dość bowiem, że pozbywa się nieprzydatnych resztek może jeszcze na tym zarobić. Dla innych przedsiębiorców są one źródłem surowca dla wytwarzania wyrobu finalnego. Inaczej mówiąc obrót odpadami jest wówczas dodatkowym źródłem przychodu dla dostawcy.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach za odpad uważana jest każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. Zakres tej definicji jest tak szeroki, że śmiało można powiedzieć iż wszystko jest lub może być odpadem. Wobec tego każda substancja lub przedmiot stanowiące pozostałość po produkcji lub konsumpcji są odpadami.

Dokonywanie obrotu odpadami wiąże się z dopełnieniem obowiązków administracyjnych. Na podstawie art. 50 ust. 1 ww. ustawy marszałek województwa dokonuje wpisów do rejestru m.in. podmiotów sprzedających odpady i pośredników w obrocie odpadami. W myśl art. 3 ust. 1 pkt 20 tejże ustawy pośrednikiem w obrocie odpadami jest każdy, kto organizuje przetwarzanie odpadów w imieniu innych podmiotów, w tym również podmiot nie obejmujący odpadów fizycznie. Z kolei zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 27 powołanej ustawy sprzedawcą odpadów jest każdy podmiot, który nabywa a następnie zbywa, we własnym imieniu, w tym również podmiot nie obejmujący odpadów fizycznie w posiadanie. Po dokonaniu rejestracji każdy podatnik otrzymuje swój indywidualny numer w Bazie Danych o Odpadach (BDO). Musi być on umieszczany na wszelkich dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością. Dotyczy to również faktur sprzedaży. Jeżeli podmioty zobowiązane nie dokonają rejestracji w BDO w przewidzianym na to czasie muszą liczyć się z sankcjami administracyjnymi. Zatem powiedzieć można, iż dostawa odpadów jest operacją „pod specjalnym nadzorem”.

Odpady w JPK_VAT

Zgodnie z art. 2 pkt 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług towarem jest rzecz oraz jej część, a także wszelka postać energii. Oznacza to, że odpad w świetle ustawy o VAT będąc towarem stanowi zwykły przedmiot obrotu.

Od niedawna, bo od 1 października br., w związku z obowiązującym od tego dnia nowym plikiem JPK_V7 niezbędne stało się przy jego stosowaniu podawanie kodów GTU, czyli kodów grup towarowych i usług.

Termin rozpoczęcia obowiązywania tego dokumentu rozliczeniowego oznacza, że pierwszy nowy plik JPK_V7 dotyczyć będzie listopada 2020 r. w rozliczeniu za październik 2020.

Kody GTU są to szczególne oznaczenia sprzedaży wprowadzone do tego pliku. GTU obejmuje grupy towarów i usług szczególnie – zadaniem fiskusa – narażone na oszustwa podatkowe. Istnieje 13 kodów GTU a podawanie ich na fakturze nie stanowi konieczności, znaleźć się muszą natomiast w nowym JPK_V7.

Uwaga! Szczegółowe oznaczenia grup towarów i usług (GTU) znajdziesz w rozporządzeniu Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług  (§ 10 ust. 3).

Transakcje dotyczące sprzedaży odpadów od 1 października br. muszą być oznaczone symbolem GTU 5. Dostawca ma obowiązek stosować go w przypadku sprzedaży odpadów wyłącznie określonych w poz. 79-91 załącznika nr 15 do ustawy o VAT, a więc dostawy:

• wraków przeznaczonych do złomowania innych niż statki i pozostałe jednostki pływające. W tej grupie znajdą się m.in. zepsuty sprzęt AGD, elektroniczny, elektryczny, zużyte środki transportu (z wyjątkiem transportu wodnego),
• odpady szklane,
• odpady z papieru i tektury,
• pozostałe odpady gumowe,
• odpady z tworzyw sztucznych,
• odpady inne niż niebezpieczne zawierające metal,
• niebezpieczne odpady zawierające metal. W tej grupie znajdują się zużyte utrwalacze zawierające związki srebra, zużyte transformatory i kondensatory, zużyte urządzenia zawierające PCB (polichlorowane bifenyle). Odpady niebezpieczne zawierające w znacznej części cynk i ołów, powstające w procesie produkcyjnym,
• odpady i braki ogniw oraz akumulatory elektryczne; zużyte ogniwa i baterie galwaniczne oraz akumulatory elektryczne,
• surowce wtórne: metalowe, ze szkła, z papieru i tektury, z tworzyw sztucznych, z gumy.

Obowiązkowy split payment

W przypadku sprzedaży odpadów dostawca stosuje mechanizm podzielonej płatności. Zgodnie z art. 108a ust. 1a ustawy o VAT przy dokonywaniu dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 15 do tejże ustawy wykorzystanie mechanizmu podzielonej płatności jest obligatoryjne. W pozycjach 79-91 ww. załącznika wymienione zostały odpady objęte takim sposobem zapłaty. Odpowiadają one wymienionym w kodzie GTU 5.

Mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że przedsiębiorca regulujący zobowiązanie wynikające z faktury opłacanej takim sposobem korzysta ze specjalnego komunikatu płatności, która jest dzielona na kwotę netto i kwotę VAT. Kwota netto pobrana zostaje z rachunku firmowego a kwota VAT z rachunku VAT. W przypadku braku środków w odpowiedniej wysokości na rachunku VAT zostaną one uzupełnione z rachunku firmowego. Na konto rozliczeniowe sprzedawcy trafia wyłącznie kwota netto.

Ww. mechanizm znajduje zastosowanie do transakcji, których wartość przekraczać będzie 15 000 zł brutto (lub jej równowartość). Kwota ta wynika z regulacji art. 19 ust. 2 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. Ten sposób płatności znajduje zastosowanie wyłącznie gdy obie strony są podatnikami VAT. Faktura, którą należy uregulować w tym systemie winna zostać opatrzona adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” zaś naliczony w niej podatek ustalany jest według stawki podstawowej.

W przypadku, gdy nabycie odpadów dokonywane jest od osób nieprowadzących działalności gospodarczej uregulowanie płatności w systemie podzielonej płatności nie jest wymagane. Osoby fizyczne nie mają bowiem obowiązku posiadania rachunku w banku lub w SKOK-u, dla których otwierany jest rachunek VAT.

Jeżeli natomiast transakcja zawierana jest z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, a więc gdy odpad jest od niej nabywany, kupujący ma obowiązek należność z faktury uregulować w systemie split payment. Będzie tak nawet w przypadku gdy wartość samych odpadów będzie niższa od 15 000 zł. To zrozumiałe skoro weźmie się pod uwagę, że jedna faktura dokumentować może zakup różnych towarów, a jej łączna wartość przekroczy powyższą kwotę.

Z art. 108a ust. 7 ustawy o VAT dla nabywcy wynika obowiązek skontrolowania czy faktury wystawione na kwoty powyżej 15 000 zł, na których sprzedawca nie zawarł adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” wystawione zostały poprawnie i brak tego dopisku jest uzasadniony. W przypadku stwierdzenia, iż płatność dokonana została z pominięciem obowiązkowej podzielonej płatności może zostać wymierzona sankcja zwana „dodatkowym zobowiązaniem podatkowym” w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT ( w tym przypadku odpady).

Utylizacja odpadów

Na zakończenie warto zwrócić uwagę, iż w przypadku przekazania odpadów do utylizacji przez ich wytwórcę nie zachodzi czynność opodatkowana VAT. W takim przypadku nie dochodzi bowiem do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami (odpadami) jak właściciel. Wytwórca odpadów jest obowiązany, zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o odpadach, do ich usunięcia. Wskutek przekazania ich do utylizacji nie dochodzi do zamiany właściciela i nikt nie odnosi korzyści związanej z posiadaniem rzeczy.

Co za tym idzie przekazanie tego rodzaju nie powinno być dokumentowane fakturą VAT a wystarczającym potwierdzeniem takiego zdarzenia jest dokument podpisany przez przekazującego i przyjmującego określający ilość i rodzaj przyjętych odpadów.

Adam Okonkwo