Darowizna rodzinie odziedziczonej części firmy bez podatku

Podatnik jest zarządcą sukcesyjnym i prowadzi przedsiębiorstwo po zmarłym ojcu podlegające wpisowi do CEiDG. Został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia przez rodzinę (żona zmarłego przedsiębiorcy oraz troje dzieci). Czy na skutek przyjęcia darowizny od mamy w postaci części przedsiębiorstwa (posiadanej przez mamę wskutek wspólnoty małżeńskiej) i zrzeczenia się udziałów w przedsiębiorstwie pozostałych członków rodziny, powstanie u podatnika obowiązek podatkowy z tytułu spadków i darowizn?

Małżeństwo rodziców podatnika miało wspólność majątkową na skutek czego do małżonki należy 5/8 całości majątku, natomiast do dzieci po 1/8 całego majątku. W dziale spadku, który ma nastąpić, rodzeństwo oraz żona zmarłego chcą się zrzec swoich udziałów w przedsiębiorstwie na rzecz podatnika (jedno z dzieci). Wówczas do podatnika należałoby 1/2 majątku i 1/2 do małżonki zmarłego.

Matka chce dokonać darowizny (w formie aktu notarialnego) swojej części firmy na rzecz podatnika, który podejmie działalność na własne nazwisko. Przedsiębiorstwo stanowiłoby od tej chwili jego własność.

Odpowiedź:

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem" podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera definicji pojęcia „darowizna”. Z tego względu, celem ustalenia tej definicji, należy sięgnąć do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

W myśl art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Jak stanowi natomiast art. 890 § 1 cyt. Kodeksu, oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Stosownie do treści art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Jak wynika z treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy, obowiązek podatkowy powstaje, przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadcz...