Darowizna pieniędzy a zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Darowizny dokonywane w obrębie najbliższej rodziny mogą skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Jednym z warunków jest przekazanie pieniędzy w formie przelewu. Co ważne, pieniądze dla bliskiej osoby można przekazać na rzecz osoby trzeciej, np. sprzedawcy mieszkania czy banku jako spłata kredytu.

Potwierdza to zarówno linia orzecznicza, jak i interpretacje wydane przez organy podatkowe.

Zaznaczmy na początek, że w myśl art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 86, z późn. zm.) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP m.in. tytułem darowizny.

Podatek od darowizny

Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Natomiast w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy przy nabyciu w drodze darowizny obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Kwoty od podatku

Podatek od spadków i darowizn płaci się według skali podatkowej. Aktualnie kwoty wolne od opodatkowania wynoszą:

• dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej – 9637 zł,
• dla drugiej grupy – 7276 zł,
• dla trzeciej – 4902 zł.

Wyjaśnijmy, że:

• do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
• do grupy III – innych nabywców.

Zwolnienie z podatku najbliższej rodziny

Dodatkowo, zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, oraz
2. udokumentują – w razie gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9637 zł – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Najbliższa rodzina może zatem skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania darowizny, jeśli osoba obdarowana dokona zgłoszenia faktu otrzymania darowizny w ciągu 6 miesięcy. Zgłoszenia dokonuje się w urzędzie skarbowym na formularzu SD-Z2. Zgłoszenie takie nie jest wymagane w sytuacji, gdy wartość darowizny nie przekracza kwoty 9637 zł. Trzeba jednak pamiętać, że do limitu tego wlicza się darowizny z ostatnich 5 lat.

Przekazanie na rzecz osoby trzeciej

Jeżeli zatem przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dodatkowym warunkiem zwolnienia od podatku, poza zgłoszeniem nabytych środków pieniężnych naczelnikowi urzędu skarbowego, jest udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Kwestia przekazania pieniędzy na konto osoby trzeciej była przedmiotem interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 29 lutego 2016 r., nr IBPB-2-1/4515-227/15/BJ.

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o jej wydanie wynikało, że syn razem z rodzicami zamierzali kupić mieszkanie na współwłasność. Syn postanowił wziąć kredyt i część pieniędzy podarować rodzicom. Pieniądze zamierzał jednak przekazać bezpośrednio na konto sprzedawcy mieszkania.

Podatnicy mieli wątpliwość, czy w takim przypadku, rodzice będą mogli skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Nie byli pewni, czy syn może od razu przelać pieniądze na konto sprzedawcy, czy może powinien najpierw przekazać pieniądze im. Rozstrzygnięcia wymagała zatem kwestia, czy warunek określony w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn dotyczący udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy jest spełniony także w przypadku, gdy środki pieniężne będące przedmiotem darowizny zostały przekazane na rzecz rodziców, zgodnie z zawartą umową, ale na rachunek bankowy osoby trzeciej – sprzedawcy.

Skutki przekazania pieniędzy

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach stwierdził, że gdy środki pieniężne będące przedmiotem darowizny zostały przekazane bezpośrednio na rachunek bankowy osoby trzeciej (np. zbywcy lokalu mieszkalnego), lecz na rzecz obdarowanego, należy uwzględnić linię orzeczniczą w takich sprawach wyznaczoną przez Naczelny Sąd Administracyjny. Zgodnie z poglądem tego sądu podlega zwolnieniu od podatku nabycie tytułem darowizny środków pieniężnych, jeżeli nabycie to zostało zgłoszone organowi podatkowemu we właściwym czasie i udokumentowane dowodem przekazania na rachunek bankowy prowadzony dla innego niż obdarowany podmiotu, ale na rzecz osoby obdarowanej.

W konsekwencji przyjętej przez Naczelny Sąd Administracyjny interpretacji przepisu art. 4a pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn należy stwierdzić, że w razie gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, warunek określony w tym przepisie jest spełniony także wtedy, gdy nabywca udokumentuje ich otrzymanie dowodem przekazania bezpośrednio na rachunek osoby trzeciej, w wykonaniu zawartej z nim umowy lub tytułem zobowiązania ciążącego na obdarowanym wobec tej osoby trzeciej.

Ważne wyroki NSA

Tytułem potwierdzenia powyższej tezy warto powołać się na utrwaloną linię orzeczniczą NSA w omawianej kwestii, w szczególności na:

• wyrok z 12 kwietnia 2013 r., sygn. II FSK 1627/11, zgodnie z którym (…) ustanowiony przepisem art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wymóg udokumentowania dokonanej darowizny należy traktować jedynie jako wymóg natury technicznej mający na celu potwierdzenie faktycznego, rzeczywistego charakteru dokonanej darowizny (…). Także rezultaty wykładni celowościowej nie prowadzą do wniosku, aby warunkiem skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania była osobista wpłata kwoty darowizny przez darczyńcę na rachunek bankowy obdarowanego;
• wyrok z 14 marca 2012 r., sygn. II FSK 1534/11, zgodnie z którym (…) podlega zwolnieniu od podatku nabycie tytułem darowizny środków pieniężnych, jeżeli nabycie to zostało zgłoszone organowi podatkowemu we właściwym czasie i udokumentowane dowodem przekazania na rachunek bankowy prowadzony dla innego, niż obdarowany, podmiotu, ale na rzecz osoby obdarowanej. Sformułowanie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn „na rachunek bankowy nabywcy” nie oznacza, że musi to być konto, jakie bank prowadzi dla obdarowanego.

Krzysztof Koślicki