Darowizna od syna za zgodą synowej. Konsekwencje podatkowe

Darowizny dokonywane przez najbliższą rodzinę po spełnieniu kilku warunków mogą korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Jak jednak rozliczyć darowiznę otrzymaną od syna, która pochodzi z jego wspólnego majątku małżeńskiego? Czy trzeba wykazać również darowiznę od synowej?

Odpowiedź na tak postawione pytanie była przedmiotem interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 31 grudnia 2014r., nr IBPBII/1/436-313/14/BD. Z przedstawionej we wniosku sytuacji wynikało, że wnioskodawca zamierzał zawrzeć z synem umowę darowizny. Syn chciał przekazać mu darowiznę pieniężną, dokonując przelewu ze swojego konta na jego konto osobiste.

Syn posiadał współwłasność małżeńską z żoną. Żona syna zaakceptowała darowiznę i wyraziła zgodę na darowiznę w umowie darowizny. Umowa miała być spisana pomiędzy darczyńcą (synem) a wnioskodawcą (ojcem) – jako obdarowanym. Na przelewie miała zostać zawarta adnotacja „darowizna syna dla ojca”.

Darowane środki miały pochodzić z dorobku wspólnego małżonków. Kwota darowizny miała zdecydowanie przekroczyć kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn.

Opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn

Dyrektor IS zwrócił uwagę, że w myśl art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r., nr 93, poz. 768, z późn. zm.) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem darowizny, polecenia darczyńcy.

Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Natomiast w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy przy nabyciu w drodze darowizny powstaje on z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Pojęcie darowizny w przepisach prawnych

Organ podatkowy zwrócił uwagę, że ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera pojęcia „darowizna”, dlatego w tym zakresie odwołać się należy do odpowiednich przepisów ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121).

Wskazał, że zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego, i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.

Podatek od darowizny. Możliwe zwolnienie

Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

W rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Warunki zwolnienia

Organ podatkowy podkreślił, że zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, oraz
2. udokumentują – w razie gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2.

W przypadku niespełnienia powyższych warunków nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 ww. ustawy).

Stosownie do art. 4a ust. 4 ww. ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

• wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza 9637 zł lub
• gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Darowizna od syna za zgodą synowej

Odnosząc się analizowanego stanu faktycznego, dyrektor IS stwierdził, że darowizna środków pieniężnych syna na rzecz ojca, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie w całości korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a ustawy, jeżeli zostaną spełnione łącznie warunki wymienione w ww. przepisach ustawy.

Zdaniem organu podatkowego dla powyższego rozstrzygnięcia pozostaje bez wpływu fakt, że darowana kwota środków pieniężnych będzie pochodzić z majątku wspólnego syna i jego żony. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 pkt 4 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2012 r., poz. 788) zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. W art. 37 § 4 ww. Kodeksu ustawodawca postanowił, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Jednakże, co wynika z § 2 omawianego przepisu, ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności drugiego małżonka, w przypadku gdy jej przedmiotem są środki objęte wspólnością majątkową. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę, drugi z małżonków również staje się stroną umowy darowizny.

Krzysztof Koślicki