Darowizna na wypadek śmierci

Aktualnie nie są prowadzone prace legislacyjne dotyczące darowizny mortis causa. Dostrzega się jednak, że brak regulacji umowy darowizny w obecnie obowiązującym prawie polskim oraz brak unormowania wprost chociażby takich kwestii jak odpowiedzialność za długi spadkowe obdarowanego darowizną mortis causa, powodują potrzebę rozważenia możliwości wprowadzenia odpowiednich regulacji dotyczących darowizny mortis causa do systemu prawnego - wyjaśniło Ministerstwo Sprawiedliwości w odpowiedzi na interpelację poselską.

Interpelacja nr 1386 do ministra sprawiedliwości w sprawie uregulowania statusu prawnego darowizn mortis causa

Szanowny Panie Ministrze,

od wielu lat w polskim systemie prawnym istnieje luka w prawie dotycząca dopuszczalności stosowania umów darowizny na wypadek śmierci. Istotą tej instytucji jest przekazanie przedmiotu darowizny obdarowanemu dopiero po śmierci darczyńcy. W związku z brakiem regulacji prawnej rolę ustawodawcy w tej kwestii przejął Sąd Najwyższy, który w swojej uchwale z 13 grudnia 2013 r. (sygn. III CZP 79/2013) stwierdził, że: „Dopuszczalne jest zawarcie umowy darowizny na wypadek śmierci, jeżeli jej przedmiotem są konkretne rzeczy lub prawa, a umowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”. Pogląd ten budzi jednak wątpliwości części przedstawicieli doktryny prawa pod względem zgodności z art. 941 i 1047 Kodeksu cywilnego. Warto również zaznaczyć w tym miejscu, że uchwały Sądu Najwyższego nie mają mocy wiążącej dla sądów powszechnych i nie mogą zastępować w takiej materii regulacji ustawowej. Wprowadzenie odpowiednich przepisów jest istotne dla bezpieczeństwo obrotu prawnego.

Zwracam się do Pana Ministra z następującym pytaniem:

Czy obecnie trwają lub są planowane prace nad uregulowaniem statusu prawnego darowizn mortis causa?

Poseł Krystian Kamiński

13 stycznia 2020 r.

Odpowiedź na interpelację nr 1386 w sprawie uregulowania statusu prawnego darowizn mortis causa

W odpowiedzi na interpelację poselską Posła na Sejm RP pana Krystiana Kamińskiego o nr 1386 w sprawie uregulowania statusu prawnego darowizn mortis causa, w zakresie właściwości Ministra Sprawiedliwości, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Prawo polskie w art. 941 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm., dalej „k.c.”) w obecnej formie dopuszcza wyłącznie testament jako instrument pozwalający na dysponowanie majątkiem na wypadek śmierci, chyba że, co wskazuje się w doktrynie, przepisy szczególne stanowią inaczej (m.in. art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 2357 z późn. zm.), reguluje dyspozycję wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci). Poza tym przepis art. 1047 k.c., z którego wynika ogólny zakaz zawierania umów o spadek, interpretowany łącznie z art. 941 k.c., stanowi podstawę do przyjęcia, że w polskim prawie cywilnym obowiązuje zamknięty katalog czynności prawnych mortis causa.

Darowizna mortis causa nie jest uregulowana normatywnie tj. nie jest ani wprost dozwolona, ani wprost zakazana. Od dawna postulowało się zmianę tego stanu rzeczy, co znalazło wyraz w pracach legislacyjnych. Próby wprowadzenia darowizny na wypadek śmierci do polskiego systemu prawnego były podejmowane kilkakrotnie w różnych projektach ustaw (projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw - druki sejmowe nr 495, 495s, 2116, 3018). Jednak żaden z projektów odnoszących się do darowizny na wypadek śmierci nie został uchwalony. W 2011 r. ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. poz. 458) znowelizo...