16.07.2020

Najwyższą stawką podatku dochodowego, jaką przewidują polskie przepisy, jest 75% podatku od przychodów z nieujawnionych źródeł lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach. Stawka 75% to sankcja obciążająca podatników ukrywających swoje dochody przed fiskusem.

Przychodem nieujawnionym jest przychód, który nie ma żadnego uzasadnienia w znanych organom podatkowym źródłach przychodów i którego nie można powiązać z żadnym znanym źródłem przychodów. O tym, że istnieje pewne nieznane źródło przychodów, świadczą konsumpcja oraz oszczędności podatnika. Ustawodawca wychodzi tu z założenia, że skoro istnieje przychód, musi istnieć źródło generujące przychody.

Najczęściej podstawą do wszczęcia postępowania dotyczącego przychodów nieujawnionych jest ponoszenie przez podatnika wydatków (np. kupno nieruchomości czy środków trwałych), które nie znajdują pokrycia w przychodach deklarowanych do opodatkowania w zeznaniach rocznych.

Podatnicy, broniąc się przed 75% podatkiem, często powołują się na fakt otrzymania darowizny. Począwszy od 1 stycznia 2007 r., w sytuacji gdy podatnik, chcąc uchronić się przed opodatkowaniem przychodów nieujawnionych, przyznaje się przed organem podatkowym do otrzymania darowizny lub pożyczki, zgodnie ustawą o podatku od spadków i darowizn musi pamiętać, że nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.

Podobnie, zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych, stawka podatku wynosi 20%, przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

1. podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony;
2. biorący pożyczkę, o której mowa w art. 9 pkt 10 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, tj. pożyczkę pieniężną na podstawie umowy zawartej między osobami bliskimi (małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha), powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

W zależności od darowanej bądź też pożyczonej (zdeponowanej) kwoty stwierdzonej przez organ podatkowy zmniejszą się dysproporcje między porównywanymi przez kontrolującego wydatkami i mieniem zgromadzonym w roku podatkowym a mieniem pochodzącym z przychodów opodatkowanych i wolnych od opodatkowania. W konsekwencji zmniejsza się wielkość przychodów ustalanych w trybie przewidzianym dla przchodów nieujawnionych. Kwota otrzymana w darowiźnie lub pożyczona może także spowodować, że organ prowadzący postępowanie stwierdzi, że podatnik wykazał „legalność” swoich przychodów.

Uwzględnienie przez organ podatkowy faktu otrzymania darowizny czy też posiadania wartości pieniężnych pożyczonych (zdeponowanych) jest w zasadzie niezależne od tego, czy zostały one zgłoszone do opodatkowania. Oczywiście niezgłoszenie darowizny czy umowy pożyczki (depozytu) nie oznacza, że wartości pozyskane w wyniku realizacji tych umów mogą być ujęte w podstawie opodatkowania podatkiem od przychodów nieujawnionych. Podatkowi dochodowemu nie podlegają bowiem przychody określone w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn i nie ma tu znaczenia, czy darowizna została zgłoszona do opodatkowania, czy nie.

Podobnie przejrzyste podatkowo na gruncie podatku dochodowego są pożyczki.

W razie powoływania się na darowizny i pożyczki (umowy depozytu) niezgłoszone do opodatkowania organy podatkowe mogą oczywiście powziąć wątpliwości, czy wskazywane przez podatników zdarzenia miały faktycznie miejsce. Jednakże – co jest niezwykle istotne – niezgłoszenie przedmiotu opodatkowania nie stanowi podstawy do stwierdzenia, że określona czynność nie miała miejsca.

Również pojawienie się u organu podatkowego zastrzeżeń co do możliwości realizacji umowy ze względu na to, że stan majątkowy darczyńców nie pozwala na realizację darowizn wskazywanych przez podatnika, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia nieważności takiej umowy. Jeżeli organ podatkowy stwierdza, że stan majątkowy darczyńców nie pozwalał na poczynienie darowizn, zawsze należy wszcząć stosowne postępowanie wobec tych osób celem ustalenia ich faktycznej sytuacji majątkowej. Czyli osoba pożyczająca (lub darująca) będzie musiała wykazać, że pożyczyła (darowała) daną sumę i w dodatku była to suma już opodatkowana. Przykładowo, jeśli dało się komuś milion, trzeba było go mieć i trzeba było go opodatkować.

Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz od czynności cywilnoprawnych zawierają regulacje, które korespondują z opodatkowaniem przychodów nieujawnionych i przeciwdziałają powstaniu przedawnienia w tych podatkach.

Zgodnie z postanowieniami art. 6 ust. 4 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn, jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W razie gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej − jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania.

Sankcyjna 20% stawka w podatku od spadków i darowizn oraz podatku od czynności cywilnoprawnych oraz szczególny sposób ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego mają oczywiście na celu ograniczenie wykorzystywania pożyczki czy darowizny jako źródła pokrycia przychodów nieujawnionych. Warto więc pamiętać o zgłaszaniu zawczasu fiskusowi takich zdarzeń, w przeciwnym wypadku jedynym pocieszeniem może okazać się to, że stawka 20% podatku jest mimo wszystko znacznie korzystniejsza niż 75%.

Redakcja podatki.biz