Darowizna do rąk własnych a zwolnienie dla najbliższej rodziny

Użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn wyrażenie „udokumentowanie - w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (...) - ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy” należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny (art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego), przez darczyńcę na rachunek obdarowanego - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Stanisław Bogucki (sprawozdawca), Sędzia NSA Anna Dumas, Sędzia WSA del. Stefan Kowalczyk, Protokolant Justyna Bluszko-Biernacka, po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2013 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 19 lipca 2011 r. sygn. akt I SA/Gd 454/11 w sprawie ze skargi H. P. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 18 marca 2011 r. nr [...] w przedmiocie podatku od spadków i darowizn:

1) uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gdańsku,
2) zasądza od H. P. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku kwotę 2130 (słownie: dwa tysiące sto trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

1. Wyrokiem z dnia 19 lipca 2011 r., I SA/Gd 454/11, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku - w sprawie ze skargi H. P. (dalej: Skarżący) na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku (dalej: Dyrektor IS) z dnia 18 marca 2011 r., nr [...], w przedmiocie podatku od spadków i darowizn - (1) uchylił zaskarżoną decyzję, (2) określił, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana, (3) zasądził od Dyrektora IS na rzecz Skarżącego kwotę 3.077 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia podano art. 145 § 1 pkt 1 lit. a/ oraz art. 200 w zw. z art. 209 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej w skrócie: p.p.s.a.).

2. Przebieg postępowania przed organami podatkowymi (przedstawiony przez Sąd pierwszej instancji):

2.1. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie WSA w Gdańsku podał, że w dniu 12 grudnia 2007 r. Skarżący otrzymał od swojej matki darowiznę w wysokości 93.000 euro. Środki pieniężne zostały przekazane w formie gotówkowej, do "rąk własnych". W dniu 14 grudnia 2007 r. Skarżący złożył w Urzędzie Skarbowym w W. zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy i praw majątkowych.

2.2. Decyzją z 21 grudnia 2010 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. (dalej: Naczelnik US) ustalił Skarżącemu podatek od tej darowizny w wysokości 21.997 zł. Organ uznał, że Skarżący nie dotrzymał jednego z warunków wskazanych w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768; dalej jako: u.p.s.d.). Nie udokumentował otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy. Środki pieniężne z darowizny wpłacił na rachunek bankowy w imieniu własnym i na swoją rzecz. Na potwierdzeniu wpłaty darowanej kwoty jako wpłacającego i odbiorcę wpisano osobę Skarżącego, a jako tytuł wskazano - "wpłata własna". Z zeznań matki Skarżącego wynikało, że przedmiot darowizny przekazała synowi "do ręki". Nie może więc korzystać ze wskazanego w art. 4a u.p.s.d. zwolnienia podatkowego. Opodatkowanie powinno nastąpić na zasadach ogólnych.

2.3. Na skutek odwołania, Dyrektor IS decyzją z 18 marca 2011 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wskazał, że ustawodawca za istotną okoliczność uznał etap przepływu pieniędzy między darczyńcą, a obdarowanym. W art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. ustawodawca użył zwrotów: "udokumentowanie otrzymania", "dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy". Istotny jest zatem sposób przekazania środków pieniężnych między stronami umowy darowizny. Dla uwzględnienia dyspozycji art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. niezbędny jest dokument stwierdzający wpływ środków pieniężnych na konto obdarowanego jako wynik zrealizowania przez instytucję finansową zlecenia darczyńcy. Jest istotne kto jest wpłacającym. W sprawie miała miejsce darowizna rękodajna. Obdarowany sam dokonał wpłaty gotówki na posiadane konto. Wobec powyższego nie ma podstaw do zastosowania zwolnienia podatkowego.

3. Stanowiska stron w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji:

3.1. Na powyższą decyzję Dyrektora IS skargę wniósł Skarżący, podnosząc zarzuty analogiczne do zgłoszonych wcześniej w odwołaniu - zarzucił naruszenie art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że warunkiem zwolnienia od podatku jest wykazanie, że wpłacającym środki pieniężne na konto obdarowanego jest darczyńca.

3.2. W odpowiedzi na skargę Dyrektor IS wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku (Sądu pierwszej instancji):

Uwzględniając skargę Skarżącego, WSA w Gdańsku stwierdził, że stan faktyczny sprawy jest bezsporny. Ustalono, że w dniu 12 grudnia 2007 r. Skarżący w drodze darowizny otrzymał od matki "do ręki" kwotę 93.000 euro. Środki pieniężne z tego tytułu zostały wpłacone osobiście przez Skarżącego na jego rachunek bankowy. Nie kwestionowano terminowości zgłoszenia organom podatkowym faktu dokonania darowizny. Kwestią sporną między stronami była natomiast interpretacja przepisu prawa materialnego, tj. art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d., w kontekście tego czy otrzymana przez Skarżącego darowizna została prawidłowo udokumentowana.

Organ odwoławczy stwierdził, że niedopełnienie warunku przekazania środków finansowych na konto obdarowanego, jako wynik zlecenia darczyńcy, powoduje brak podstaw do zastosowania zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. Skarżący natomiast dowodził, że organ niezgodnie z cytowanym przepisem przyjął, że nie został spełniony warunek udokumentowania otrzymania środków pieniężnych w ramach darowizny dowodem ich przekazania na rachunek bankowy. Osobiste wpłacenie przez obdarowanego na jego rachunek bankowy środków pieniężnych otrzymanych uprzednio tytułem darowizny rękodajnej, spełnia warunki zwolnienia podatkowego.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że wykładnia ww. przepisu była już przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądów administracyjnych. Z analizy orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika utrwalone już stanowisko kwestionujące wykładnię art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d., zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji. W wyroku z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie o sygn. akt II FSK 1953/09 Sąd ten stwierdził, że art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nie daje podstaw do jednoznacznego uznania, że z dowodu wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego powinno wynikać, iż wpłacającym kwotę darowizny jest darczyńca. Takie rozumienie wskazanego przepisu nie znajduje oczywistego wsparcia w wykładni gramatycznej powołanego przepisu prawa. W ocenie NSA ustawodawca w cytowanym przepisie ustawy zwolnienie od podatku nabycia w drodze darowizny środków pieniężnych, od członków rodziny w przepisie tym wymienionych, uzależnił tylko od udokumentowania otrzymania tych środków dowodem ich przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo - kredytową lub przekazem pocztowym. Brak przy tym wskazania, że z dowodu wpłaty lub przekazu pocztowego wynikać powinno, że wpłacającym kwotę darowizny powinien być darczyńca. Przepis art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nie daje podstawy do twierdzenia, że dla uzyskania ulgi koniecznym jest wpłacenie kwoty darowizny jedynie przez darczyńcę. Pogląd powyższy znalazł odzwierciedlenie w wyroku NSA z dnia 7 kwietnia 2010 r., II FSK 2028/08.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w pełni podzielił powyższe stanowisko, a zwłaszcza jego uzasadnienie wskazujące, że konieczność potwierdzenia otrzymania darowizny dowodem "przekazania na rachunek bankowy nabywcy" należy uznać jedynie za niezręcznie sformułowanie wymogu technicznego, a "wykładnia językowa przepisu nie może sprowadzać się do szukania sensu poszczególnych wyrazów, ale powinna być połączona z analizą celu regulacji prawnej, a celem tym było zapewnienie ochrony interesów majątkowych członków najbliższej rodziny". Wprowadzone art. 4a u.p.s.d. zwolnienie podatkowe stanowi bowiem realizację w sferze przepisów regulujących obowiązki podatkowe konstytucyjnej zasady uwzględniania dobra rodziny. Zasada ta znajduje wyraz w art. 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.; dalej w skrócie: Konstytucja RP) gwarantującym rodzinie ochronę i opiekę państwa oraz w art. 71 ust 1 Konstytucji RP, nakazującym państwu prowadzenie polityki społecznej i gospodarczej uwzględniającej dobro rodziny. Narzuca to obowiązek wyboru takiego kierunku wykładni, który jest zgodny z konstytucyjnymi normami i wartościami. Stąd uznaje się, że obowiązek udokumentowania otrzymania darowizny pieniężnej dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym wprowadzono jedynie po to, aby podatnicy nie mogli powoływać się na fikcyjne kwoty uzyskane od najbliższych członków rodziny. Jest to wymóg jedynie techniczny, związany z dokumentowaniem dokonanej darowizny i w żaden sposób nie wiąże się on z istotą zwolnienia. Wprowadzając ten wymóg ustawodawcy chodziło o faktyczne dokonywanie darowizn (por. wyrok NSA z 7 kwietnia 2010 r., II FSK 2028/08).

5. Stanowiska stron w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym:

5.1. Wnosząc do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną od ww. wyroku WSA w Gdańsku, Dyrektor IS (reprezentowany przez pełnomocnika - radcę prawnego) zaskarżył go w całości i zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

(I) naruszenie przepisów postępowania, tj.: (1) art. 145 § 1 pkt 1 lit a/ w zw. z art. 151 p.p.s.a. przez uwzględnienie skargi, pomimo tego że organy podatkowe nie naruszyły art. 4a ust 1 pkt 2 u.p.s.d., (2) art. 133 § 1, art. 151, art. 153, art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 191 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.; dalej w skrócie: o.p.), poprzez uchylenie decyzji organu drugiej instancji wydanej bez naruszenia art. 4a ust 1 pkt 2 u.p.s.d. w wyniku błędnej oceny dowodów zebranych w aktach sprawy polegającej na uznaniu, że darowizna została udokumentowana zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d., podczas gdy ze zgromadzonego materiału wynika, że podatnik sam wpłacił na swój rachunek bankowy określoną kwotę pieniędzy podając w tytule wpłaty własnej, iż jest to darowizna, choć brak możliwości wpłacenia środków pieniężnych przez darczyńcę nie ma potwierdzenia w aktach sprawy i mimo braku w aktach administracyjnych dowodów, że na rachunek nabywcy wpłynęły środki ze źródła wskazanego w art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93 ze zm.; dalej w skrócie: K.c.), tj. z majątku darczyńcy, a w konsekwencji zawarcie w uzasadnieniu wyroku błędnej oceny prawnej, że Skarżący wypełnił przesłanki wskazane w art. 4a ust 1 pkt 2 u.p.s.d. do zwolnienia z podatku od ww. darowizny na podstawie art. 4a ust. 1 u.p.s.d.;

(II) naruszenie prawa materialnego, tj.: (1) błędną wykładnię art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. przez przyjęcie, że treść tego przepisu nie wymaga przekazania przez darczyńcę darowizny pieniężnej na rachunek bankowy obdarowanego, zaś wystarczającą podstawą do zwolnienia podatkowego, o którym mowa w tym przepisie, jest wpłata gotówki w banku przez podatnika na swój rachunek bankowy we własnym imieniu i na własną rzecz, (2) niewłaściwe zastosowanie "art. 4a ust. u.p.s.d w zw. art.4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d.", przez przyjęcie, że Skarżący spełnił warunek wskazany w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. do zwolnienia z podatku od ww. darowizny na podstawie art. 4a ust. 1 u.p.s.d.

Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne, Dyrektor IS wniósł o: (1) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA i (2) zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego. Uzasadniając podniesione zarzuty kasacyjne, Dyrektor IS stwierdził, że zastosowana przez Sąd pierwszej instancji wykładnia celowościowa art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nie jest wystarczająca do ustalenia normy prawnej zawartej w tym przepisie. Nie została bowiem powiązana chociażby z wykładn...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »