Czynności zwolnione a czynności niepodlegające VAT

Zgodnie z art. 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług jej przepisów nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, a także do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Są to czynności expressis verbis wykluczone z zakresu opodatkowania VAT-em. Poza nimi wskazać można czynności, które nie są przedmiotem opodatkowania tym podatkiem na podstawie analizy zasad opodatkowania nim. Należą do nich:

  • czynności wykonane nieodpłatnie (pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów),
  • czynności noszące znamiona odszkodowania,
  • czynności wykonywane w ramach rękojmi i gwarancji,
  • czynności wykonywane przez podmioty, które nie są podatnikami VAT.

Zbycie przedsiębiorstwa

Pojęcie przedsiębiorstwa nie jest zdefiniowane w ustawie o VAT. Sądownictwo np. w wyrokach SN z 20 grudnia 2001 r., sygn. akt III RN 163/00, oraz WSA w Warszawie z 6 października 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 368/09, uznało za konieczne w tej mierze oparcie się na definicji Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 551 k.c. przedsiębiorstwo stanowi zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. Pojęcie to obejmuje m.in. nazwę przedsiębiorstwa, własność nieruchomości lub ruchomości, patenty, koncesje, zezwolenia itd.
W myśl art. 552 k.c. czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo przepisów szczególnych. Tak więc na gruncie ustawy o VAT transakcja zbycia przedsiębiorstwa oznacza zbycie wszystkiego co w jego skład wchodzi.

Pojęcie zorganizowanej części przedsiębiorstwa określone zostało w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT. Jest to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Warunkiem niezbędnym pozwalającym pozostawić transakcję zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa poza opodatkowaniem VAT są takie relacje pomiędzy elementami składającymi się na nią, które pozwalają aby ta masa majątkowa bez dodatkowych wkładów czy też umów zdolna była służyć nabywcy do kontynuacji działalności gospodarczej.

Zbycie masy majątkowej to jednak za mało do uznania, że miało miejsce zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Musi się ona odznaczać pełną samodzielnością konieczną do istnienia w obrocie gospodarczym. Zwrócił na to uwagę NSA w wyroku z 23 lutego 1999 r., sygn. akt. SA/Rz 1266/97. Pojęcie wyodrębnienia finansowego poruszone zostało m.in. w interpretacjach indywidualnych: Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 13 marca 2009 r., sygn. IPPP/443-29/09-2/SM, Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 29 września 2009 r., sygn. ILPB3/423-503/09-4/EK. Wynika z nich, że wyodrębnienie finansowe ma miejsce gdy ewidencja przychodów i kosztów prowadzona w obrębie danego przedsiębiorstwa pozwala na ustalenie wyniku finansowego części przedsiębiorstwa, będącej przedmiotem zbycia.

Należy zwrócić uwagę, że użyte w omawianych przepisach pojęcie „zbycie” jest szersze niż termin „sprzedaż”. Obejmuje bowiem również zamianę, darowiznę czy wniesienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w formie aportu.

Nielegalne czynności

Wyłączenie spod opodatkowania czynności niemogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy ma na celu wskazanie, że budżet nie może czerpać zysków z zachowań niepożądanych lub zakazanych prawem. Mogłoby to spowodować wrażenie ich zalegalizowania.

Mimo, że sprawa wydaje się oczywista istnieje tu pewien niuans, na który zwrócił w swych rozważaniach ETS. Dla ustalenia o jakie tu czynności chodzi bardzo istotne znaczenie ma wyrok ETS w sprawie C-283/95 Fischer v. Finanzamt Donaueschingen z 11 czerwca 1998 r. Trybunał uznał w nim, że niektóre transakcje niezgodne z prawem np. nielegalna sprzedaż płyt powinny być objęte obowiązkiem podatkowym. Brak opodatkowania wywołałby nieuzasadniony wzrost konkurencyjności takiej działalności, która może a nawet powinna być prowadzona legalnie. Podobnie rzecz się ma w przypadku nielegalnego handlu papierosami czy alkoholem. Pomimo, że obrót taki jest sprzeczny z prawem powinien być opodatkowany VAT gdyż takie formy działalności gospodarczej mogą odbywać się legalnie. Zatem czynności wykonane z naruszeniem prawa, objęte względnym zakazem powinny być opodatkowane, jeżeli takie same czynności mogą zostać wykonane legalnie np. sprzedaż podrobionych perfum. Jeżeli jednak zakaz jest bezwzględny dotyczący np. handlu narkotykami, czynności takie nie mogą istnieć w legalnym obrocie. Wobec tego ich wykonanie nie ma żadnego wpływu na konkurencyjność w legalnym sektorze obrotu tymi samymi towarami czy usługami, bo taki nie istnieje.

Czynności zwolnione z VAT

Czynności podlegające VAT-owi mogą być niekiedy zwolnione z obciążenia nim. Oznacza to, że w związku z ich wykonaniem nie powstaje obowiązek podatkowy określony w art. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa jako powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zajściem zdarzenia określonego w ustawie podatkowej. Tak więc określone czynności ściśle w ustawie o VAT wskazane, które są przedmiotem opodatkowania, czyli mieszczą się w zakresie art. 5 ust. 1 tego aktu, są wyjątkowo traktowane jako nie wywołujące ww. obowiązku podatkowego.

Katalog takich czynności jest obszerny a zawiera go art. 43 ust. 1 ustawy o VAT. Czynności przedmiotowo zwolnione z VAT wykonywane mogą być zarówno przez podmioty będące podatnikami czynnymi jak i zwolnione podmiotowo.

Podatnicy czynni mają obowiązek wystawienia faktury lub zaewidencjonowania zwolnionej przedmiotowo sprzedaży w kasie rejestrującej. Należy też pamiętać, że w przypadku utraty przez vatowca prawa do stosowania podmiotowego zwolnienia, zwolnienie przedmiotowe czynności wykazanych w art. 43 ust. 1 ustawy o VAT obowiązuje w dalszym ciągu.

Czynności niepodlegające VAT przy ustalaniu proporcji

Podatnik nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z czynnościami z VAT zwolnionymi, co wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o tym podatku. Z kolei gdy nie jest możliwe ustalenie podatku naliczonego związanego z czynnościami opodatkowanymi i zwolnionymi konieczne jest w myśl art. 90 ust. 3 w zw. z art. 90 ust. 1 i 2 powołanej ustawy zbudowanie odpowiedniej proporcji. Czy tak samo jest w przypadku czynności opodatkowanych i niepodlegających opodatkowaniu? Zagadnienie to rozstrzygnął NSA w uchwale z 24 października 2011 r., sygn. akt. I FPS 9/10. Sąd inaczej potraktował w niej sytuację gdy w ramach działalności podatnik wykonuje czynności z VAT zwolnione, a inaczej gdy oprócz czynności opodatkowanych dokonuje czynności niepodlegających mu. A podatek związany z czynnościami niepodlegającymi mu może być niebagatelny np. gdy dotyczy zbywanego bez VAT przedsiębiorstwa. Ewentualna proporcja powinna być ustalona jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia należnego podatku, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz czynności w związku, z którymi prawo takie nie służy.

Zdaniem NSA art. 90 ust. 3 ustawy o VAT nakazujący takie postępowanie nie ma zastosowania w przypadku czynności niepodlegających VAT. W sytuacji wykonywania czynności opodatkowanych i niepodlegających mu podatnik ma prawo do odliczenia 100% podatku naliczonego. To korzyść dla niego, bo nie ma konieczności obliczania proporcji, ponadto szerszy jest zakres odliczenia niż w przypadku czynności opodatkowanych i zwolnionych z VAT.

Adam Okonkwo

Hasła tematyczne: czynności niepodlegające opodatkowaniu, czynności zwolnione, zbycie przedsiębiorstwa, podatek od towarów i usług (vat)

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...