Czym jest schemat podatkowy

Możemy przyjąc, że schemat podatkowy to pewne rozwiązanie intelektualne wypracowane na podstawie znajomości przepisów prawa podatkowego i praktyki jego stosowania, mające na celu optymalizację obciążeń podatkowych.

W świetle tak skonstruowanej definicji pojawia się kolejne pytanie: czy każdy schemat podatkowy to przejaw agresywnej praktyki podatkowej oraz optymalizacji naruszającej zasady konkurencji gospodarczej?

Okazuje się, że pomiędzy tymi pojęciami nie należy stawiać znaku równości. Dany schemat podatkowy nie może być z automatu traktowany jako nieuczciwa czy naganna forma działania. Uznanie uzgodnienia za schemat podatkowy nie jest jednoznaczne z objęciem tego uzgodnienia zakresem stosowania klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania lub szczególnych regulacji przeciwdziałających unikaniu opodatkowania.

Nie możemy tracić z pola widzenia, że przekazywanie schematów podatkowych jest obowiązkiem sprawozdawczym. Powoduje to, że raportowaniu podlegają także takie schematy, które nie zostały uznane za działania sztuczne w rozumieniu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.

Jak podaje art. 119c  §  1–2 Ordynacji podatkowej sposób działania nie jest sztuczny, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami zastosowałby ten sposób działania w dominującej mierze z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych. Do przyczyn, o których mowa w zdaniu pierwszym, nie zalicza się celu osiągnięcia korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu. Na ocenę, że sposób działania był sztuczny, może wskazywać w szczególności występowanie:

• nieuzasadnionego dzielenia operacji lub
• angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, lub
• elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności, lub
• elementów wzajemnie się znoszących lub kompensujących, lub
• ryzyka gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, że działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania, lub
• sytuacji, w której osiągnięta korzyść podatkowa nie ma odzwierciedlenia w poniesionym przez podmiot ryzyku gospodarczym lub jego przepływach pieniężnych, lub
• zysku przed opodatkowaniem, który jest nieznaczny w porównaniu do korzyści podatkowej, która nie wynika bezpośrednio z rzeczywiście poniesionej ekonomicznej straty, lub
• angażowania podmiotu, który nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej lub nie pełni istotnej funkcji ekonomicznej, lub który posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania w kraju lub na terytorium określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 23v ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych lub art. 11j ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

W konsekwencji podatnicy powinni pamiętać, że obowiązek przekazywania schematów podatkowych obejmuje również przypadki gdy dane uzgodnienie nie jest formą unikania opodatkowania. Nie można zatem sprowadzać schematów podatkowych wyłącznie do negatywnych praktyk. Jak możemy przeczytać w objaśnieniach podatkowych Ministerstwa Finansów z 31.01.2019r. wydanych w sprawie raportowania schematów podatkowych:

Czytasz fragment pierwszej lekcji e-kursu Raportowanie schematów podatkowych

Więcej informacji o e-kursie znajdziesz tutaj

„Przykładowo, obowiązek raportowania może powstać w związku ze zgodnym z celem ustawodawcy korzystaniem z ulg i preferencji. Nie oznacza to jednak, że podatnik będący korzystającym z takiego schematu podatkowego powinien spodziewać się kontroli podatkowej lub innych negatywnych konsekwencji jedynie z powodu złożenia informacji o schemacie podatkowym. Choć podstawowym celem przepisów MDR jest uzyskiwanie informacji o uzgodnieniach, co do których zachodzi zwiększone ryzyko agresywnej optymalizacji podatkowej lub naruszenia innych przepisów podatkowych, to jest to również instrument, który może dostarczyć cennych informacji do analizy funkcjonowania określonych ulg lub preferencji pod kątem ich oceny ex-post.”

W zakresie ustaw podatkowych możemy wymienić i opisać liczne ulgi, zwolnienia oraz preferencje podatkowe. W związku z tym wśród podatników pojawiają się wątpliwości i obawy, czy raportowaniu podlegają takie działania jak skorzystanie z ulgi badawczo-rozwojowej czy też z preferencyjnej stawki 5% w ramach Innovation Box. Odpowiedź na tak postawione pytanie nie jest jednoznaczna. Zasadniczo bowiem sam fakt skorzystania z rozwiązań przewidzianych w przepisach podatkowych nie podlega raportowaniu chyba, że w tym zakresie są spełnione warunki do uznania danego uzgodnienia za schemat podatkowy.

Podobne wnioski można wyciągnąć w odniesieniu do regulacji stanowiących o jednorazowej amortyzacji środków trwałych (art. 22k ustawy PIT). Nie ulega wątpliwości, że tego rodzaju mechanizm jest ustawową preferencją podatkową. Zasadniczo zatem korzystanie z tego rodzaju rozwiązań nie powinno podlegać badaniu pod kątem wystąpienia korzyści podatkowej. Ogólnie możemy wskazać, że amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych jest jednym z narzędzi planowania podatkowego. Przyjęcie założenia, że każde skorzystanie z preferencji podatkowych podlega raportowaniu może powodować rezygnację z ułatwień określonych przez samego ustawodawcę, co kwestionowałoby sens wprowadzenia tego rodzaju przepisów do ustawy.

WAŻNE

Obowiązkowi raportowania podlegają wszystkie praktyki i uzgodnienia kwalifikowane jako schemat podatkowy. Dotyczy to zatem zarówno tych uzgodnień, które są typowym przykładem nieuczciwych i sztucznych praktyk objętych klauzulą przeciw unikaniu opodatkowania, jak również działań zgodnych z ustawą i z obowiązującymi przepisami o ile są spełnione przesłanki do uznania takiego działania za schemat podatkowy.

Przedstawiliśmy znaczenie teoretyczne pojęcia „schemat podatkowy”. Nie można jednak nie zauważyć, że ustawodawca wprowadził do Ordynacji podatkowej definicję legalną tego pojęcia. Jak podaje art. 86a § 1 pkt 10 tejże ustawy przez schemat podatkowy rozumie się uzgodnienie, które:

• spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą,
• posiada szczególną cechę rozpoznawczą, lub
• posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą.

W konsekwencji za schemat podatkowy mogą zostać uznane trzy rodzaje uzgodnień. Pamiętajmy, że są to przypadki rozłączne, a więc każdy podpunkt należy analizować osobno.

Dodatkowo zwróćmy uwagę, że tylko pierwszy rodzaj uzgodnienia musi charakteryzować się dwiema przesłankami, a mianowicie musi spełniać kryterium głównej korzyści oraz musi posiadać ogólną cechę rozpoznawczą. To oznacza, że jeżeli któryś z tych elementów nie wystąpi to nie mamy do czynienia ze schematem podatkowym który podlegałby raportowaniu. Natomiast wystąpienie elementu głównej korzyści nie jest natomiast konieczne w przypadku gdy uzgodnienie posiada szczególną cechę rozpoznawczą lub inną szczególną cechę rozpoznawczą.

CDN

Marcin Sądej, Redakcja podatki.biz

To był fragment pierwszej lekcji e-kursu Raportowanie schematów podatkowych

Więcej informacji o e-kursie znajdziesz tutaj

Hasła tematyczne: schematy podatkowe