Czy Urząd Skarbowy może zakwestionować zmianę formy prowadzenia działalności gospodarczej?

Postępująca ewolucja przepisów prawa podatkowego i próba ujednolicenia norm na poziomie europejskim prowadzi do wykształcania się nowych praktyk i konstrukcji prawnych. Zmierzają one do stopniowego „uszczelnienia” systemu podatkowego. Efekt takiego działania widoczny był niedawno na przykładzie spółki komandytowej objętej podatkiem CIT.

Przedsiębiorcy, którzy szukali sposobu na wyjście spod podwójnego opodatkowania, mogli liczyć się kontrolami Urzędów Skarbowych. Czy w takim razie fiskus zawsze może zakwestionować zmianę formy prowadzenia działalności gospodarczej?

Dopuszczalne formy prowadzenia działalności gospodarczej

Polski porządek prawny oferuje przedsiębiorcom kilka możliwych sposobów na prowadzenie własnego biznesu. Wśród nich możemy wymienić:

  • jednoosobową działalność gospodarczą

To najprostszy sposób prowadzenia biznesu dobry dla osób, które chcą działać samodzielnie. Formalności przy zakładaniu własnej firmy są zredukowane do minimum, choć przedsiębiorca musi liczyć się z pełną odpowiedzialnością za zobowiązania (tzn. całym swoim majątkiem prywatnym).

  • spółkę cywilną

Spółka cywilna to umowa łącząca przedsiębiorców będących wspólnikami. Jako taka, spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej i nie płaci podatku dochodowego, ponieważ ciężar ten obciąża wspólników. To łatwy sposób na nawiązanie współpracy, ale przedsiębiorcy muszą liczyć się z solidarną odpowiedzialnością za długi.

  • osobowe spółki prawa handlowego

Do spółek osobowych zaliczymy spółkę jawną, partnerską, komandytową oraz komandytowo-akcyjną. W przypadku tych podmiotów kluczową rolę odgrywają wspólnicy, których skład jest co do zasady stały. Spółki osobowe zapewniają partycypantom ograniczony parasol ochronny w postaci subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania.

  • kapitałowe spółki prawa handlowego

Wśród spółek kapitałowych znajdziemy spółkę akcyjną, spółkę z o.o. oraz prostą spółkę akcyjną. Osoby prawne ze swojej istoty kładą nacisk na kapitał, nie zaś na stałość składu osobowego i są przeznaczone do realizacji dużych (lub ryzykownych) celów biznesowych. Zwiększony formalizm ich zakładania i prowadzenia jest zmitygowany przez ograniczenie odpowiedzialności.

Każda z wymienionych form prowadzenia działalności gospodarczej została uregulowana w odmienny sposób. Poszczególne postaci różnią się między sobą stopniem sformalizowania, opodatkowaniem, modelem zarządzania czy wreszcie sposobem reprezentacji na zewnątrz. Wszystko to koreluje z dywersyfikacją celów i strategii biznesowych przedsiębiorców.

Należy podkreślić, że każda z tych form jest zgodna z prawem (art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Zgodnie z normą ustawy zasadniczej, ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i wyłącznie ze względu na ważny interes publiczny.

Po co zmieniać formę prowadzenia działalności gospodarczej?

Należy podkreślić, że dopuszczalność zmiany formy prawnej została zagwarantowana przez samego ustawodawcę. W kodeksie spółek handlowych znajdziemy cały dział, który traktuje o przekształceniach podmiotowych. W jakim celu dokonuje się takich operacji?

Najczęstszym celem jest optymalizacja podatkowa polegająca na zmniejszeniu lub restrukturyzacji obciążeń publiczno-prawnych. Inne motywy to zazwyczaj chęć zmiany modelu zarządczego lub próba zmiany struktury kapitałowej spółki. Wspólnicy mogą też dążyć do ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności jednego lub kilku partycypantów, albo ułatwić zmianę składu osobowego spółki w przyszłości.

Wreszcie, przekształcenie może być przydatne, kiedy pojawia się potrzeba szybkiego dokapitalizowania spółki lub dążenie do wejścia na nowe rynki. Jeżeli rozważasz zmianę formy prowadzonej działalności gospodarczej, ale nie wiesz, na które rozwiązanie się zdecydować, skorzystaj z porady doświadczonych prawników.

Optymalizacja podatkowa a unikanie opodatkowania

Warto pamiętać, że optymalizacja podatkowa nie ma nic wspólnego z unikaniem opodatkowania. Pod pojęciem optymalizacji kryje się korzystanie z dostępnych na mocy prawa przepisów w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych.

Jest to zbieżne nie tylko z dążeniami przedsiębiorców do maksymalizacji zysku, ale także koncepcją racjonalnego ustawodawcy, który często daje wybór co do sposobu rozliczenia danej czynności. Optymalizacja podatkowa może polegać na:

  • korzystaniu z ulg podatkowych,
  • wybraniu metody amortyzacji oraz metodologii rozliczania podatków,
  • wykorzystaniu luk w obowiązujących przepisach,
  • zmianie formy prowadzonej działalności gospodarczej.

Unikaniem opodatkowania nazwiemy zaś wszystkie działania, które zmierzają do niepłacenia podatków pomimo powstałego zobowiązania podatkowego. Może to być np. prowadzenie niezarejestrowanej działalności gospodarczej lub nieewidencjonowanie przychodów albo złożenie fałszywego zeznania podatkowego.

Kiedy Urząd Skarbowy może skorzystać z klauzul abuzywnych?

Urzędy Skarbowe od kilku lat mogą korzystać z kilku mechanizmów, których celem jest wydajniejsze funkcjonowanie sytemu podatkowego w Polsce. Jednym z najbardziej popularnych rozwiązań jest tzw. klauzula GAAR (ang. General Anti-Avoidance Rule), zwana też klauzulą generalną przeciwko unikaniu opodatkowania. Na czym polega działanie tego instrumentu?

Czym jest i jak działa klauzula GAAR?

Klauzula GAAR działa w polskim porządku prawnym od 2016 roku. Mechanizm został uregulowany w art. 119a ordynacji podatkowej. Zgodnie z powołanym przepisem, „Czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny”.

Taki sposób artykulacji przepisu daje organom podatkowym dosyć dużą swobodę w określaniu tego, co jest działaniem sprzecznym z ustawą lub jej celem, co zaś jeszcze nie. Praktyka pokazuje, że postępowania klauzulowe w oparciu o regułę GAAR w przeszłości były wszczynane m.in. przypadkach przekształceń podmiotowych, dokonywanych w celu optymalizacji podatkowej.

Ustawodawca w § 3 powołanego przepisu usiłuje zdefiniować, jaką czynność można uznać za słuszną. Będzie nią działanie:

  • podjęte w sposób, który nie jest sztuczny,
  • zmierzające do realizacji innej korzyści niż korzyść podatkowa,
  • podjęte przez podmiot działający rozsądnie.

Ponadto w art. 119c § 1 ordynacji podatkowej, prawodawca dookreśla, że ekonomiczne uzasadnienie podjętych działań musi być inne niż osiągnięcie korzyści podatkowej.

Aby uniknąć powiększania, i tak już znacznych, wątpliwości interpretacyjnych, w art. 119c § 2 przepisu umieszczono przykładowe przesłanki, które mogą wskazywać na sztuczny lub sprzeczny z istotą lub celem ustawy podatkowej, sposób działania. Zaliczymy do nich m.in.

  • nieuzasadnione dzielenie operacji finansowych,
  • angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku ekonomicznego uzasadnienia,
  • występowanie nadmiernego ryzyka gospodarczego przewyższającego spodziewanie korzyści inne niż podatkowe,
  • sytuacje, w których osiągnięta korzyść podatkowa nie ma odzwierciedlenia w poniesionym przez stronę ryzyku gospodarczym lub jego przepływach pieniężnych.

Należy zauważyć, że lista przykładowych czynności ma charakter otwarty, ale wśród reprezentatywnych przykładów nie znajdziemy zmiany formy prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak rozumieć pojęcie korzyści podatkowej, o której mowa w art. 119a ustawy? To pojęcie może przybrać wiele postaci, ale w kontekście zmiany formy prowadzonej działalności gospodarczej najczęściej będzie to:

  • niepowstanie zobowiązania podatkowego,
  • obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego,

Jeżeli zatem Urząd Skarbowy uzna, że przekształcenie podmiotowe zostało dokonane wyłącznie w celu spełnienia jednej z tych przesłanek, będzie miał podstawy do tego, aby wszczynać postępowanie w oparciu o art. 119a ordynacji podatkowej.

Czym jest opinia zabezpieczająca?

Jeżeli planujesz przekształcić np. spółkę komandytową w jawną albo sp. z o. o, ale obawiasz się, że pociągnie to za sobą problemy w postaci wszczęcia postępowania kontrolnego, możesz spróbować się zabezpieczyć. Niestety, wystąpienie o indywidualną interpretację zdarzenia podatkowego nie wystarczy, ponieważ ten instrument nie chroni podatników przed wszczęciem postępowania na podstawie przepisów o unikaniu opodatkowania.

Co więcej, warto pamiętać, że Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej może wręcz odmówić wydania interpretacji indywidualnej, jeżeli stwierdzi, że zamierzone działania podatnika mieszczą się w przedmiotowym zakresie klauzuli GAAR.

Jeżeli chcesz mieć pewność, że Twoje działania nie zostaną zakwestionowane przez administrację, skorzystaj z pomocy kancelarii specjalizującej się w prawie podatkowym, która pomoże uzyskać Ci korzystną opinię zabezpieczającą. Zgodnie z art. 119b § 1 pkt 2 ordynacji podatkowej, decyzji wydawanej z zastosowaniem art. 119a ustawy nie wydaje się do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą w zakresie objętym tą opinią.

Opinia zabezpieczająca wydawana jest na wniosek podatnika przez Szefa Krajowej Informacji Skarbowej, jeżeli wskazane we wniosku okoliczności wskazują, że do potencjalnej korzyści podatkowej nie ma zastosowania klauzula unikania opodatkowania. Wniosek o wydanie takiej opinii podlega jednak opłacie urzędowej w wysokości 20 tysięcy złotych (!).

Przekształcenia podmiotowe a klauzula GAAR w praktyce

W kontekście planowania restrukturyzacji podmiotowej działalności gospodarczej warto zwrócić uwagę na wydaną na początku 2021 roku opinię zabezpieczającą nr DKP 3.8011.15.2020. W uzasadnieniu opinii Szef Krajowej Administracji Skarbowej podkreślił, że klauzula GAAR nie ma zastosowania do podatników, którzy zmieniają formę działalności, aby skorzystać z przysługujących im preferencji podatkowych.

Na kanwie stanu faktycznego opisanego we wniosku o wydanie opinii, szef KAS-u nie dopatrzył się przesłanki sztuczności pomimo tego, że osiągnięcie korzyści podatkowej stanowiło jeden z głównych celów strony. Można zatem przyjąć, że poszukiwanie optymalnej struktury opodatkowania, która znajduje swoją podstawę w przepisach, samo w sobie nie może zostać uznane za sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa.

Na pytanie o możliwość zakwestionowania zmiany formy prowadzonej działalności należy odpowiedzieć zatem negatywnie, choć wiele zależy od indywidualnych okoliczności sprawy. Ocena przesłanek sztuczności działań podatnika czy też ich sprzeczności z obowiązującym prawem zawsze jest dokonywana w oparciu o określony stan faktyczny i trudno w tym przypadku o generalizację.

 

Marcin Staniszewski

Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...