Czy protokół zdawczo-odbiorczy odzyska znaczenie dla rozliczenia VAT?

W myśl art. 647 Kodeksu cywilnego przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy, dostarczenia projektu oraz odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Końcowy odbiór robót budowlanych stanowi bardzo ważny moment w stosunkach pomiędzy stronami ww. umowy. W szczególności jest potwierdzeniem wykonania zobowiązania, wykonawcy zaś umożliwia wystąpienie z roszczeniem o zapłatę wynagrodzenia lub też potwierdza niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania bądź zakres zobowiązania dotknięty wadami.

Tak doniosła rola protokołu zdawczo-odbiorczego oparta jest nie tylko na polskich regulacjach. Wynika też ona z warunków kontraktowych FIDIC Fédération Internationale des Ingénieur-Conselis czyli Międzynarodowej Federacji Inżynierów Konsultantów. Są to powszechnie uznane międzynarodowe standardy dotyczące wzorców kontraktowych umów o prace projektowe lub roboty budowlane.

Na to, że odbiór robót jest obowiązkiem inwestora wskazywał niejednokrotnie SN. Przykładem są wyroki: z 5 marca 1997 r., sygn. akt II CKN 28/97 oraz z 19 marca 1999 r., sygn. akt II CKN 241/98. Uznają one protokół odbioru za pokwitowanie spełnienia świadczenia. Jeżeli wykonawca zgłosi zakończenie robót inwestor obowiązany jest je odebrać. W pierwszym z przytoczonych rozstrzygnięć SN wyraźnie wskazał, że jeżeli wykonawca poinformował inwestora o zakończeniu robót, gotowości budynku do odbioru, inwestor zobowiązany jest podjąć czynności odbiorcze niezależnie od istotności wad.

Moment wykonania usługi budowlanej w VAT

W związku z tym, iż ustawodawca w zakresie VAT od 1 stycznia 2014 r. przestał się odwoływać do chwili podpisania protokółu odbioru jako wyznaczającego moment wykonania usługi budowlanej powstał kłopot z właściwym zidentyfikowaniem tego momentu. Podejście fiskusa zmieniło się całkowicie. Ministerstwo Finansów odrzuciło protokół zdawczo-odbiorczy jako wyznacznik momentu wykonania usługi budowlanej/budowlano-montażowej. O jej wykonaniu zaczęło decydować faktyczne jej wykonanie. Taka definicja zwana po łacinie idem per idem, a po polsku to samo przez to samo, była fundamentalnym błędem logicznym w rozumowaniu, nie spełniała żadnych kryteriów komunikatywności. Nieco logiczniej swe stanowisko uzasadniało Ministerstwo Finansów w interpretacji ogólnej z 1 kwietnia 2016 r., PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141, uznając za datę faktycznego wykonania usługi budowlanej i budowlano-montażowej dzień zgłoszenia jej przez wykonawcę do odbioru.

Organy skarbowe w swej ocenie protokołu zdawczo-odbiorczego jako elementu zbędnego do wyznaczenia momentu wykonania usługi budowlanej/budowlano-montażowej znalazły oparcie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Wyjątkiem był wyrok WSA w Warszawie z 17 czerwca 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 2325/14, w którym sąd opowiedział ...