Czy praca małżonka i członków rodziny podlega składkom ZUS?

Interpelacja nr 564 w sprawie opłacania składek ZUS za pomoc małżonka w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Szanowna Pani Minister,
Bardzo częstą praktyką jest, że przy prowadzeniu działalności przedsiębiorca korzysta z pomocy krewnych. W obowiązującym stanie prawnym osobę współpracującą uważa się za zatrudnioną nie tylko na podstawie zawarcia umowy pisemnej, ale także na podstawie bezpłatnego przystąpienia takiej osoby do pracy. Definicję osoby współpracującej określa art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. I tak osoby wymienione w powoływanym przepisie w momencie spełnienia przesłanek w nim zawartych, dla celów ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego są traktowane jako osoby współpracujące.

Zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osobą współpracującą z przedsiębiorcą jest małżonek, dzieci, rodzice, macocha i ojczym oraz osoby przysposabiające- pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym z przedsiębiorcą. Z powyższego wynika, iż do osób współpracujących nie zalicza się jednak innych osób spokrewnionych z przedsiębiorcą, np. rodzeństwa. Tych członków rodziny prawo traktuje jako pracowników, którzy podlegają ubezpieczeniom na zasadach ogólnych. Zauważyć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba współpracująca z przedsiębiorcą prowadzącym pozarolniczą działalność podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu obowiązkowo. Dodatkowo: składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne opłaca się za taką osobę w wysokości takiej samej, co składki za przedsiębiorcę płacącego je na zasadach wskazanych przez ustawodawcę. W związku z powyższym od osoby współpracującej, niezależnie od formy zatrudnienia, należy odprowadzić pełne składki ZUS wynoszące w chwili obecnej 1092,28 zł (z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym) i w najbliższym czasie wzrośnie. Stawka ubezpieczenia jest zatem taka sama, jak u osoby prowadzącej działalność.

Bez znaczenia okazuje się jednak fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego przez członka rodziny, który zatrudniony jest na podstawie umowy zlecenia. W tym przypadku obowiązek ubezpieczeń z tytułu wykonywanego zlecenia ustala się na zasadach identycznych jak dla zleceniobiorców. Przepis art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność nie uznaje np. konkubiny. W momencie, gdy życiowa partnerka przedsiębiorcy zatrudniona jest w firmie na podstawie umowy o pracę traktowana jest przez prawo ubezpieczeń społecznych jako pracownik. Powyższa sytuacja daje istotną przewagę konkubinatu nad związkiem małżeńskim. Dla przedsiębiorców pozostających w związkach partnerskich z osobami tej samej płci, opisywana przeze mnie sytuacja również jest korzystna. Biorąc pod uwagę powyższe można zauważyć, że małe rodzinne firmy napotykają na trudności, które wynikają z obowiązujących norm prawnych. Dodatkowo dyskryminują one pojęcie rodziny i politykę prorodzinną. Jako przykład wystarczy podać tutaj sytuację, kiedy przedsiębiorca wstępuje w związek małżeński ze swoim pracownikiem zatrudnionym dotąd na podstawie umowy o pracę. Od dnia zawarcia związku małżeńskiego osoba taka traktowana będzie przez prawo jako osoba współpracująca, gdyż z przedsiębiorcą tworzyć będzie rodzinę.

Opłacanie składek ZUS w pełnym wymiarze zarówno przez przedsiębiorcę jak i członka rodziny (uznanego przez prawo osobą współpracującą) wobec powyższego stanowi ogromne obciążenie dla rodzin prowadzących działalność gospodarczą, co skutkuje zamykaniem małych firm i w rezultacie doprowadzić może do spadku udziałów takich przedsiębiorstw w produkcie krajowym brutto.

W związku z powyższym zwracam się do Pani Minister z prośbą o odpowiedź na poniższe pytania:
1. Czy nie uważa Pani Minister, że obowiązujące normy prawne dotyczące opłacania składki ZUS za osoby współpracujące naruszają prawo rodziny do pomocy ze strony państwa zapewnione w Konstytucji RP: „Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny"?
2. Czy ministerstwo rozważa wprowadzenie zmian w sprawie wysokości stawek składki ZUS za członków rodziny przedsiębiorcy zatrudnionych w firmie?

Z poważaniem,
Poseł Daniel Milewski

W odpowiedzi na otrzymaną interpelacją Pana Posła Daniela Milewskiego z dnia 28 stycznia 2016 r. w sprawie opłacania składek ZUS za pomoc małżonka w prowadzeniu działalności gospodarczej, uprzejmie wyjaśniam co następuje:

Pr...