23.08.2021

Instalacje fotowoltaiczne w ostatnim czasie robią furorę na rynku indywidualnych konsumentów. Dzieje się tak w szczególności ze względu na wprowadzony w stosunku do osób fizycznych decydujących się na takie rozwiązanie system zachęt finansowych. 

Instalacja taka jest zespołem urządzeń zamieniających energię słoneczną na energię elektryczną wraz z układem kabli, elementów odpowiedzialnych za pracę takiego systemu. Jest ona połączona z instalacją energetyczną budynku oraz często z siecią zewnętrzną.

Podstawowym elementem instalacji fotowoltaicznej są panele słoneczne montowane z reguły na dachu budynku a czasem na gruncie.

Dodatkową zachętą jest brak konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę gdy montaż dotyczy instalacji o moc nie większej niż 50 kW.

W myśl regulacji ustawy z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii osoby wykorzystujące energię elektryczną na własne potrzeby zwane prosumentami nadwyżki wytworzonej energii wprowadzają do sieci elektroenergetycznej. Czynność ta nie jest ukierunkowana na zysk, ponieważ za takie przekazanie prosument nie otrzymuje zapłaty. Nadwyżki są rozliczane innym sposobem, który nazwać można wymianą. Nadwyżka ta może bowiem zostać przez prosumenta odebrana. Nie w całości jednak, a w stosunku 0,7–0,8 do przekazanej wartości.

W związku z tym faktem powstają pytania co do rozliczenia podatkowego transakcji, m.in. w zakresie VAT.

Czy mieści się w zakresie opodatkowania VAT

W sprawie podatku od towarów i usług od produkcji energii elektrycznej w instalacjach prosumenckich OZE wystosowana została do Ministra Finansów interpelacja nr 28185. Odpowiedzi na nią Minister udzielił pismem PT1.054.1.2019.990 z 1 lutego 2019 r.

Minister swe wyjaśnienia rozpoczął od wskazania fundamentów, a więc tego że sprzedaż energii stanowi, w świetle art. 5 ust. 1 w związku z art. 2 pkt 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, dostawę towarów.

Kwestia opodatkowania VAT eksploatacji dla celów prywatnych instalacji fotowoltaicznej była przedmiotem wyroku TSUE z 20 czerwca 2013 r. w sprawie C-219/12 Finanzamt Freistadt Rohrbach Urfahr v. Unabhängiger Finanzsenat Außenstelle Linz przy udziale Thomasa Fuchsa. Trybunał uznał, że tego rodzaju sprzedaż jest przedmiotem opodatkowania VAT w świetle Dyrektywy 2006/112/WE RADY z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347/1), stanowiąc działalność gospodarczą.

Na gruncie ustawy o VAT – art. 113 ust. 1 – podatnik osiągający wartość sprzedaży 200 tys. zł i mniej zwolniony jest w tym zakresie z tego podatku.

Przedmiotem opodatkowania jest sprzedaż energii w czym mieści się też odprowadzenie jej do sieci, nigdy natomiast zużycie na własne potrzeby.

Prosument czynnym vatowcem

Jeżeli podmiot taki odprowadza do sieci nadwyżkę wytworzonej przez siebie energii, tę ilość i wartość na koniec okresu rozliczeniowego rozlicza z przedsiębiorstwem energetycznym a skutkiem rozliczenia mogą być dwie sytuacje:

1. Prosument pobrał z sieci więcej niż wytworzył i odprowadził do niej, w wyniku czego występuje dodatnie saldo po stronie przedsiębiorstwa energetycznego.
   
   Konsument w tym przypadku ma obowiązek dokonać zapłaty wynagrodzenia z tytułu nadwyżki energii w kwocie będącej iloczynem właściwej stawki oraz ilości energii obliczonej jako różnica pomiędzy ilością energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w danym okresie rozliczeniowym a ilością energii pobranej w tym czasie.
   
   W świetle art. 29a ustawy o VAT ww. kwota stanowiąca tego rodzaju saldo jest podstawą opodatkowania VAT obliczaną według stawki podstawowej;
2. Prosument pobrał z sieci mniej energii niż do niej wprowadził i w niej „zmagazynował”. Jest to saldo ujemne.
   
   W tym przypadku nie ma podstawy do tego by po stronie przedsiębiorstwa energetycznego powstał obowiązek podatkowy. Natomiast obowiązek podatkowy w stosunku do nadwyżki energii mającej postać ujemnego salda obciąży prosumenta. To z kolei implikuje spełnienie przez niego obowiązków nałożonych przez ustawę o VAT, takich jak rejestracja, ewidencjonowanie, fakturowanie, składanie deklaracji, plików JPK.
   
   Konsekwencją opodatkowania nadwyżki energii odprowadzonej do sieci jest przysługiwanie wynikającego z art. 86 ustawy o VAT prawa do odliczenia naliczonego podatku od zakupów związanych z budową i eksploatacją instalacji fotowoltaicznej.

Prosument zwolniony z VAT

Zgodnie z art. 113 ustawy o VAT prosument, gdy wartość dokonanej sprzedaży w roku poprzednim nie przekroczyła 200 tys. zł netto (proporcjonalnie wyliczonej dla podatników rozpoczynających sprzedaż w trakcie roku) ma prawo skorzystać ze zwolnienia podmiotowego.

Pozwala mu to na uniknięcie następujących obowiązków:

• rejestracji dla potrzeb VAT,
• naliczania VAT przy sprzedaży,
• fakturowania sprzedaży (z wyjątkiem przypadków spełnienia żądania nabywcy),
• składania organom podatkowym deklaracji VAT i plików JPK.

Trzeba pamiętać, iż dla obliczenia limitu sprzedaży prosument brać musi pod uwagę całą sprzedaż przez siebie dokonywaną a nie ograniczać się do sprzedaży energii elektrycznej.

Jeżeli nastąpi przekroczenie wysokości limitu zwolnienie traci moc począwszy od czynności, na skutek której doszło do jego przekroczenia.

Inne stanowisko

Zostało ono przedstawione przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 13 lutego 2020 r., sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.632.2.2019.5.ŻR. Zdaniem Dyrektora wprowadzone do sieci nadwyżki mogą być z niej pobrane w późniejszym czasie, co sprawia że sieć pełni rolę magazynu, z którego możliwe jest czerpanie energii w przypadku jej deficytu. Jeżeli tak rozumieć istotę odprowadzania energii do sieci to stanowi ona wyłącznie swego rodzaju magazyn energii. Ponieważ energia w sieci jest wyłącznie „magazynowana” czynność ta nie jest przedmiotem opodatkowania VAT.

Tym samym przekazanie nadwyżki energii do sieci nie podlega VAT lecz brak jest również prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z budową i eksploatacją instalacji fotowoltaicznej.

A co z akcyzą

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym przedmiotem opodatkowania akcyzą jest sprzedaż energii elektrycznej nabywcy końcowemu na terytorium kraju.

Podatnikiem jest dystrybutor, z którym prosument ma podpisaną umowę na rozliczanie wyprodukowanej przez siebie energii. Wskazana ustawa nie przewiduje szczególnego trybu opodatkowania sprzedaży energii dla prosumenta, który najpierw odprowadził ją do sieci. Wobec tego podatek akcyzowy rozliczony będzie przez sprzedawcę energii na rzecz prosumenta, a zatem rozliczy go dystrybutor (firma energetyczna). Z kolei prosument akcyzę opłaci w formie rozliczenia z operatorem (dystrybutorem energii elektrycznej).

Aspekt techniczny

Zdaniem Ministra Energii operator systemu operacyjnego po otrzymaniu zgłoszenia od prosumenta o montażu instalacji OZE przystosowuje do tego celu układ pomiarowo-rozliczeniowy, co polega na wymianie licznika na dwukierunkowy, czyli odliczający zarówno energię pobraną jak i wprowadzoną do sieci.

Podsumowując

Ocena skutków w zakresie VAT musi zostać dokonana poprzez przeprowadzenie analizy wszystkich okoliczności w każdej indywidualnej sprawie. W związku z różnymi możliwościami jakie mogą w praktyce się pojawiać, wskazane jest występowanie przez podatników z wnioskami o indywidualne interpretacje w trybie Ordynacji podatkowej.

Adam Okonkwo