Czy działalność nierejestrowana oznacza automatyczne zwolnienie z VAT?

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, wskazanym w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. W bieżącym roku kwota ta wynosi 1050 zł. Zatem roczny limit przychodu, który w świetle powołanego wyżej przepisu pozwoli na uznanie osoby, która go osiągnęła, za niebędącą przedsiębiorcą, wynosi 12 600 zł.

Kwota ta będzie się więc mieściła w kwocie zwolnienia podmiotowego określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, która wynosi 200 000 zł.

Działalność gospodarcza w VAT

Jednak działalność nieewidencjonowana byłaby jednocześnie zwolniona z VAT pod warunkiem, że ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług definiowałaby działalność gospodarczą w taki sam sposób jak ustawa Prawo przedsiębiorców. Tak jednak nie jest. Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Definicje te są nieco podobne, jednak nie identyczne. Ta zawarta w ustawie o VAT jest szersza tak podmiotowo, jak przedmiotowo. Objęta jest nią bowiem nie tylko wszelka działalność gospodarcza, lecz brak w niej wyjątków, jakie znajdują się w tej z Prawa przedsiębiorców. Chodzi o małą skalę wykonywanych czynności przejawiającą się niewielkim przychodem. W efekcie tych odmiennych definicji osoby, które na gruncie ustawy Prawo przedsiębiorców nie są uważane z powodu miesięcznego przychodu nieprzekraczającego 1050 zł za prowadzące działalność gospodarczą, w myśl regulacji ustawy o VAT nimi są. Ustawa o VAT nie wyłącza bowiem z kręgu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą osób fizycznych uzyskujących niskie przychody.

Zwolnienie podmiotowe

Roczna kwota przychodu pozwalająca na prowadzenie działalności nierejestrowanej wynosi – jak wcześniej wskazano – 12 600 zł. Jednak warunkiem skorzystania przez osobę ją wykonującą ze zwolnienia z VAT jest niewykonywanie przez nią czynności określonych w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT. Należą do nich:

1. dostawa towarów wymienionych w załączniku nr 12 do tejże ustawy (metale szlachetne, w tym wyroby jubilerskie lub inne z udziałem takich metali),
2. dostawy towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym w rozumieniu przepisów o tym podatku, z wyjątkiem energii elektrycznej, wyrobów tytoniowych, samochodów osobowych lub innych niż nowe środki transportu, zaliczanych przez podatnika do środków trwałych podlegających amortyzacji,
3. dostawa budynków, budowli lub ich części z wyjątkiem dokonywanej w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, gdy pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą upłynęły mniej niż 2 lata,
4. dostawa terenów budowlanych,
5. dostawa nowych środków transportu,
6. świadczenie usług prawniczych,
7. świadczenie usług jubilerskich,
8. świadczenie usług w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,
9. dostawy i usługi realizowane przez podatników nieposiadających siedziby działalności na terytorium kraju.

Zatem osoby wykonujące działalność nierejestrowaną, czyli takie, które ze względu na osiągany przychód będą korzystać ze zwolnienia, w przypadku wykonywania czynności z art. 113 ust. 13 ustawy o VAT stają się vatowcami. Z chwilą wykonania którejkolwiek z nich tracą prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT. Będą więc zobowiązane zarejestrować się jako podatnicy VAT czynni i rozliczać VAT należny, zyskując w zamian prawo do odliczania VAT naliczonego. Rejestracja następuje na druku VAT-R i spowoduje objęcie VAT całości działalności osoby do tej pory nierejestrującej swej działalności.

Na przykład: osoba fizyczna trudniąca się drobną sprzedażą zegarków wzbogaciła swą ofertę handlową o wyroby jubilerskie – będzie miała obowiązek rozliczać VAT z tytułu całej sprzedaży, nie tylko od wyrobów jubilerskich.

Obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży

Dodatkowo osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie będzie mogła zapomnieć o niektórych regulacjach ustawy o VAT, nawet gdy nie będzie wykonywać czynności, które spowodowałyby obowiązek stania się podatnikiem VAT, a korzystać będzie ze zwolnienia z tego podatku na mocy art. 113 ust. 1 ustawy VAT. Zgodnie z art. 109 ust. 1 podatnik podmiotowo zwolniony z tego podatku obowiązany jest prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym.

Regulacja ustawy o VAT nie zawiera wskazania, jakie elementy powinny zostać zawarte w tym uproszczonym rejestrze sprzedaży. Dobrze jeżeli będzie on zawierał co najmniej następujące informacje:

• liczbę porządkową,
• datę sprzedaży,
• wartość sprzedaży,
• wartość sprzedaży narastająco.

Ponieważ podatnik podmiotowo zwolniony z VAT nie jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji VAT określonej w art. 109 ust. 3 ww. ustawy, gdyż dotyczy to wyłącznie podatników VAT czynnych, osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie składają plików JPK_VAT.

Wystawianie faktur

Osoby fizyczne prowadzące działalność nierejestrowaną i tym samym co do zasady zwolnione z VAT ze względu na wielkość sprzedaży nie mają obowiązku wystawiania faktur dokumentujących dokonaną sprzedaż.

Jednak obowiązek ten może się pojawić w przypadku, gdy z takim żądaniem zwróci się nabywca towaru lub usługi. Zgodnie z art. 87 § 1 i 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa podatnik ma taki obowiązek, jeżeli kontrahent zgłosił je przed upływem 3 miesięcy od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

W takiej sytuacji osoby wykonujące działalność nierejestrowaną mogą swój obowiązek wystawienia dokumentu sprzedaży zrealizować poprzez wystawianie faktur uproszczonych na podstawie § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur. Uproszczenie polega na tym, że faktura tego rodzaju nie musi zawierać wszystkich elementów składających się na „zwykłą” fakturę. Faktura uproszczona wskazywać musi jedynie:

• datę wystawienia,
• numer kolejny,
• imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
• nazwę (rodzaj) towaru lub usług,
• miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
• cenę jednostkową towaru lub usługi,
• kwotę należności ogółem.

Adam Okonkwo