Czeka nas duża podwyżka kar za wykroczenia skarbowe

Na mocy art. 5 pkt 5 ustawy z dnia 25 lutego 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 860) zmieniony został przepis art. 48 § 2 Kodeksu karnego skarbowego. Zmiana art. 48 § 2 Kks przewiduje podwyższenie wysokości górnej granicy kary grzywny za wykroczenie skarbowe, jaka może być nałożona w drodze mandatu karnego, do pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w miejsce obecnie istniejącej podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Interpelacja nr 21521 do ministra finansów w sprawie drastycznego podwyższenia grzywny za wykroczenia skarbowe

Szanowny Panie Ministrze,

na mocy nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw z 25 lutego br. zmianie uległ m.in. art. 48 § 2 Kodeksu karnego skarbowego. Wprowadzona modyfikacja podnosi drastycznie górny pułap kary grzywny nakładanej mandatem karnym za wykroczenia skarbowe z podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (obecnie 5,6 tys. złotych) do jego pięciokrotności - to jest 14 tys. zł. Wpisuje się to w realizowaną przez rząd politykę nadmiernego fiskalizmu państwa i rodzi uzasadnione obawy o to, że organy skarbowe mogą być skłonne do nakładania kar w wyższym wymiarze za drobne uchybienia, takie jak na przykład niezłożenie w terminie deklaracji podatkowej, nawet zerowej, błędne wystawianie dowodów sprzedaży, prowadzenie ksiąg w sposób niepoprawny jedynie od strony formalnej. O rezygnację z tej zmiany apelował m.in. rzecznik MŚP.

W związku z powyższym stanem faktycznym proszę o odpowiedź na pytanie: Jak resort zamierza zabezpieczyć podatników przed nakładaniem przez organy skarbowe kar grzywny nieproporcjonalnie wysokich w stosunku do wagi wykroczenia oraz czy resort przychyli się do wspomnianego apelu rzecznika MŚP i strony społecznej?

Poseł Krzysztof Piątkowski

15 marca 2021 r.

Odpowiedź na interpelację nr 21521 w sprawie drastycznego podwyższenia grzywny za wykroczenia skarbowe

W odpowiedzi na interpelację nr 21521 z 23 marca 2021 r. Pana Posła Krzysztofa Piątkowskiego w sprawie „drastycznego podwyższenia grzywny za wykroczenia skarbowe”, przedstawiam następujące stanowisko w poruszonej kwestii:

Na mocy art. 5 pkt 5 ustawy z dnia 25 lutego 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 860) zmieniony został przepis art. 48 § 2 Kodeksu karnego skarbowego. Zmiana art. 48 § 2 Kks przewiduje podwyższenie wysokości górnej granicy kary grzywny za wykroczenie skarbowe, jaka może być nałożona w drodze mandatu karnego, do pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w miejsce obecnie istniejącej podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 48 § 1 Kks kara grzywny za wykroczenie skarbowe może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia, czyli od 280 zł do 56.000 zł w 2021 r., w którym minimalne wynagrodzenie wynosi 2.800 zł.

Trzeba przy tym zwrócić uwagę, że ten ogólny przepis art. 48 § 1 kks nie jest zmieniany. Podniesiona jest jedynie maksymalna wysokość kary grzywny za wykroczenie skarbowe, która może być nakładana w drodze mandatu karnego. Zmiana taka będzie służyć znacznemu przyspieszeniu oraz istotnemu uproszczeniu części spraw o wykroczenia skarbowe, które będą mogły być załatwione szybko i sprawnie w trybie postępowania mandatowego, bez konieczności kierowania sprawy do sądu karnego. Będzie to korzystne nie tylko dla organów państwa, ale też dla sprawców wykroczeń skarbowych, którzy zgodzą się na przyjęcie mandatu i przez to szybkie załatwienie sprawy bez konieczności kierowania jej na drogę postępowania sądowego. Ograniczy to kontakty sprawcy wykroczenia skarbowego z organami państwa i pozwoli zaoszczędzić czas, gdyż załatwienie sprawy w drodze postępowania mandatowego może się odbyć w ramach jednorazowego kontaktu sprawcy wykroczenia skarbowego z organami państwa. W wyniku tej zmiany więcej spraw o wykroczenia skarbowe będzie mogło być załatwionych w trybie postępowania mandatowego, wobec obecnego stanu prawnego, w którym z uwagi na konieczność zapewnienia adekwatności wysokości kary grzywny do szkodliwości społecznej wykroczenia skarbowego w określonych stanach faktycznych sprawa musiała być kierowana do sądu z aktem oskarżenia, ponieważ ta adekwatna kara grzywny, jaką powinien być ukarany sprawca danego wykroczenia skarbowego przekraczała maksymalną wysokość kary grzywny, jaka może być nałożona w drodze mandatu karnego.

Odnośnie obaw Pana Posła, że zmiana art. 48 § 2 Kks jest przejawem polityki nadmiernego fiskalizmu państwa, i że uprawnione organy mogą być skłonne do nakładania kar grzywny w drodze mandatu karnego w wyższym wymiarze za drobne uchybienia oraz w zakresie pytania o zabezpieczenie podatników przed nakładaniem przez uprawnione organy kar grzywny nieproporcjonalnie wysokich w stosunku do wagi wykroczenia skarbowego, trzeba zwrócić uwagę, że finansowe organy postępowania przygotowawczego w postępowaniu mandatowym stosują odpowiednio m.in. przepisy art. 12 § 2 i art. 13 § 1 Kks, które są skierowane wprost do sądu, ale ponieważ regulują one zasady wymiaru kar, to znajdują odpowiednie zastosowanie także przy nakładaniu kary grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe.

Zgodnie z art. 12 § 2 Kks „Sąd wymierza karę, środek karny lub inny środek według swego uznania, w granicach przewidzianych przez kodeks bacząc, aby dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które mają one osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa”.

Natomiast według przepisu art. 13 § 1 Kks „Wymierzając karę, środek karny lub inny środek, sąd uwzględnia w szczególności rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego, rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego, jego motywację i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza gdy czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub jej późniejsze wyrównanie”.

Odpowiednie stosowanie tych przepisów w postępowaniu mandatowym oznacza, że są one stosowane w takim stopniu, w jakim jest to możliwe i adekwatne w ramach tego rodzaju postępowania. W głównej mierze oznacza to, że kary grzywien w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe są nakładane w granicach od kwoty minimalnej do maksymalnej z uwzględnieniem stopnia społecznej szkodliwości danego czynu zabronionego, czyli przede wszystkim z uwzględnieniem rodzaju i charakteru zagrożonego lub naruszonego dobra, wagi naruszonego przez sprawcę obowiązku finansowego, wysokości uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej, sposobu i okoliczności popełnienia czynu zabronionego oraz warunków osobistych sprawcy wykroczenia skarbowego.

Ponadto, warto zauważyć, że zgodnie z art. 137 § 1 kks „W postępowaniu mandatowym, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, karę grzywny w drodze mandatu karnego nałożyć można jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi wymierzenie kary surowszej niż ta, która jest określona w art. 48 § 2”. Z kolei przepis art. 137 § 3 Kks stanowi, że „Warunkiem nałożenia kary grzywny w drodze mandatu karnego jest wyrażenie przez sprawcę wykroczenia skarbowego zgody na przyjęcie mandatu; zgodę tę odnotowuje się na dokumencie mandatu karnego”. Według zaś przepisu art. 139 § 1 Kks „W razie braku zgody, o której mowa w art. 137 § 3, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych”. Sprawca może więc nie przyjąć mandatu i jego sprawa będzie wówczas załatwiana na drodze postępowania sądowego. Podkreślenia wymaga, że przepisy regulujące taką procedurę nakładania kary grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe, czyli za zgodą sprawcy na przyjęcie mandatu, nie są zmieniane.

W kwestii wystąpienia w tej sprawie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, informuję, że w odpowiedzi udzielonej Rzecznikowi przez Ministerstwo Finansów przekazano już wcześniej podobne wyjaśnienia w kontekście podnoszonych wątpliwości co do tej zmiany art. 48 § 2 Kks.

Końcowo warto wskazać, że przedmiotowa ustawa o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw została już uchwalona przez Sejm.

Mam nadzieję, że przedstawione informacje stanowią wyczerpującą odpowiedź na złożoną interpelację.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
Magdalena Rzeczkowska

Warszawa, 8 kwietnia 2021 r.