Bilans: Zakup i jednorazowa amortyzacja środka trwałego w grudniu

Przedsiębiorstwa, realizując inwestycje w postaci zakupu maszyn, urządzeń, samochodów ciężarowych bądź innych składników majątku zaliczających się do środków trwałych, chciałyby, możliwie przez najkrótszy okres, ujmować odpisy amortyzacyjne w koszty podatkowe i bilansowe. W sytuacji gdy jednostka gospodarcza spełnia warunki określone dla małego podatnika, tzn.:

• wartość przychodów ze sprzedaży, wliczając w to kwotę VAT, nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro (na rok 2016 – wartość po przeliczeniu wynosi 5 092 000 zł) przeliczonej na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedniego (zgodnie ze zmianą ustawy o rachunkowości od 23 lipca 2015 r., w zakresie zmiany przeliczania kursu euro dla m.in. limitu przekroczenia progu 1 200 000 euro przychodu),

może jednorazowo dokonywać odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3–8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Należy przy tym zauważyć, że ustawodawca nie ograniczył momentu dokonania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego do miesiąca następnego po miesiącu przyjęcia do używania środka trwałego. Oznacza to, że przedsiębiorstwo będące małym podatnikiem może dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego nie wcześniej niż w miesiącu wprowadzenia do ewidencji środka trwałego. Podatnik może również zrezygnować z jednorazowej amortyzacji i dokonywać odpisów rozłożonych w czasie.

W przypadku jednorazowej amortyzacji należy pamiętać o limicie w wysokości 212 000 zł dla roku 2016, określającym możliwą graniczną wysokość wszystkich jednorazowych odpisów amortyzacyjnych do uwzględnienia w roku podatkowym 2016.

Bardzo ważną kwestią, o której należy wspomnieć, jest to, że taki rodzaj amortyzacji stanowi pomoc de minimis, a to oznacza, że warto przemyśleć realizację inwestycji i, w rezultacie, dokonać jednorazowej amortyzacji w kontekście skorzystania z innych pomocy wchodzących w skład de minimis.

Amortyzacja w księgach rachunkowych

Kolejnym krokiem dla jednostek stosujących ustawę o rachunkowości jest ujęcie danego odpisu amortyzacyjnego w księgach rachunkowych, a następnie w sprawozdaniu finansowym.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.) odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji.

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie – nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego albo przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Ponadto przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:

1. liczba zmian, na których pracuje środek trwały;
2. tempo postępu techniczno-ekonomicznego;
3. wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem;
4. prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego;
5. przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.

Z dniem przyjęcia środka trwałego do używania jednostka gospodarcza powinna ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji.

Powyższe wskazuje, że prawo bilansowe nie zawiera w sobie możliwości zastosowania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego, z wyjątkiem środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej, dla których odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych można dokonywać w sposób uproszczony, przez ustalenie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem, lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych.

Jednostka gospodarcza, dokonując podatkowo jednorazowego odpisu amortyzacyjnego oraz bilansowych odpisów amortyzacyjnych rozłożonych w czasie, zidentyfikuje na koniec roku różnicę pomiędzy wartością bilansową a podatkową. Ponadto, jeśli roczne sprawozdania finansowe jednostek gospodarczych podlegają badaniu, to jednostka, w związku z wystąpieniem różnicy, będzie zobligowana do utworzenia rezerwy na odroczony podatek dochodowy.

W wyjątkowych sytuacjach, w których koszt oraz jego wartość nie wpłyną na zniekształcenie sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej, można zastosować bilansową amortyzację jednorazową na gruncie art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Przepis ten mówi, że przedsiębiorstwo może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na obowiązek rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Krzysztof Ulicki