Bezumownego korzystanie z nieruchomości a VAT

Pytanie podatnika: Czy kwoty za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowią wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług?

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA
Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) oraz § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U., poz. 643), art. 16 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U., poz. 1649 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko – przedstawione we wniosku z dnia 20 listopada 2015 r. (data wpływu 24 listopada 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT bezumownego korzystania z nieruchomości – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE
W dniu 24 listopada 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT bezumownego korzystania z nieruchomości oraz w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe.
Wnioskodawca jest osobą fizyczną, polskim rezydentem podatkowym, prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą .... Działalność gospodarcza Wnioskodawcy obejmuje m.in. kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek oraz wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi.

Wnioskodawca pozostaje współwłaścicielem (wraz z małżonką) m.in. budynku gospodarczego o powierzchni użytkowej 111 m2, w którym znajduje się stacja transformatorowo-rozdzielcza (dalej: trafostacja) należąca do ... S.A. (dalej: ...). Część powierzchni w/w budynku wielkości 26,87 m2 (mieszcząca trafostację) była przedmiotem najmu łączącego Wnioskodawcę jako wynajmującego i ... S.A. (poprzednika prawnego ...) jako najemcę (umowa najmu z 14 czerwca 2002 r.). Wnioskodawca wypowiedział umowę najmu w kwietniu 2013 r. Umowa najmu w ocenie Wnioskodawcy nie gwarantowała nawet zwrotu kosztów ponoszonych na nieruchomości, ponadto ... nie wykonywała wszystkich obowiązków wynikających z umowy (m.in. konserwacja pomieszczenia trafostacji). Uwzględniając terminy wypowiedzenia umowy najmu wynikające z art. 673 § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.), umowa przestała obowiązywać z końcem września 2013 r. Pismem z 23 września 2013 r. pełnomocnik Wnioskodawcy wezwał ... do zdemontowania urządzeń elektroenergetycznych znajdujących się na nieruchomości do 30 listopada 2013 r. ... nie uczyniła zadość żądaniu Wnioskodawcy.
Wnioskodawca za okresy od października 2013 r. do września 2015 r. obciążał ... kwotami za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Kwoty te dokumentowane były fakturami VAT, Wnioskodawca wykazywał kwoty netto w przychodach należnych. ... nie dokonała płatności żadnych z tych kwot, wszystkie wystawiane faktury były odsyłane do Wnioskodawcy. Wnioskodawca dokonał kalkulacji kwot we własnym zakresie.

W maju 2014 r. Wnioskodawca pozwał ... o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za październik 2013 r. Objęcie pozwem tylko jednego miesiąca uzasadnione było koniecznością zweryfikowania stanowiska Wnioskodawcy odnośnie zasadności obciążania ... kwotami za bezumowne korzystanie z nieruchomości (... wielokrotnie podnosiło wobec Wnioskodawcy argument zasiedzenia służebności przesyłu na nieruchomości) oraz odnośnie wysokości kwot. Objęcie pozwem większej ilości miesięcy oznaczałoby konieczność poniesienia zwiększonych kosztów sądowych przy niepewnym rezultacie postępowania. Prawomocnym wyrokiem z 6 października 2015 r. Sąd Rejonowy zasądził na rzecz: Wnioskodawcy określoną kwotę tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości za październik 2013 r. Sąd potwierdził roszczenie Wnioskodawcy (prawo do uzyskania kwot za bezumowne korzystanie z nieruchomości), jednakże zredukował kwotę należną Wnioskodawcy z tego tytułu. W rezultacie wydania wyroku Wnioskodawca wezwał ... do zapłaty kwot tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości za okresy od października 2013 r. do października 2015 r., uwzględniając wartość kwoty zasądzonej przez Sąd za październik 2013 r.

Wnioskodawca nie akceptuje sytuacji bezumownego zajmowania nieruchomości przez .... Przed wydaniem opisanego powyżej wyroku Sądu Rejonowego Wnioskodawca proponował ... odkupienie nieruchomości, jak również kierował wobec ... propozycje zawarcia nowej umowy najmu określającej nową wartość czynszu. ... nie wykazała zainteresowania propozycjami Wnioskodawcy. W dalszej kolejności Wnioskodawca rozważa wystąpienie z wnioskiem do sądu o opróżnienie nieruchomości przez .... Możliwe jest również, że w rezultacie niekorzystnego dla ... wyroku, podmiot ten zmieni swoje negatywne stanowisko dotyczące odkupienia nieruchomości lub jej części. Zależnie od rozwoju wydarzeń Wnioskodawca będzie zmierzał do rozwiązania powstałej sytuacji - zatem stan bezumownego korzystania z nieruchomości stanowi jedynie sytuację przejściową.

Niniejszy wniosek dotyczy stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego zarówno w zakresie podatku od towarów i usług, jak i podatku dochodowego od osób fizycznych, gdyż niektóre zdarzenia mogące mieć wpływ na kwalifikację w obydwu podatkach już zaistniały.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.
Czy kwoty za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowią wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy, kwoty za bezumowne korzystanie z nieruchomości, którymi Wnioskodawca obciąża ... nie stanowią wynagrodzenia za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy z 11 marca 2004 r o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 ze zm.; dalej: uptu). Nie występuje bowiem żadna usługa świadczona przez Wnioskodawcę, do której można by potencjalnie przypisać wynagrodzenie w postaci odszkodowania, jakim Wnioskodawca obciąża .... Obciążenie tymi kwotami ... to pozostaje poza zakresem przepisów uptu.

Stosownie do art. 8 ust. 1 uptu przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 uptu, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Dla zaistnienia usługi w rozumieniu powołanego wyżej art. 8 ust. 1 uptu konieczne jest istnienie wyraźnego związku pomiędzy czynnościami wykonywanymi przez świadczącego usługę a wynagrodzeniem otrzymywanym za te czynności. Związek ten powinien być oparty o relacje cywilnoprawne i mieć charakter bezpośredni, tj. taki, żeby można było powiedzieć, że płatność następuje za te czynności. Związek ten nie istnieje, jeśli pierwotny stosunek cywilnoprawny między stronami np. umowa najmu, dzierżawy) ustał, a nie istnieje wola stron co do kontynuowania tego stosunku.

W ocenie Wnioskodawcy od października 2013 r. między Wnioskodawcą a ... nie istnieje stosunek prawny (nawet dorozumiany), który mógłby być podstawą dla istnienia usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 uptu. ... zajmuje nieruchomości bezumownie, nie wykonała skierowanego do niej żądania Wnioskodawcy opróżnienia pomieszczeń, nie jest zainteresowana rozwiązaniem zaistniałego stanu. Z drugiej strony Wnioskodawca aktywnie poszukuje rozwiązań zaistniałego stanu, traktując sytuację bezumownego korzystania z nieruchomości jako stan przejściowy. Wnioskodawca nie udzielił zgody (nawet dorozumianej) na dalsze korzystanie z nieruchomości przez ..., o czym świadczą podjęte przez Wnioskodawcę działania (w tym wezwanie do opróżnienia pomieszczeń). Tym samym, kwoty należne Wnioskodawcy za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie mają charakteru wynagrodzenia za jakąkolwiek usługę świadczoną przez Wnioskodawcę. Kwoty te mają charakter zbliżony do odszkodowania, pozostają zatem poza zakresem przepisów uptu. Wystawianie faktur dokumentujących kwoty za bezumowne korzystanie było tym samym działaniem nieprawidłowym - kwoty te winny być dokumentowane innymi dokumentami (notami księgowymi).

Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 15 stycznia 2015 r. (sygn. I FSK 1980/13): „Nie można zatem mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ustawy o VAT, w sytuacji, kiedy spółka akcyjna korzysta zarówno z nieruchomości gruntowych wnioskodawcy jak i jej pomieszczeń bezumownie. Nie oznacza to bowiem, iż ma miejsce dorozumiana zgoda, a zatem, iż istnieje milcząca umowa pomiędzy stronami. Także stwierdzenie co do nie podjęcia żadnych działań zmierzających do niekorzystania przez spółkę z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń spółdzielni nie oznacza istnienia dorozumianej zgody na taki stan rzeczy, a przez to istnienie milczącej umowy”. Sąd podkreślił przy tym brak ekwiwalentności stosunku łączącego właściciela nieruchomości i osobę bezumownie korzystającą z nieruchomości. Podobnie wypowiedział się NSA w wyro...