Zwrot nadwyżki VAT naliczonego nad należnym

Już na samym wstępie niniejszego opracowania należy wskazać, że istotą wszystkich podatków od wartości dodanej, wtym polskiego podatku od towarów i usług, jest (a przynajmniej powinna być) ich ekonomiczna neutralność dla tych wszystkich uczestników obrotu gospodarczego, którzy nie są konsumentami (czyli ostatnim ogniwem), a na których finalnie – co jest typowe dla podatków pośrednich – spoczywa finansowy ciężar opodatkowania. Ta zasada neutralności musi być realizowana poprzez rozliczanie podatku naliczonego z należnym lub odpowiednio przez bezpośredni zwrot różnicy pomiędzy nimi (jeżeli w danym okresie rozliczeniowym występuje nadwyżka podatku naliczonego nad należnym).

Niniejsze opracowanie poświęcone jest drugiej z instytucji zaprezentowanych w poprzednim zdaniu: zwrotowi nadwyżki podatku naliczonego nad należnym (oraz zwrotowi podatku naliczonego przy braku VAT należnego).

Na gruncie prawa unijnego uprawnienie do uzyskania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym zapisane zostało w art. 183 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347, s. 1).

Polska po wstąpieniu do Unii Europejskiej zobligowana została do dostosowanie polskich regulacji prawnych do unormowań wspólnotowych. Zasady regulujące zwrot bezpośredni nadwyżki podatku naliczonego nad należnym zapisane są w art. 87 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.; dalej: ustawa o VAT).

W odróżnieniu od zasad obowiązujących przed 1 maja 2004 r., pod rządami regulacji mniej lub bardziej spójnych z przepisami unijnymi (niestety, pełna implementacja nie nastąpiła z dniem 1 maja 2004 r.), możliwość uzyskania bezpośredniego zwrotu nadwyżki podatku naliczonego związanego z czynnościami opodatkowanymi VAT nad należnym nie jest warunkowana dokonywaniem przez podatnika dostawy lub świadczeniem usług opodatkowanych stawką niższą niż podstawowa (22%). Przed nowelizacją zarówno w 2005, jak i w 2008 r. podatnik mógł się ubiegać o zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym nawet wówczas, gdy wykonywał wyłącznie czynności opodatkowane według stawki podstawowej.

Podkreślić należy, że zwrot nadwyżki VAT dokonywany jest wyłącznie na rachunek bankowy podatnika po uprzednim złożeniu przez niego stosownego wniosku – nie występuje zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym z urzędu (tzn. bez inicjatywy samego podatnika).

Obecnie nie tylko prawo do zwrotu, ale i jego termin w żaden sposób nie są uzależnione od wysokości stosowanych przez podatnika stawek VAT, a także (co jeszcze przed grudniem 2008 r. było istotne) od rodzaju zakupionych towarówki usług.

Warto w tym miejscu przypomnieć, ze do końca listopada 2008 r. obowiązywały przepisy, według których co prawda teoretycznie podstawowym okresem zwrotu VAT było 60 dni, jednak w rzeczywistości taki termin miał zastosowanie jedynie do części nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.

Wówczas bowiem przypadki, w których podatnik mógł otrzymać zwrot w 60-dniowym terminie, wyspecyfikowane były w art. 87 ust. 3 ustawy o VAT. Według tych regulacji w terminie 60 dni zwrotowi podlegała jedynie ta część różnicy podatku, która nie przekracza sumy wartość podatku naliczonego:

• związanego z nabyciem towarów lub usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji,
• związanego z nabyciem gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały one zaliczone do środków trwałych nabywcy,
• 22% obrotu podatnika opodatkowanego stawkami niższymi niż stawka podstawowa,
• 22% obrotu z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług, o których mowa w art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT, tzn. czynności z prawem do odliczenia niepodlegających opodatkowaniu polskim VAT.

Dodatkowo w ust. 3a tego samego artykułu ustawodawc...