Kto jest, a kto może zostać podatnikiem podatku VAT

Szczególną cechą podatku VAT jest to, że podatnik nie powinien ponosić ekonomicznego ciężaru tego podatku. Zgodnie z istotą systemu podatkowego w przypadku podatku od towarów i usług ciężar podatku ostatecznie ponosi konsument w momencie zakupu danego towaru lub usługi. Zasadą prawa podatkowego jest, że o tym, kto jest podatnikiem podatku VAT, decyduje rodzaj czynności, jakie podmiot wykonuje. Dlatego w odniesieniu do każdej czynności opodatkowanej podatkiem VAT wykonywanej przez dany podmiot należy badać, czy występuje on jako podatnik. Co ważne, o byciu podatnikiem VAT nie decyduje fakt rejestracji dla celów VAT (jest to bowiem czynność wyłącznie administracyjna).

Określenie, czy dany podmiot jest podatnikiem VAT, jest istotne, gdyż jedynie podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Podatnik VAT w Ustawie o podatku od towarów i usług

Zgodnie z art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 04.54.535) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą. Działalność gospodarcza z kolei obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2). Z takiego brzmienia przepisu wynika, że pojęciem „podatnik” obejmuje się bardzo szeroki krąg podmiotów – w zasadzie wszystkich uczestników profesjonalnego obrotu gospodarczego.

Przykład: Badanie, czy dana czynność uzasadnia traktowanie podmiotu jako podatnika VAT, jest trudne zwłaszcza w przypadku osoby fizycznej. I tak, osoba będąca podatnikiem z tytułu czynności prowadzenia prywatnej praktyki lekarskiej nie będzie zobowiązana do naliczenia VAT w przypadku sprzedaży domowych mebli (meble nie były wykorzystane w prowadzeniu działalności gospodarczej). W czasie wykonywania takiej czynności ta osoba nie będzie podatnikiem VAT.

Do samodzielnej działalności gospodarczej, która decyduje o staniu się podatnikiem, nie zalicza się czynności przynoszących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, członkostwa w rolniczej spółdzielni (art. 15 ust. 3 pkt 1). Podatnikiem VAT nie może być więc osoba fizyczna, której przychody stanowią wyłącznie przychody ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych. Za samodzielną działalność gospodarczą nie jest uważana również uregulowana w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych działalność wykonywana osobiście (na podstawie art. 13 pkt 2–9 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych). Warunkiem jest jednak, żeby podmiot wykonujący osobiście działalność był związany ze zlecającym wykonanie tych czynności więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowi...