Czy opłaty za bezumowne użytkowanie lokalu podlegają opodatkowaniu VAT?

Z momentem rozwiązania umowy najmu pomiędzy właścicielem a korzystającym bezumownie z lokalu nie istnieje żaden, nawet dorozumiany, stosunek umowny, z którego świadczenia miałyby charakter usługi, zaś świadczenie podatnika niestanowiące świadczenia usługi pozostaje poza zakresem regulacji art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Opłat za bezumowne korzystanie z cudzego lokalu nie można traktować jako wynagrodzenia należnego właścicielowi za użytkowany lokal w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT — orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku.

O co toczył się spór?

Zarząd Nieruchomości Komunalnych Zakład Budżetowy (dalej: Zarząd) obciąża użytkowników lokali opłatą za bezumowne korzystanie z lokalu w okresie od dnia wypowiedzenia umowy najmu lokalu do dnia przejęcia tego lokalu. Zarząd wystąpił do urzędu skarbowego z wnioskiem o udzielenie wiążącej interpretacji podatkowej. Chciał wiedzieć, czy pobieranie odszkodowania (w kwocie odpowiadającej wysokości czynszu) za zajmowanie lokalu użytkowego bez tytułu prawnego w sytuacji, gdy przeciwko osobie zajmującej taki lokal prowadzone są działania windykacyjne (w tym postępowanie sądowe, a następnie egzekucyjne o eksmisję) jest czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT. W ocenie Zarządu w świetle przepisów Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.; dalej: ustawa o VAT) pobieranie odszkodowania za zajmowany bez tytułu prawnego lokal nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem. Kwoty otrzymane z tego tytułu nie są również obrotem zdefiniowanym w art. 29 ust. 1 ustawy o VAT. Zdaniem Zarządu otrzymane odszkodowanie nie stanowi ekwiwalentu za świadczenie usług, a jest rekompensatą za brak możliwości swobodnego dysponowania nieruchomością.

Naczelnik urzędu skarbowego uznał stanowisko Zarządu za nieprawidłowe. Oparł wydaną interpretację na treści przepisów art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o VAT, które stanowią, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, przy czym czynności te podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. W ocenie naczelnika urzędu skarbowego, skoro były najemca korzysta z lokalu, to jest możliwe określenie beneficjenta zobowiązania, zachodzi więc sytuacja, w której dawny najemca korzysta z lokalu, a podatnik otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie (odszkodowanie). Stąd należy uznać, że następuje świadczenie usług. Dla uznania danej czynności za usługę konieczne jest istnienie odbiorcy usługi — beneficjenta danej czynności. Opodatkowaniu będą podlegały takie czynności, w których występuje moż...