Znaczące wzmocnienie kontroli skarbowej – e-handel pod specjalnym nadzorem

W Sejmie rozpoczęły się prace nad rządowym projektem ustawy zmieniającej ustawę o kontroli skarbowej. Kierunek zmian jest jasny – znaczące wzmocnienie uprawnień, możliwości i pozycji organów kontrolnych. Prezentując proponowane przez rząd zmiany, rozpoczynamy od przewidywanych w projekcie nowych przepisów, które ułatwią organom kontroli skarbowej dotarcie do informacji o osobach, które prowadzą działalność, nie ujawniając tego lub zaniżając podstawy opodatkowania.

Część uprawnień fiskus odzyskuje, po ich utracie wskutek wyroku TK – zmiany mają uczynić przepisy konstytucyjnymi. Do tych zmian należy dodanie Art. 7c, dotyczącego pozyskiwania danych, w tym danych osobowych przez uprawnione organy.

Pozyskiwanie danych

„Art. 7c. 1. Organy kontroli skarbowej w celu realizacji ustawowych zadań w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1-3, mogą zbierać i wykorzystywać informacje, w tym dane osobowe, od osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, o zdarzeniach mogących mieć wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego oraz przetwarzać je w rozumieniu przepisów o ochronie danych osobowych, także bez wiedzy i zgody osoby, której dane te dotyczą.
2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są udostępniane na podstawie postanowienia organu kontroli skarbowej, w terminie i formie określonej przez ten organ. Uzasadnienie postanowienia wskazuje okoliczności, z których wynika konieczność pozyskania żądanych informacji.
3. Podmiotowi, do którego skierowano postanowienie, o którym mowa w ust. 2, przysługuje zażalenie do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej.”

Uzasadnienie (dokument rządowy) dotyczące dodawanego artykułu 7c

„Na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 czerwca 2008 r., sygn. akt K 8/04, art. 7b ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65, z późn. zm.) został uznany za niezgodny z art. 51 ust. 2 Konstytucji RP. W konsekwencji organy kontroli skarbowej utraciły jeden z ważniejszych instrumentów prawnych stosowanych w celu realizacji zadań związanych z ochroną interesu publicznego. Wyeliminowanie z systemu prawnego normy prawnej, zakodowanej w art. 7b ustawy o kontroli skarbowej, uniemożliwia skuteczne działanie związane z ograniczaniem patologii w życiu gospodarczym, w szczególności ujawnianie niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów.

Trybunał Konstytucyjny nie zanegował prawa organów kontroli skarbowej do zbierania, gromadzenia i przetwarzania informacji na etapie przed wszczęciem postępowania, jeżeli jest to czynione w celu zwalczania, z punktu widzenia Skarbu Państwa, negatywnych zjawisk. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału, podtrzymaną także w tym orzeczeniu, „ustawodawca ma nie tylko prawo, ale także obowiązek zwalczania negatywnych zjawisk przez nadanie organom kontroli takich uprawnień, które pozostając w zgodzie w zasadami Konstytucji, będą miały bezpośredni wpływ na zwiększenie sprawności działań kontrolnych, zwłaszcza w zakresie wykrywania i zwalczania tzw. szarej strefy i przestępczości gospodarczej. W konsekwencji Trybunał dopuścił także wyposażenie organów kontroli skarbowej w specjalne uprawnienia”.

Uznając za zasadne wyposażenie kontroli skarbowej w stosowne uprawnienia, Trybunał sformułował trzy warunki, których spełnienia wymagają postanowienia ustawy zasadniczej.

W opinii Trybunału uchylony art. 7b ustawy o kontroli skarbowej był nieproporcjonalny w stosunku do celu, jakim jest ochrona interesu publicznego. Dotyczy to zbyt szerokiego zakresu przedmiotowego informacji, braku związku przyczynowego między określonym typem informacji a zadaniem kontroli skarbowej, a także braku gwarancji proceduralnych służących weryfikacji zasadności żądania udostępnienia informacji.

Nowy art. 7c ustawy o kontroli skarbowej w pełni uwzględnia wskazane przez Trybunał warunki konstytucyjności. Przepis w sposób precyzyjny wskazuje rodzaje źródeł informacji, jakie mogą być wykorzystywane przez organy kontroli skarbowej, a ponadto ogranicza zakres informacji wyłącznie do tych zdarzeń, które mogą mieć wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego. Wśród takich informacji mogą znajdować się dane osobowe, jednak ich pozyskiwanie również będzie możliwe wyłącznie, gdy będą dotyczyć konkretnych zdarzeń i stanów faktycznych mogących mieć wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego. Tak precyzyjnie określony zakres informacji został jednoznacznie powiązany z zakresem kontroli skarbowej. W ten sposób czytelny stanie się związek poszczególnych typów i rodzajów gromadzonych informacji z realizowanym zadaniem ustawowym, a udostępnianiu podlegać będą jedynie te informacje, które są niezbędne, a nie „wygodne” dla organu kontroli skarbowej.

Projekt nie przewiduje obowiązku automatycznego przekazywania informacji, lecz wyłącznie na żądanie organu kontroli skarbowej. Ponadto stosownym zabezpieczeniem wolności, chronionej na mocy art. 51 ust. 2 Konstytucji RP, będzie konieczność wydania postanowienia, którego treścią będzie żądanie udostępnienia informacji. W związku z brzmieniem art. 7e, postanowienie wydane na podstawie art. 7c lub 7d będzie musiało spełnić wszystkie wymagania określone w art. 217 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej (m.in. zawierać szczegółowe uzasadnienie faktyczne i ...