Czynny żal

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. nr 83, poz. 930 z późn. zm.) zawiera katalog czynów kwalifikowanych jako przestępstwa lub wykroczenia skarbowe. Może za nie grozić mandat karny nakładany przez urzędnika skarbowego albo postępowanie przed sądem i kara grzywny, a w niektórych przypadkach nawet kara pozbawienia wolności. Od odpowiedzialności karnej można się uwolnić poprzez okazanie tzw. czynnego żalu.

Instytucję czynnego żalu definiuje art. 16 ustawy. Zgodnie z tym przepisem sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie podlega karze za ten czyn, o ile - po jego popełnieniu - zawiadomi o nim organ powołany do ścigania oraz ujawni jego istotne okoliczności, a w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Organami powołanymi do ścigania przestępstw i wykroczeń skarbowych są: urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej, urząd celny, Straż Graniczna, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmeria Wojskowa. Zawiadomienie o popełnionym czynie powinno być złożone na piśmie albo przekazane ustanie do protokołu. Pisemne zawiadomienie musi zawierać dane identyfikujące sprawcę czynu, a z jego treści powinno jednoznacznie wynikać, iż dopuścił się on przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. W zawiadomieniu należy ujawnić wszystkie znane sprawcy okoliczności, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a które, według wiedzy sprawcy, nie były dotychczas znane organowi ścigania. Zawiadomienie takie jest bezskuteczne, jeżeli zostanie złożone w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, jak również w sytuacji, gdy zostanie złożone ono po rozpoczęciu przez ten organ czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Jeżeli jednak taka czynność służbowa nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o czyn zabroniony, to złożenie przez sprawcę zawiadomienia po wykonaniu tej czynności jest prawnie skuteczne.

Z instytucji czynnego żalu może skorzystać sprawca czynu zabronionego, który, zawiadamiając organ ścigania, uregulował uszczuploną tym czynem należność publicznoprawną (podatek). Należność ta powinna być uregulowana w całości (tzn. wraz z naliczonymi odsetkami), w terminie wyznaczonym przez organ, który jest uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego w danej sprawie. Nie oznacza to, iż należności finansowe powinny być uregulowane równocześnie ze złożeniem zawiadomienia. Obowiązek ten powstaje dopiero wówczas, gdy organ wyznaczy sprawcy termin na dokonanie takiej wpłaty.

Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu należności, a jest zagrożony obligatoryjnym przepadkiem przedmiotów, sprawca powinien złożyć te przedmioty, a jeżeli ich złożenie nie jest możliwe, powinien uiścić równowartość pieniężną tych przedmiotów. Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze nakłada na sprawcę obowiązek uiszczenia równowartości pieniężnej przedmiotów podlegających przepadkowi również w sytuacji, gdy przedmioty te mogą ulec szybkiemu zniszczeniu lub zepsuciu, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości. Obowiązek uiszczenia równowartości pieniężnej nie dotyczy przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione jako przestępstwo lub wykro...