Obowiązki płatnika podatków

Instytucja płatnika występuje niemal w każdej ustawie podatkowej. Ustawy te konkretyzująobowiązki płatnika, jednakże, zgodnie z normą art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.),1) za płatnika uważa się tylko tę osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, na którą przepisem prawa podatkowego nałożono obowiązki:

- obliczania należnego od podatnika podatku,
- pobrania kwoty tego podatku ze środków podatnika oraz
- wpłacenia pobranej kwoty podatku właściwemu organowi podatkowemu w terminie określonym przepisami prawa podatkowego.

Podkreślić należy, że płatnikiem jest tylko i wyłącznie podmiot, na który nałożono przepisem prawa podatkowego wszystkie w/w obowiązki. Okoliczność nałożenia przez ustawę podatkową na dany podmiot wszystkich tych obowiązków powoduje, że dany podmiot należy traktować jako płatnika nawet w przypadku, gdy ustawa ta nie wskazuje wyraźnie, że podmiot ten jest płatnikiem danego podatku.²⁾ Ponadto statusu płatnika podatku nie można uzyskać na podstawie umowy cywilno-prawnej – stąd bezskutecznym jest umowa o przejęcie przez biuro rachunkowe prowadzące księgowość podatnika obowiązków płatnika.³⁾ Osoba zatrudniona w takim biurze, może być tylko i wyłącznie osobą wyznaczoną do obliczania i pobierania podatków oraz terminowego wpłacania organowi podatkowemu pobranych kwot podatku, o czym będzie mowa poniżej.

Biorąc pod uwagę zakres powyższych obowiązków, należy przyjąć, iż z mocy prawa płatnicy świadczą zarazem usługi:

- na rzecz podatników, za których wykonują czynności dotyczące wywiązywania się przez nich z obowiązków podatkowych oraz
- na rzecz administracji publicznej, gdyż zapewniają sprawny dopływ dochodów do właściwych budżetów.⁴⁾

Zaznaczyć wypada, że bezspornym obecnie jest stanowisko, iż czynności, które wykonuje płatnik na rzecz administracji publicznej mają tylko i wyłącznie charakter czynności materialno-technicznych, których dokonanie nie wszczyna postępowania podatkowego.⁵⁾ Płatnik bowiem jest jedynie pośrednikiem pomiędzy organem podatkowym a podatnikiem, który, niejako „w imieniu” i na rzecz podatnika, przekazuje organowi podatkowemu kwotę należnego podatku.⁶⁾ Powyższe nie oznacza, że płatnik działa jako przedstawiciel podatnika – wręcz przeciwnie - działa on w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność wykonując umocowania ustawy – płatnik jest bowiem samodzielnym podmiotem prawa podatkowego, ponieważ przepisy tego prawa nakładają na niego bezpośrednio szereg uprawnień i obowiązków.⁷⁾ Obowiązki płatnika możemy podzielić na podstawowe i pochodne.

Podstawowe obowiązki płatnika

Do podstawowych obowiązków płatnika należy wykonywanie czynności mających na celu usprawnienie poboru podatku od podatnika. W ramach powyższego, płatnik jest zobowiązany do:

1) obliczania należnego od podatnika podatku,
2) pobrania kwoty tego podatku ze środków podatnika oraz
3) wpłacenia pobranej kwoty podatku właściwemu organowi podatkowemu w terminie określonym przepisami prawa podatkowego.

Ad. 1) obliczanie podatku związane jest zazwyczaj ze zindywidualizowaniem podmiotu, przedmiotu, podstawy opodatkowania oraz z zastosowaniem właściwej stawki podatku. Wymaga więc przeprowadzenia swoistego postępowania wyjaśniającego, mającego na celu ustalenie faktów, które zostaną poddane ocenie prawnej. Ponadto płatnicy, stosownie do art. 53 § 3 o.p. odpowiedzialni są za naliczenie odsetek za zwłokę.

Ad. 2) pobór kwoty należnego podatku polega na ściągnięciu kwot należnego podatku od podatników, przy czym pamiętać należy, że pobrane kwoty nie wchodzą do majątku podatnika, ani też z tego majątku nie pochodzą.⁸⁾

Ad. 3) wpłacenie pobranej kwoty podatku właściwemu organowi podatkowemu polega na uiszczeniu kwoty tego podatku na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

Podkreślić należy, że nie istnieją okoliczności, których wystąpienie pozwoliłoby płatnikowi zwolnić się z obowiązku obliczenia, pobrania oraz odprowadzenia podatku.⁹⁾ Obowiązki, o których powyżej stanowią bowiem konsekwencję powstania dochodu po stronie podatnika – oznacza to, że w przypadku, gdy płatnik nie postawił do dyspozycji podatnika wynagrodzenia za świadczoną pracę – nie musi odprowadzać z tego tytułu podatku.

Pochodne obowiązki płatnika

Do pochodnych obowiązków płatnika należy zaliczyć:

1) obowiązek wyznaczenia osób, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot podatku (art. 31 o.p.) oraz
2) obowiązek przechowywania dokumentów związanych z poborem podatków (art. 32 o.p.).

Ad. 1) Obowiązek wyznaczenia osób, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot dotyczy jedynie osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej będących płatnikami – tym samym, nie dotyczy on płatników będących osobami fizycznymi. Przyjmuje się, że wyznaczyć można jedną lub więcej osób, a osoby te nie muszą być pracownikami płatnika.¹⁰⁾ Z treści art. 31 wynika, jednakże, że osobą wyznaczoną może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna – natomiast nie może być osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej.

Płatnik ma obowiąz...